1Εγκεφαλικό
Τι είναι το εγκεφαλικό; Ένα εγκεφαλικό λαμβάνει χώρα όταν ένα αιμοφόρο αγγείο στον εγκέφαλο διαρρηγνύεται και αιμορραγεί ή όταν παρεμβάλλεται κάποιο εμπόδιο στην παροχή αίματος του εγκεφάλου. Η διάρρηξη ή …
Η προσωπικότητα σταδιακά αλλάζει καθόλη τη διάρκεια της ζωής και οι διακυμάνσεις στη διάθεση είναι απολύτως φυσιολογικές. Ωστόσο, ασυνήθιστες αλλαγές στην προσωπικότητα μπορεί να αποτελούν ένδειξη σωματικής ή ψυχικής διαταραχής.
Οι αλλαγές στην προσωπικότητα παρουσιάζονται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους.
Για παράδειγμα, η συμπεριφορά που δεν συνάδει με το πώς θα αντιδρούσατε τυπικά υπό δεδομένες συνθήκες υποδεικνύει αλλαγή στην προσωπικότητα.
Ένα άτομο που συμπεριφέρεται με μη τυπικό, κακοδιάθετο ή επιθετικό τρόπο, κάτι το οποίο δεν είναι χαρακτηριστικό της συνηθισμένης συμπεριφοράς του σε παρόμοιες καταστάσεις, επίσης υποδεικνύει αλλαγή στην προσωπικότητα.
Η ηρεμία σε καταστάσεις που φυσιολογικά προκαλούν στρες ή θυμό είναι ένα παράδειγμα αλλαγής της προσωπικότητας.
Ένα επιπλέον παράδειγμα είναι η χαρούμενη διάθεση στο άκουσμα τραγικών γεγονότων.
Παρόλο που μία σταδιακή αλλαγή στην προσωπικότητα δεν είναι ασυνήθιστη, μία ξαφνική αλλαγή μπορεί να προκαλείται από τραυματισμό ή ασθένεια.
Αναζητήστε τις παρακάτω ενδείξεις για να καθορίσετε αν η ασυνήθιστη ή περίεργη συμπεριφορά αποτελεί επείγον ιατρικό περιστατικό:
Αν εσείς ή κάποιο κοντινό σας πρόσωπο βιώνει οποιοδήποτε από τα προαναφερθέντα συμπτώματα, αναζητήστε επείγουσα ιατρική φροντίδα. Μην οδηγήσετε μέχρι το νοσοκομείο. Καλέστε το 166.
Ο θρήνος, ένα δυσάρεστο γεγονός και η απογοήτευση μετατρέπουν φυσιολογικά ένα χαρούμενο άτομο σε θλιμμένο. Μερικές φορές, η διάθεση ενός ατόμου μπορεί να αλλάξει για εβδομάδες ή μήνες ύστερα από ένα συνταρακτικό γεγονός. Όμως, η αλλαγή στη διάθεση δεν είναι ταυτόσημη με την αλλαγή στην προσωπικότητα.
Βέβαια, κάποια άτομα παρουσιάζουν ασυνήθιστη ή περίεργη συμπεριφορά για χρόνια, κάτι που μπορεί να οφείλεται σε ασθένεια ή τραυματισμό. Ένα άτομο μπορεί να εκδηλώσει αλλαγή στη συμπεριφορά μετά από μία τραυματική εμπειρία.
Αυτές οι αλλαγές στη συμπεριφορά μπορεί να προκληθούν και από ψυχικές ασθένειες, όπως:
Ιατρικές παθήσεις και καταστάσεις που προκαλούν διακυμάνσεις στα επίπεδα ορμονών μπορούν να προκαλέσουν περίεργη ή ασυνήθιστη συμπεριφορά. Τέτοιες παθήσεις/καταστάσεις είναι οι εξής:
Επείγουσες ιατρικές καταστάσεις μπορούν επίσης να προκαλέσουν ασυνήθιστη συμπεριφορά, όπως:
Άλλες καταστάσεις και παθήσεις που μπορεί να προκαλέσουν αλλαγές στην προσωπικότητα περιλαμβάνουν τα εξής:
Ένας τραυματισμός στο μετωπιαίο λοβό του εγκεφάλου (που βρίσκεται πίσω από το μέτωπο) μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα που περιλαμβάνουν αλλαγές στην προσωπικότητα.
