Προλαβαίνοντας τους κακοήθεις όγκους στην Νευροϊνωμάτωση τύπου Ι

Η Νευροϊνωμάτωση τύπου Ι είναι μια κληρονομική νόσος που εκφράζεται σε 1 ανά 3.000 άτομα παγκοσμίως. Είναι μια πάθηση που επηρεάζει πολλαπλά όργανα, προκαλώντας νευρολογικά, οφθαλμολογικά, μυοσκελετικά και δερματικά προβλήματα, και υπάρχει υψηλό ρίσκο εμφάνισης καρκίνου.

Πώς εκδηλώνεται η Νευροϊνωμάτωση τύπου Ι και ποια είναι η πρόγνωση των ασθενών;

Η νόσος εκδηλώνεται και διαγιγνώσκεται συνήθως από την παιδική ηλικία, όπου και εμφανίζονται τα πρώτα δερματικά σημάδια, γνωστά ως café au lait κηλίδες, οι οποίες αυξάνουν σε μέγεθος και αριθμό με την πάροδο του χρόνου. Άλλο ένα κοινό σύμπτωμα της νόσου είναι οι συστάδες φακίδων σε ασυνήθιστα μέρη όπως η βουβωνική χώρα, κάτω από το στήθος ή στις μασχάλες. Τουλάχιστον το 50% των ενηλίκων με την συγκεκριμένη πάθηση θα αναπτύξουν νευροϊνώματα (καλοήθεις όγκοι των νεύρων) κυρίως στο δέρμα, στον εγκέφαλο και στον νωτιαίο μυελό. Τα νευροϊνώματα αναπτύσσονται γύρω από το περίβλημα μυελίνης που καλύπτει τους νευράξονες των νευρικών κυττάρων, και εμφανίζονται σαν μαλακοί όγκοι πάνω ή κάτω από το δέρμα.  Σε ποσοστό 15% των ασθενών, αναπτύσσονται κακοήθη νευροϊνώματα, ένας βαθιά-εντοπισμένος όγκος, γνωστός και ως Κακοήθης όγκος περιφερικού νεύρου (malignant peripheral nerve sheath tumor, MPNST).  Αυτή είναι μια επιθετική μορφή καρκίνου, όπου η πρόγνωση δεν είναι καλή, καθώς λαμβάνουν χώρα πολλές μεταστάσεις, με το ποσοστό θνησιμότητας των ασθενών να φθάνει το 80% μέσα σε 5 χρόνια.

Ποια είναι η γενετική βάση της ασθένειας;

Η Νευροϊνωμάτωση τύπου Ι οφείλεται σε μεταλλάξεις του γονιδίου NF1. Το συγκεκριμένο γονίδιο κωδικοποιεί μια πρωτεΐνη, την νευροΐνωμίνη, η οποία έχει ογκοκατασταλτικές ιδιότητες. Ωστόσο, στην συγκεκριμένη νόσο παύει να είναι λειτουργική, με αποτέλεσμα τα κύτταρα των νεύρων να διαιρούνται με ανεξέλεγκτο τρόπο και να δημιουργούνται τελικά τα νευροϊνώματα.

Γιατί οι κακοήθεις όγκοι δεν ανιχνεύονται εγκαίρως, και πώς μπορεί να αλλάξει αυτό;

Ζώντας με την συγκεκριμένη νόσο, όπως αναφέρει ο  Jack F. Shern, M.D., ο οποίος συνέβαλε στην έρευνα, «είναι σαν να έχει κάποιος μέσα του μια ωρολογιακή βόμβα». Μέσω Μαγνητικής Τομογραφίας (MRI),  Υπολογιστικής Τομογραφίας (PET scan) ή βιοψίες, οι γιατροί προσπαθούν να ανιχνεύουν κακοήθεις όγκους, αλλά οι απεικονιστικές εξετάσεις είναι κοστοβόρες και μη ακριβείς, ενώ οι βιοψίες είναι ιδιαιτέρως επίπονες για τους ασθενείς, καθώς οι όγκοι αναπτύσσονται παράλληλα στα νεύρα, και όχι πάντα ακριβείς. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, οι ερευνητές αποφάσισαν να αναζητήσουν έναν τρόπο ανίχνευσης των κακοήθων όγκων μέσω αιματολογικών εξετάσεων, οι οποίες είναι πολύ πιο απλές, γρήγορες και δεν καταπονούν τον ασθενή.

Προκειμένου να επιλέξουν τον κατάλληλο βιοδείκτη με βάση τον οποίο θα αξιολογούν τα αποτελέσματα των αιματολογικών εξετάσεων, επιλέχθηκαν 23 ασθενείς που είχαν καλοήθη νευροϊνώματα, 14 ασθενείς με MPNST και 16 υγιή άτομα χωρίς Νευροϊνωμάτωση τύπου Ι. Οι ερευνητές έλαβαν δείγματα αίματος από όλους τους συμμετέχοντες, απομόνωσαν το DNA των δειγμάτων, και στο τέλος πραγματοποίησαν πλήρης ανάλυση της αλληλουχίας των γονιδίων.

Τα αποτελέσματα έδειξαν διαφορές στην δομή του γονιδιώματος των ατόμων με MPNST, καθώς και υψηλότερη συγκέντρωση DNA που σχετίζονταν με την ύπαρξη όγκων. Αξιοποιώντας αυτές τις διαφορές, οι ερευνητές κατάφεραν να διαχωρίσουν τα άτομα με MPNST από τα υγιή άτομα και από τα άτομα με καλοήθεις όγκους, σε ποσοστό 86%. Επιπλέον, με βάση τον δεύτερο δείκτη, οι ερευνητές μπορούσαν να προβλέψουν κατά πόσο επιτυχημένη ή μη ήταν η χημειοθεραπεία για τους ασθενείς με MPNST, κάτι που επαληθεύονταν με τις απεικονιστικές εξετάσεις. Επιπλέον, συσχετίστηκε η αύξηση στον συγκεκριμένο βιοδείκτη, με αυξημένη πιθανότητα μετάστασης των κακοήθων όγκων.

Μια γρήγορη και μικρού κόστους αιματολογική εξέταση θα μπορέσει να αξιοποιηθεί και σε περιοχές του κόσμου όπου ο ιατρικός εξοπλισμός δεν είναι τόσο ανεπτυγμένος, και ενδέχεται να μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για άλλες νόσους όπου η τάση για εκδήλωση κάποιας επιθετικής μορφής καρκίνου είναι υψηλή, όπως το σύνδρομο Li-Fraumeni.