Σκλήρυνση κατά πλάκας: Μοριακός αισθητήρας εντοπίζει συμπτώματα στον εγκέφαλο σε πρώιμο στάδιο

Τι είναι η σκλήρυνση κατά πλάκας;

Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι μια ασθένεια του κεντρικού νευρικού συστήματος, κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στην προστατευτική μεμβράνη των νευρικών ινών και προκαλεί φλεγμονές, οι οποίες μακροχρόνια επηρεάζουν την ικανότητα του εγκεφάλου να στέλνει σήματα στον οργανισμό. Η διάγνωσή της είναι εξαιρετικά δύσκολη διότι τα συμπτώματά της μπορεί να είναι ήπια, άρα όχι ανησυχητικά, ή να επικαλύπτονται με συμπτώματα άλλων ασθενειών.

Ερευνητές από τα Ινστιτούτα Gladstone του Σαν Φρανσίσκο κατάφεραν να δημιουργήσουν έναν μοριακό αισθητήρα ο οποίος μπορεί να ανιχνεύσει τη σκλήρυνση κατά πλάκας σε πολύ πρώιμο στάδιο. Η μέθοδος στην οποία βασίζεται είναι τόσο ακριβής που επιτρέπει τη διάγνωση της νόσου πριν την έναρξή της, όταν ο ασθενής παρουσιάσει τα πρώτα συμπτώματα.

Φυσιολογικά, η διάγνωση της σκλήρυνσης κατά πλάκας γίνεται με αυτοψία και με τη μέθοδο του αποκλεισμού, καθώς παρουσιάζει κοινά συμπτώματα με πολλές άλλες νόσους, συνεπώς μια τελική διάγνωση μπορεί να πάρει μήνες ή ακόμα και χρόνια. Στο διάστημα που μεσολαβεί μέχρι τη διάγνωση, ο ασθενής χάνει τα πλεονεκτήματα που θα αποκομούσε αν άρχιζε τη θεραπεία έγκαιρα. Ωστόσο, αυτή η ομάδα ερευνητών, με επικεφαλής την Κατερίνα Ακάσογλου, κατάφερε να δημιουργήσει τον συγκεκριμένο βιοαισθητήρα που δυνητικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως διαγνωστική δοκιμασία για τη σκλήρυνση κατά πλάκας.

Πώς λειτουργεί ο μοριακός βιοαισθητήρας στη σκλήρυνση κατά πλάκας;

Στον εγκέφαλο υπάρχει ένα σύνολο κυττάρων, ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός, ο ρόλος του οποίου είναι να θέτει ένα προστατευτικό φράγμα μεταξύ εγκεφάλου και αίματος, ώστε να διέρχονται επιλεκτικά ορισμένες ουσίες από την κυκλοφορία του αίματος στα εγκεφαλικά κύτταρα. Όταν το φράγμα αυτό παραβιαστεί, η πρωτεΐνη ινωδογόνο εισέρχεται στον εγκέφαλο, γεγονός που πυροδοτεί μια σειρά αντιδράσεων κατά την οποία το ινωδογόνο μετατρέπεται σε λευκή ινώδη ουσία. Ο εγκέφαλος αναγνωρίζει την ινώδη ουσία ως μη φυσιολογική και ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα για να προστατέψει τον οργανισμό. Σύμφωνα με την δρ Ακάσογλου, η διαδικασία αυτή προκαλεί βλάβη στην μυελίνη, την προστατευτική επικάλυψη των νευρικών κυττάρων. Είναι γνωστό ότι ο σχηματισμός ινώδους λαμβάνει χώρα στα αρχικά στάδια της νόσου, όμως η ομάδα της διερεύνησε το αν η σειρά αντιδράσεων που οδηγεί στον σχηματισμό του μπορεί να χρησιμεύσει ως διαγνωστικό εργαλείο. Η δρ Ακάσογλου δηλώνει πως σε πειραματικά ζωικά μοντέλα μπόρεσαν να εντοπίσουν τη δραστηριότητα αυτή πριν την εκδήλωση της νόσου.

Η δράση του βιοαισθητήρα βασίζεται σε ένα ενεργό πεπτίδιο που διεισδύει στα κύτταρα και λειτουργεί ως μοριακός δείκτης. Χρησιμοποιώντας έναν φθορίζοντα παράγοντα προσδεμένο στο πεπτίδιο, οι ερευνητές κατάφεραν να εντοπίσουν τη δραστηριότητα στον εγκέφαλο χάρη στο φως που εξέπεμπε εξαιτίας της φθορίζουσας ουσίας. Παρόλο που ο βιοαισθητήρας δεν έχει εφαρμοστεί ακόμα σε ανθρώπους, τα αποτελέσματα από την μελέτη σε ζώα είναι πολλά υποσχόμενα. Μάλιστα, η ομάδα της Ακάσογλου ελπίζει πως στο μέλλον ο μοριακός αισθητήρας θα χρησιμοποιείται ως διαγνωστικός δείκτης στην έναρξη της νόσου, πριν τα συμπτώματα επιδεινωθούν επικίνδυνα. Η εφαρμογή σε ανθρώπους κατά πάσα πιθανότητα θα βασίζεται σε μια τροποποίηση της μεθόδου έτσι ώστε να εντοπίζεται με σάρωση μαγνητικής τομογραφίας (MRI scan).

Ποιο είναι το επόμενο βήμα για τη διάγνωση της σκλήρυνσης κατά πλάκας;

Η δρ Ακάσογλου δηλώνει πως ο επόμενος στόχος της ερευνητικής της ομάδας είναι η ανάπτυξη ενός αισθητήρα που θα μπορεί να χρησιμοποιείται σε μαγνητικές τομογραφίες και να εντοπίζει ή ακόμα και να προβλέπει την εμφάνιση των κακώσεων που προκαλεί η σκλήρυνση κατά πλάκας. Σε συνδυασμό με μελέτες που στοχεύουν στον ακριβέστερο εντοπισμό “ύποπτης” δραστηριότητας στο κεντρικό νευρικό σύστημα, ελπίζει πως θα καταφέρουν να αναπτύξουν έναν νέο τρόπο διάγνωσης της σκλήρυνσης κατά πλάκας και να οδηγηθούν στη δημιουργία επιπλέον θεραπειών της νόσου.

Η μέθοδος αυτή είναι πολλά υποσχόμενη για ασθενείς που δεν έχουν λάβει έγκαιρη διάγνωση λόγω της επικάλυψης των συμπτωμάτων με άλλες νόσους. Με μια απλή σάρωση μαγνητικής τομογραφίας, οι φθορίζουσες ουσίες θα μπορούν να δίνουν σε ασθενείς και γιατρούς τις απαντήσεις που αναζητούν, καθώς δεν θα αφήνουν αμφιβολία για την προέλευση των συμπτωμάτων του ασθενούς.