Ο μετωπιαίος λοβός είναι το κέντρο ελέγχου της προσωπικότητάς μας. Επίσης είναι υπεύθυνος για:
Ο πιο κοινός τραυματισμός του εγκεφάλου είναι η βλάβη στο μετωπιαίο λοβό. Μεταξύ των πιθανών αιτιών συγκαταλέγονται:
Μετά από ένα εγκεφαλικό, κατά τη διάρκεια του οποίου ένα αιμοφόρο αγγείο στον εγκέφαλο διαρρηγνύεται ή η παροχή οξυγόνου στον εγκέφαλο διακόπτεται, μπορεί να παρουσιάσετε συμπτώματα, όπως αλλαγές στη συμπεριφορά.
Κάποιοι επιζώντες από εγκεφαλικό βιώνουν απάθεια, δηλαδή δεν φαίνεται να ενδιαφέρονται για τίποτα.
Άλλοι, ειδικά οι επιζώντες εγκεφαλικού που έχει συμβεί στο δεξιό ημισφαίριο του εγκεφάλου, μπορεί να αγνοούν τη μία πλευρά του σώματός τους ή τη μία πλευρά των αντικειμένων. Για παράδειγμα, μπορεί να αγνοούν το φαγητό στη μία πλευρά του πιάτου.
Ύστερα από ένα εγκεφαλικό στο μετωπιαίο λοβό ή στο δεξιό ημισφαίριο, κάποια άτομα παρουσιάζουν παρορμητική συμπεριφορά. Με άλλα λόγια, δεν είναι σε θέση να σκεφτούν ή να κατανοήσουν τις συνέπειες των πράξεών τους.
Ένας εγκεφαλικός όγκος στον μετωπιαίο λοβό, τον κροταφικό λοβό ή στον τελικό εγκέφαλο μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στη συμπεριφορά.
Για παράδειγμα, ένα πράο άτομο μπορεί να γίνει περισσότερο ευερέθιστο ή ένα δραστήριο άτομο να γίνει πιο παθητικό.
Επιπλέον, μπορεί να εμφανιστούν εναλλαγές στη διάθεση, όπως έντονος θυμός αμέσως μετά από αίσθημα χαράς.
Η άνοια, η οποία μπορεί να προκληθεί από ασθένεια ή τραυματισμό, είναι η βλάβη σε τουλάχιστον δύο γνωστικές εγκεφαλικές λειτουργίες.
Οι γνωστικές εγκεφαλικές λειτουργίες περιλαμβάνουν:
Η απώλεια νευρώνων στο μετωπιαίο λοβό του εγκεφάλου μπορεί να προκαλέσει στα άτομα με ήπια άνοια αλλαγές στην προσωπικότητα, όπως απομόνωση ή κατάθλιψη.
Τα άτομα με μέτρια άνοια μπορεί να παρουσιάσουν πιο σημαντικές αλλαγές στην προσωπικότητα, όπως εκνευρισμό ή καχυποψία ως προς τους άλλους.
Το συνταγογραφούμενο φάρμακο Adderall είναι η εμπορική ονομασία του συνδυασμού δεξτροαμφεταμίνης και αμφεταμίνης. Χρησιμοποιείται κυρίως για την διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητας.
Στις αναφερόμενες παρενέργειες διεγερτικών όπως το Adderall είναι η αυξημένη εχθρικότητα και επιθετική συμπεριφορά. Ωστόσο, αυτό φαίνεται να σχετίζεται με κατάχρηση του φαρμάκου.
Τα παιδιά και οι έφηβοι μπορεί να έχουν νέα ψυχωτικά ή μανιακά επεισόδια.
Ο εθισμός στο αλκοόλ (αλκοολισμός) είναι μία ασθένεια που αλλάζει τον εγκέφαλο και τη νευροχημεία του. Αυτές οι αλλαγές προκαλούν με τη σειρά τους αλλαγές στην προσωπικότητα.
Τα άτομα με εθισμό στο αλκοόλ μπορεί να παρουσιάσουν έντονη κατάθλιψη και λήθαργο. Μπορεί να έχουν μειωμένες αναστολές και κρίση, καθώς επίσης να χρησιμοποιήσουν λεκτική ή σωματική βία.
Η προσωπικότητα συνεχίζει να αναπτύσσεται καθόλου τη διάρκεια της ζωής του ατόμου.
