Τι είναι η ακμή;

Το ανθρώπινο δέρμα έχει στην επιφάνεια του πολλές μικροσκοπικές οπές, που ονομάζονται πόροι. Αυτοί, είναι δυνατόν να αποφραχτούν από την παρουσία βακτηρίων, νεκρών κυττάρων, λιπαρών οξέων ή άλλων ακαθαρσιών, με αποτέλεσμα την εμφάνιση εξανθημάτων, όπως σπυριά στο δέρμα. Εάν το δέρμα κάποιου, εμφανίζει επαναλαμβανόμενα τέτοια εξανθήματα, είναι πιθανό αυτός να έχει ακμή.

Σύμφωνα με την Ακαδημία Δερματολογίας της Αμερικής,  η ακμή αποτελεί την πιο κοινά εμφανιζόμενη δερματική πάθηση στις ΗΠΑ. Παρ’ όλο που η ακμή δεν θεωρείται επείγουσα ιατρική κατάσταση, σε περίπτωση που είναι σοβαρή, μπορεί να είναι αρκετά επίπονη και να προκαλέσει συναισθηματική δυσφορία στο άτομο. Ειδικότερα, εάν η ακμή εμφανιστεί στο πρόσωπο, μπορεί να επηρεάσει την αυτοπεποίθηση του ατόμου, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει και μόνιμες ουλές. 

Παρ’ όλα αυτά, στις μέρες μας υπάρχουν αρκετές αποτελεσματικές θεραπείες, που μπορούν να μειώσουν τον αριθμό των εξανθημάτων στο δέρμα, αλλά και την πιθανότητα μόνιμων ουλών σε αυτό.

Τι συμπτώματα εμφανίζει συνήθως η ακμή;

Η ακμή μπορεί να εμφανιστεί οπουδήποτε στο σώμα, ενώ συνήθως παρουσιάζεται στο πρόσωπο, το λαιμό, τους ώμους, την πλάτη και το στήθος. Ένα άτομο με ακμή εμφανίζει συνήθως σπυράκια μαύρα ή λευκά στο δέρμα, ενώ αν εμφανίζει και λευκά και μαύρα ταυτόχρονα, θεωρείται ότι έχει εφηβική ακμή. 

Τα μαύρα σπυράκια είναι ανοικτά στην επιφάνεια του δέρματος και αποκτούν σκούρο χρώμα, εξαιτίας της επαφής με το οξυγόνο της ατμόσφαιρας, αντίθετα, τα λευκά βρίσκονται ακριβώς κάτω από αυτήν. Γενικότερα, τα λευκά και τα μαύρα σπυράκια είναι τα πιο συνηθισμένα σημάδια της ακμής, παρ’ όλα αυτά, μπορούν να παρατηρηθούν και άλλου είδους πληγές ή σημάδια στο δέρμα εξαιτίας αυτής. Συγκεκριμένα, φλεγμονώδεις αλλοιώσεις είναι πιο πιθανό να αφήσουν μόνιμες ουλές στο δέρμα, όπως:

• Οι βλατίδες, οι οποίες είναι μικρές κόκκινες διογκώσεις του δέρματος, που προκαλούνται από λοίμωξη ή φλεγμονή στους θύλακες των τριχών.
• Οι φλύκταινες, οι οποίες είναι μικρά κόκκινα σπυράκια, που περιέχουν πύο στο άκρο τους.
• Τα φυμάτια, τα οποία αποτελούν συμπαγής, επίπονες μάζες, κάτω από την επιφάνεια του δέρματος.
• Οι κύστες, οι οποίες είναι μεγάλες μάζες, που βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια του δέρματος και περιέχουν πύο, και συνήθως προκαλούν πόνο.  

Τι προκαλεί την ακμή;

Η ακμή προκαλείται όταν οι πόροι στην επιφάνεια του δέρματος αποφράσσονται, από την παρουσία βακτηρίων, νεκρών κυττάρων ή λιπαρών οξέων. Κάθε πόρος του δέρματος, αποτελεί άνοιγμα ενός ωοθυλακίου, το ωοθυλάκιο αποτελείται από μια τρίχα και ένα σμηγματογόνο αδένα.

Ο σμηγματογόνος αδένας απελευθερώνει σμήγμα, το οποίο είναι μια λιπαρή ουσία, η οποία ταξιδεύει κατά μήκος της τρίχα, και εκλύεται από τον πόρο στην επιφάνεια του δέρματος. Το σμήγμα διατηρεί το δέρμα ενυδατωμένο και απαλό. Διάφορα προβλήματα στην παραπάνω διαδικασία λίπανσης του δέρματος, μπορούν να οδηγήσουν σε εμφάνιση της ακμής, όπως:

• Παραγωγή υπερβολικής ποσότητας σμήγματος από τους αδένες.
• Νεκρά κύτταρα τα οποία έχουν συσσωρευτεί στον πόρο και τον αποφράσσουν.
• Βακτήρια που έχουν συγκεντρωθεί στο σημείο του πόρου και δεν επιτρέπουν την απελευθέρωση του σμήγματος.

Τέτοια προβλήματα, οδηγούν στην εμφάνιση σπυριών, τα οποία ουσιαστικά αποτελούνται από βακτήρια τα οποία αναπτύσσονται σε έναν φραγμένο πόρο και δεν επιτρέπουν την απελευθέρωση του σμήγματος.

Ποια άτομα είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν ακμή;

Πολλοί πιστεύουν ότι η κατανάλωση σοκολάτας ή τηγανιτών φαγητών οδηγεί στην εμφάνιση ακμής, παρ’ όλα αυτά, δεν υπάρχει κανένα επιστημονικό δεδομένο που να υποστηρίζει κάτι τέτοιο. Σύμφωνα με την επιστήμη, παράγοντες που επιβεβαιωμένα συνεισφέρουν στην εμφάνιση ακμής, αποτελούν:

• Ορμονικές αλλαγές, που προκαλούνται από την εφηβεία ή την εγκυμοσύνη.
• Συγκεκριμένες φαρμακευτικές αγωγές, όπως τα αντισυλληπτικά ή τα κορτικοστεροειδή.
• Διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε επεξεργασμένα σάκχαρα ή υδατάνθρακες, όπως το ψωμί και τα πατατάκια.
• Κληρονομικότητα, το γεγονός δηλαδή ότι οι γονείς κάποιου έχουν ή είχα παλαιότερα ακμή.

Σε κάθε περίπτωση, οι περισσότεροι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν ακμή κατά την εφηβεία εξαιτίας των έντονων ορμονικών αλλαγών που βιώνει το σώμα. Οι αλλαγές αυτές, πυροδοτούν την παραγωγή περισσότερου σμήγματος, αυξάνοντας σημαντικά τον κίνδυνο ακμής. Γενικότερα όμως, η ορμονικά επαγόμενη ακμή που σχετίζεται με την εφηβεία, συνήθως υποχωρεί ή τουλάχιστον βελτιώνεται, καθώς το άτομο ενηλικιώνεται.

Πώς μπορεί να διαγνωστεί η ακμή;

Εάν ένα άτομο εμφανίζει σημάδια ακμής, ο ιατρός μπορεί να προβεί σε διάγνωση, απλά εξετάζοντας το δέρμα. Συγκεκριμένα, θα εκτιμήσει το είδος των δερματικών αλλοιώσεων και τη σοβαρότητα τους, προκειμένου να προτείνει την κατάλληλη θεραπεία. 

Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η ακμή στο σπίτι;

Υπάρχουν αρκετά πράγματα που μπορεί να κάνει κάποιος στο σπίτι του, προκειμένου να αποφύγει τα σπυράκια και να περιορίσει σημαντικά την ακμή στο δέρμα του. Συγκεκριμένα, προτείνεται:

• Καθημερινός καθαρισμός προσώπου, με ήπιο σαπούνι για την απομάκρυνση της λιπαρότητας και των ακαθαρσιών από την επιδερμίδα.
• Συχνό λούσιμο των μαλλιών και μάζεμα αυτών, ώστε να μην πέφτουν στο πρόσωπο, καθώς μπορεί να φέρουν διάφορες ακαθαρσίες και λιπαρά.
• Χρήση μέηκ απ, το οποίο να βασίζεται στο νερό ή να είναι κατά της ακμής, δηλαδή να μην φράσσει τους πόρους του δέρματος.
• Να μην πιέζονται ή σπάνε τα υπάρχοντα σπυράκια, καθώς απελευθερώνεται σμήγμα και βακτήρια στο δέρμα.
• Αποφυγή χρήσης καπέλων ή άλλων αξεσουάρ που προκαλούν εφίδρωση.
• Αποφυγή συχνού αγγίγματος του προσώπου, καθώς τα χέρια μεταφέρουν ακαθαρσίες και μικρόβια σε αυτό.