Μία μελέτη του 2011 αναφέρει ότι τα πέντε μεγάλα (“Big Five”) χαρακτηριστικά της προσωπικότητας – ευσυνειδησία, ευθυμία, νευρωτισμός, ειλικρίνεια και εσωστρέφεια/εξωστρέφεια – παραμένουν σταθερά μόλις άτομο φτάσει στην ενήλικη ζωή.
Σε μία μελέτη του 2016, οι ερευνητές συνέκριναν τα αποτελέσματα τεστ προσωπικότητας που έγιναν σε εφήβους το 1950 με αυτά που έγιναν στα ίδια άτομα σε ηλικία 77 ετών. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η προσωπικότητα σταδιακά αλλάζει κατά τη διάρκεια της ζωής του ατόμου και μπορεί να είναι αρκετά διαφορετική όταν το άτομο γεράσει. (Αυτή η μελέτη είχε ορισμένους περιορισμούς και χρειάζεται περισσότερη έρευνα στο συγκεκριμένο τομέα.)
Οι ήπιες αλλαγές στην προσωπικότητα στους ηλικιωμένους, όπως η ευερεθιστότητα ή ο εκνευρισμός, δεν είναι ασυνήθιστες. Όμως, οι εξαιρετικές αλλαγές στην προσωπικότητα, όπως για παράδειγμα ένα παθητικό άτομο να γίνει χειριστικό, μπορεί να αποτελούν ένδειξη άνοιας λόγω αλλαγών στο μετωπιαίο λοβό του εγκεφάλου.
Μία μελέτη του 2016 αναφέρει ότι οι ηλικιωμένοι έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας από τα νεαρά άτομα. Για παράδειγμα, ο νευρωτισμός τείνει να αυξάνεται στους ηλικιωμένους άνω των 80 ετών.
Κάποια άτομα μπορεί να «επιστρέφουν» σε μικρότερη ηλικία καθώς μεγαλώνουν. Αυτό συνήθως αποτελεί ένδειξη κατάθλιψης ή ένα τρόπο αντιμετώπισης της γήρανσης.
Η διάσειση είναι ένας ήπιος τραυματισμός του εγκεφάλου που προκαλείται από χτύπημα στην κεφαλή. Μερικές φορές, τα συμπτώματα συνδέονται με μία κατάσταση γνωστή ως μεταδιασεισικό σύνδρομο.
Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:
Ένας τραυματισμός στον εγκέφαλο μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που κατανοείτε και εκφράζετε τα συναισθήματα. Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε αλλαγή της προσωπικότητας λόγω συναισθηματικής αντίδρασης στις αναπόφευκτες αλλαγές της ζωής που συνοδεύουν τον τραυματισμό του εγκεφάλου.
Η ψυχοθεραπεία ή η συμβουλευτική θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε την αλλαγή στην προσωπικότητά σας.
Παρόλο που δεν είναι ασύνηθες να αισθάνεστε αγωνία ή κατάθλιψη μετά από έμφραγμα, αυτά τα συναισθήματα είναι συνήθως προσωρινά. Ωστόσο, κάποια άτομα συνεχίζουν να αισθάνονται κατάθλιψη για εβδομάδες μετά το έμφραγμα.
Έως το 33% των ατόμων που έχουν υποστεί έμφραγμα βιώνουν κάποιου βαθμού κατάθλιψη.
Εάν η κατάθλιψη είναι σοβαρή, θα πρέπει να επισκεφτείτε το γιατρό σας. Χωρίς θεραπεία, μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο νέου εμφράγματος.
Τα αντικαταθλιπτικά συνταγογραφούνται συχνά για την αντιμετώπιση της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής και της γενικευμένης διαταραχής άγχους. Στις παρενέργειες συγκαταλέγονται και αλλαγές στην προσωπικότητα.
Μία μελέτη του 2012 αναφέρει ότι τα άτομα που παίρνουν Paxil, έναν εκλεκτικό αναστολέα επαναπρόσληψης σεροτονίνης, όχι μόνο γίνονται λιγότερο καταθλιπτικά αλλά αποκτούν περισσότερη αυτοπεποίθηση και εξωστρέφεια.
Κάποια από τα συμπτώματα της ασθένειας Lyme, η οποία μεταδίδεται στους ανθρώπους από το τσίμπημα μολυσμένου κρότωνα, περιλαμβάνουν σωματικές ενδείξεις, όπως εξάνθημα, και ψυχολογικά συμπτώματα, όπως εναλλαγές της διάθεσης.