Τι φαρμακευτικά προϊόντα συστήνονται για τον περιορισμό της ακμής;

Εφόσον, η τήρηση των κανόνων προσωπικής υγιεινής δεν βοηθάει στον έλεγχο και περιορισμό της ακμής, υπάρχουν κάποια μη συνταγογραφούμενα φαρμακευτικά σκευάσματα, τα οποία είναι πιθανό να βοηθήσουν το άτομο. Τα περισσότερα από αυτά, περιέχουν ουσίες που σκοτώνουν τα βακτήρια ή μειώνουν τη λιπαρότητα της επιδερμίδας. Τέτοιες ουσίες είναι:

• Το υπεροξείδιο του βενζολίου, το οποίο περιέχεται σε πολλές κρέμες και τζελ, που χορηγούνται κατά της ακμής. Χρησιμοποιείται για να νεκρώσει τα υπάρχοντα σπυριά και να αποτρέψει τη δημιουργία νέων, ενώ επίσης σκοτώνει τα βακτήρια που προκαλούν την ακμή.
• Το θείο, το οποίο είναι φυσικό συστατικό με έντονο άρωμα, που περιέχεται σε διάφορες λοσιόν, καθαριστικά και μάσκες προσώπου.
• Η ρεσορκινόλη, η οποία αποτελεί μια λιγότερο γνωστή ουσία για την αφαίρεση των νεκρών κυττάρων από την επιδερμίδα.
• Το σαλικυλικό οξύ, το οποίο περιέχεται συχνά σε σαπούνια και καθαριστικά κατά της ακμής, και βοηθάει την απόφραξη των πόρων.

Μερικές φορές όμως, τα παραπάνω σκευάσματα δεν είναι αποτελεσματικά, και το άτομο θα πρέπει να ζητήσει ιατρική βοήθεια. Ο ιατρός, μπορεί να χορηγήσει πιο ισχυρή και κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, με σκοπό την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων και την πρόληψη σχηματισμού, μόνιμων ουλών στο δέρμα. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Στοματικά ή τοπικά χορηγούμενα αντιβιοτικά, τα οποία θα μειώσουν τη φλεγμονή και θα σκοτώσουν τα βακτήρια που προκαλούν την ακμή. Παρ’ όλα αυτά, είναι σημαντικό τα αντιβιοτικά να χρησιμοποιούνται μόνο για περιορισμένο χρονικό διάστημα, καθώς διαφορετικά ο οργανισμός μπορεί να αποκτήσει ανοσία και να γίνει πιο επιρρεπής στις λοιμώξεις. 
• Τοπικές κρέμες, με ρετινοϊκό οξύ ή υπεροξείδιο του βενζολίου, οι οποίες είναι συνήθως πιο ισχυρές από τις μη συνταγογραφούμενες και λειτουργούν για να μειώσουν την παραγωγή σμήγματος. Επιπλέον, το υπεροξείδιο του βενζολίου χρησιμοποιείται ως αντιβακτηριακός παράγοντας χωρίς να προκαλεί ανθεκτικότητα στα βακτήρια, όπως τα αντιβιοτικά. Τέλος, έχει αντιφλεγμονώδης ιδιότητες και περιορίζει σημαντικά την ακμή.
• Σπειρονολακτόνη ή αντισυλληπτικά χάπια, τα οποία χορηγούνται σε γυναίκες με ορμονική ακμή, προκειμένου να μειωθεί η παραγωγή σμήγματος.
• Ισοτρετινοΐνη, η οποία είναι μια ουσία βασιζόμενη στην βιταμίνη Α, η οποία χρησιμοποιείται για την θεραπεία σοβαρών περιπτώσεων οζώδης ακμής. Η ισοτρετινοΐνη, μπορεί να επιφέρει σοβαρές παρενέργειες στο άτομο, επομένως χορηγείται μόνο όταν όλες οι άλλες θεραπείες είναι αναποτελεσματικές.

Επιπλέον, ο ιατρός μπορεί να προτείνει και διάφορες διαδικασίες για τη θεραπεία σε περίπτωση σοβαρής ακμής και την πρόληψη μόνιμων ουλών στο δέρμα. Οι διαδικασίες αυτές λειτουργούν αφαιρώντας τον τραυματισμένο ιστό του δέρματος και μειώνοντας την ποσότητα των λιπαρών της επιδερμίδας. Τέτοιες διαδικασίες μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Φωτοδυναμική θεραπεία, η οποία χρησιμοποιεί φαρμακευτική αγωγή, σε συνδυασμό με ειδικό φως ή λέιζερ για τη μείωση της παραγωγής σμήγματος από την επιδερμίδα και τον περιορισμό των βακτηρίων. Ενώ, άλλα λέιζερ μπορεί να χρησιμοποιούνται απλά για να βοηθήσουν την βελτίωση της ακμής και την επούλωση των ουλών του δέρματος.
• Δερμοαπόξεση, η οποία αφαιρεί την επιφανειακή στρώση της επιδερμίδας, με την χρήση περιστρεφόμενης βούρτσας. Η θεραπεία αυτή προτείνεται για την αντιμετώπιση των ουλών της ακμής, αλλά όχι για την αντιμετώπιση της ακμής. Ενώ, συστήνεται και η μικροδερματοαπόξεση, η οποία είναι πιο ήπια και αφαιρεί κυρίως τα νεκρά κύτταρα του δέρματος.
• Χημικό πίλινγκ, το οποίο αφαιρεί την κορυφαία στρώση της επιδερμίδας, με σκοπό να εκθέσει στιβάδες του δέρματος, οι οποίες δεν έχουν μολυνθεί από την ακμή. Με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να βελτιωθούν ήπιες ουλές που έχουν προκληθεί εξαιτίας ακμής. 
• Ενέσεις κορτιζόνης, συστήνονται μόνο στην περίπτωση που η ακμή αποτελείται κυρίως από μεγάλες κύστες. Η κορτιζόνη, η οποία αποτελεί στεροειδής ορμόνη που παράγεται φυσιολογικά από το ανθρώπινο σώμα, μπορεί να μειώσει τη φλεγμονή και να επιταχύνει την επούλωση. Συνήθως, αυτή χορηγείται σε συνδυασμό και με άλλες φαρμακευτικές ουσίες για την αντιμετώπιση της σοβαρής ακμής.

Πόσο διαρκεί η ακμή;

Καθώς οι περισσότερες θεραπείες κατά της ακμής είναι αρκετά αποτελεσματικές, το άτομο αναμένεται να δει την ακμή του να υποχωρεί εντός 6 με 8 εβδομάδων. Παρ’ όλα αυτά, ακόμα και μετά από μια επιτυχημένη θεραπεία, η ακμή είναι πιθανό να ξανά εμφανιστεί και μάλιστα σε έξαρση.

Για τον λόγο αυτό, συχνά ακολουθείται μακροχρόνια θεραπεία ή επαναληπτική όταν αυτή απαιτείται. Η ισοτρετινοΐνη είναι μια ουσία που είναι πιθανό να επιφέρει μόνιμα και μακροχρόνια αποτελεσματική αντιμετώπιση της ακμής, αλλά φέρει αρκετές παρενέργειες. 

Τι μπορεί να κάνει κάποιος προκειμένου να αποφύγει την ακμή;

Γενικότερα η ακμή, είναι αρκετά σύνηθες να προκαλεί συναισθηματική δυσφορία στο άτομο. Επομένως, είναι αρκετά σημαντικό να μπορεί να αποφευχθεί από αυτό ή να αντιμετωπιστεί άμεσα με την βοήθεια κάποιου δερματολόγου. Γενικότερα, η ακμή δεν μπορεί να προληφθεί απόλυτα, αλλά υπάρχουν κάποια απλά πράγματα προσωπικής φροντίδας που μπορούν να μειώσουν τις πιθανότητες ένα άτομο να την εμφανίσει, αλλά και τις πιθανότητες επανεμφάνισης της μετά το πέρας μιας θεραπείας. Τέτοια απλά καθημερινά πράγματα, περιλαμβάνουν:

• Καθημερινό πλύσιμο του προσώπου με ένα καθαριστικό το οποίο δεν περιέχει έλαια.
• Χρήση μιας μη συνταγογραφούμενης κρέμας κατά της ακμής, που αφαιρεί τα επιπλέον λιπαρά από την επιδερμίδα. Αυτό συστήνεται κυρίως, για άτομα με λιπαρή επιδερμίδα ή άτομα που εμφανίζουν συχνά ακμή.
• Αποφυγή μέηκ απ που περιέχουν έλαια.
• Αφαίρεση μακιγιάζ και διεξοδικώς καθαρισμός του προσώπου, πριν τον ύπνο.
• Ντουζ μετά από έντονη άσκηση, ώστε να μην παραμένει ο ιδρώτας πάνω στο δέρμα.
• Αποφυγή πολύ στενών ρούχων, ειδικότερα το καλοκαίρι.
• Υιοθέτηση μιας υγιεινής διατροφής με ελάχιστα κατεργασμένα σάκχαρα.
• Μείωση του άγχους.

Πηγές:

• Acne. (n.d.).
  aad.org/public/diseases/acne-and-rosacea/acne
• Acne: Overview. (2016).
  ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/PMH0072395/
• Kraft J, et al. (2011). Management of acne.
  ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3080563/
• Mayo Clinic Staff. (2018). Acne.
  mayoclinic.org/diseases-conditions/acne/symptoms-causes/syc-20368047