Σε μία μελέτη του 2012, σχεδόν το ένα τέταρτο των ατόμων (21%) σε πρώιμα στάδια της νόσου Lyme ανέφεραν ευερεθιστότητα. Σχεδόν το 10% των ατόμων ανέφεραν πως αισθάνονταν αγωνία.
Η νόσος του Parkinson είναι μία νευρολογική διαταραχή που προκαλεί κινητικά προβλήματα, όπως τρόμο και ακαμψία. Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε αυτό που μερικές φορές ονομάζεται «προσωπικότητα του Parkinson» λόγω των αλλαγών στον εγκέφαλο.
Τα άτομα με προχωρημένη νόσο του Parkinson μπορεί να γίνουν:
Μπορεί επίσης να εμφανίσουν άνοια της νόσου του Parkinson.
Ακόμα και στα αρχικά στάδια της ασθένειας, τα άτομα μπορεί να παρουσιάσουν κατάθλιψη, εμμονή ή ισχυρογνωμοσύνη.
Σε συνδυασμό με τις εξάψεις και την αύξηση βάρους, η εμμηνόπαυση μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στην προσωπικότητα της γυναίκας.
Η μειωμένη παραγωγή οιστρογόνων κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης μειώνει τα επίπεδα σεροτονίνης που παράγονται στον εγκέφαλο. Η σεροτονίνη είναι μία χημική ουσία που βοηθά στη ρύθμιση της διάθεσης.
Ως αποτέλεσμα αυτών των χημικών αλλαγών, κάποιες γυναίκες μπορεί να αισθάνονται:
Τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης τυπικά συνεχίζονται έως και 4 χρόνια μετά την τελευταία περίοδο της γυναίκας.
Σύμφωνα με μία μελέτη του 2017, είναι πιθανό ότι οι αλλαγές στον εγκέφαλο μπορεί να διαρκέσουν μετά από τη χορήγηση ολικής αναισθησίας σε άτομα που υποβάλλονται σε χειρουργική επέμβαση. Για κάποια άτομα, οι αλλαγές στη συμπεριφορά είναι προσωρινές, ενώ για κάποια άλλα επιμένουν.
Μετά την επέμβαση, κάποιοι ασθενείς αισθάνονται σύγχυση ή αποπροσανατολισμό. Άλλοι, που είναι μεγαλύτερης ηλικίας, μπορεί να βιώνουν μετεγχειρητική γνωστική δυσλειτουργία (POCD). Τα προβλήματα μνήμης της μετεγχειρητικής γνωστικής δυσλειτουργίας μπορεί να προκαλούνται από τη χειρουργική επέμβαση και όχι από την αναισθησία.
Παρόλο που η διάθεση και η συμπεριφορά φυσιολογικά παρουσιάζουν διακυμάνσεις, ένα άτομο με αλλαγές στην προσωπικότητα δεν δρα όπως συνήθιζε και μπορεί να παρουσιάζει εξαιρετικές αλλαγές στη συμπεριφορά.
Κάποια από τα συμπτώματα αλλαγής της προσωπικότητας περιλαμβάνουν:
Εάν παρατηρήσετε αλλαγές στην προσωπικότητα, θα πρέπει να μιλήσετε στο γιατρό σας. Συγκεκριμένα θα πρέπει να αναφέρεται:
Οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις θα είναι εξαιρετικά χρήσιμες για το γιατρό και θα βοηθήσουν στη διάγνωση της αιτίας της ασυνήθιστης συμπεριφοράς. Επίσης, ο γιατρός θα καθορίσει εάν υπάρχει κάποιο ψυχικό ή σωματικό πρόβλημα.
Μπορεί να χρειαστεί να υποβληθείτε σε περαιτέρω εξετάσεις.
Στις εξετάσεις αυτές συνήθως περιλαμβάνεται ένα πλήρες αιμοδιάγραμμα, έλεγχος επιπέδων γλυκόζης, ορμονικό προφίλ και έλεγχος λοιμώξεων.
Ανάλογα με τις περιστάσεις, ο γιατρός μπορεί επίσης να ζητήσει απεικονιστικές τεχνικές, όπως αξονική ή μαγνητική τομογραφία.
Εάν δεν μπορέσει να ταυτοποιήσει κάποια ιατρική πάθηση, θα σας παραπέμψει σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Οι αλλαγές στην προσωπικότητα που προκαλούνται από κάποια ιατρική πάθηση θα υποχωρήσουν μόλις η αιτία αντιμετωπιστεί. Όμως, σε κάποιες περιπτώσεις αυτό δεν συμβαίνει.
Αν αυτό ισχύει και στη δική σας περίπτωση, η αλλαγές στην προσωπικότητα θα πρέπει να αντιμετωπιστούν ξεχωριστά με φάρμακα αλλαγής της διάθεσης.
Αν έχετε κάποια ορμονική διαταραχή, η αλλαγή στην προσωπικότητα μπορεί να υποχωρήσει μόλις λάβετε το κατάλληλο συνταγογραφούμενο φάρμακο. Η αποκατάσταση οιστρογόνων, τα αντισυλληπτικά δισκία χαμηλής δόσης και οι ενέσεις προγεστερόνης είναι κοινά συνταγογραφούμενα φάρμακα.
Οι ψυχικές παθήσεις αντιμετωπίζονται με ένα συνδυασμό φαρμάκων αλλαγής της διάθεσης και ψυχοθεραπείας. Οι γιατροί τυπικά συνταγογραφούν φάρμακα για την αντιμετώπιση παθήσεων, όπως η διαταραχή άγχους, η διαταραχή πανικού, η διαταραχή μετατραυματικού στρες και η διπολική διαταραχή.
Πέρα από τη φαρμακευτική αγωγή, η ψυχοθεραπεία θα σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε στρεσογόνες καταστάσεις.
Aucott JN, et al. (2012). Post-treatment Lyme disease syndrome symptomatology and the impact on life functioning: Is there something here? DOI:
10.1007/s11136-012-0126-6
Bipolar disorder. (2016).
nimh.nih.gov/health/topics/bipolar-disorder/index.shtml
Campbell C. (2018). Why has my sister’s personality changed since her traumatic brain injury?
brainline.org/author/celeste-campbell/qa/why-has-my-sisters-personality-changed-her-traumatic-brain-injury
Cobb-Clark D, et al. (2011). The stability of big five personality tests. DOI: 10.1016/j.econlet.2011.11.015
Changes in personality. (n.d.).
apdaparkinson.org/what-is-parkinsons/symptoms/personality-change/
Colon E, et al. (2017). Anesthesia, brain changes, and behavior: Insights from neural systems biology. DOI:
10.1016/j.pneurobio.2017.01.005
Depression after a cardiac event or diagnosis. (2018). heart.org/HEARTORG/HealthyLiving/StressManagement/HowDoesStressAffectYou/Depression-After-A-Cardiac-Event-or-Daudit_UCM_440444_Article.jsp#.XdRFcOhKhPY
Harris AH, et al. (2016). Personality stability from age 14 to age 77 years. DOI:
10.1037/pag0000133
Irritability and mood swings in menopause. (n.d.).
womentowomen.com/understandyourbody/symptoms/moodswings.aspx
Kandler C, et al. (2015). Patterns and sources of personality development in old age. DOI:
10.1037/pspp0000028
Mayo Clinic Staff. Generalized anxiety disorder. (2017).
mayoclinic.org/diseases-conditions/generalized-anxiety-disorder/symptoms-causes/syc-20360803
Mayo Clinic Staff. (2017). Menopause.
mayoclinic.org/diseases-conditions/menopause/symptoms-causes/syc-20353397
Menopause. (2019).
womenshealth.gov/menopause/
Medication guide: Adderall XR. (2007). accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2007/021303s015lbl.pdf
Pekka J, et al. (2012). Do antidepressants change personality? — a five-year observational study. DOI:
10.1016/j.jad.2012.04.026
Personality changes post stroke. (2018).
Pozuelo L. (2019). Depression & heart disease.
my.clevelandclinic.org/health/diseases/16917-depression–heart-disease
Rundshagen I. (2014). Postoperative cognitive dysfunction. DOI: 10.3238/arztebl.2014.0119
Traumatic brain injury and concussion. (2019).
cdc.gov/traumaticbraininjury/index.html
Widiger TA, et al. (2017). Neuroticism is a fundamental domain of personality with enormous public health implications. DOI:
10.1002/wps.20411
Τι είναι το εγκεφαλικό; Ένα εγκεφαλικό λαμβάνει χώρα όταν ένα αιμοφόρο αγγείο στον εγκέφαλο διαρρηγνύεται και αιμορραγεί ή όταν παρεμβάλλεται κάποιο εμπόδιο στην παροχή αίματος του εγκεφάλου. Η διάρρηξη ή …