Τι είναι η αναιμία;

Η αναιμία συμβαίνει όταν ο αριθμός των υγιών ερυθρών αιμοσφαιρίων στο αίμα είναι πολύ χαμηλός. Τα ερυθρά αιμοσφαίρια μεταφέρουν οξυγόνο σε όλους τους ιστούς του σώματος, οπότε ο χαμηλός αριθμός τους σημαίνει ότι η ποσότητα οξυγόνου στο αίμα είναι χαμηλότερη από το φυσιολογικό.

Πολλά από τα συμπτώματα της αναιμίας προκαλούνται από τη μείωση της παροχής οξυγόνου στους ζωτικούς ιστούς και τα όργανα του οργανισμού.

Η αναιμία μετράται ανάλογα με την ποσότητα αιμοσφαιρίνης, η οποία είναι η πρωτεΐνη μέσα στα ερυθρά αιμοσφαίρια που μεταφέρει οξυγόνο από τους πνεύμονες στους ιστούς του σώματος.

Η πάθηση αυτή επηρεάζει περισσότερους από 1,6 δισεκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Οι γυναίκες και τα άτομα με χρόνιες ασθένειες, όπως ο καρκίνος, έχουν τον υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης αναιμίας.

Τι προκαλεί αναιμία;

Ο διαιτητικός σίδηρος, η βιταμίνη Β-12 και το φολικό οξύ είναι απαραίτητα για την ωρίμανση των ερυθρών αιμοσφαιρίων στο σώμα. Κανονικά, 0,8 έως 1% των ερυθρών αιμοσφαιρίων του σώματος αντικαθίσταται καθημερινά και η μέση διάρκεια ζωής τους είναι 100 έως 120 ημέρες. Οποιαδήποτε διαδικασία που έχει αρνητική επίδραση σε αυτή την ισορροπία μεταξύ της παραγωγής και της καταστροφής των ερυθροκυττάρων μπορεί να προκαλέσει αναιμία.

Οι αιτίες της αναιμίας γενικά διαιρούνται σε εκείνες που μειώνουν την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων και εκείνες που αυξάνουν την καταστροφή τους.

Παράγοντες που μειώνουν την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων

Οι παράγοντες που μειώνουν την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων προκαλώντας αναιμία είναι:

• Η ανεπαρκής διέγερση της παραγωγής ερυθροκυττάρων από την ορμόνη ερυθροποιητίνη, η οποία παράγεται στα νεφρά
• Η ανεπαρκής πρόσληψη σιδήρου, βιταμίνης Β-12 ή φολικού οξέος
• Ο υποθυρεοειδισμός

Παράγοντες που αυξάνουν την καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων

Από την άλλη πλευρά, οποιαδήποτε διαταραχή που καταστρέφει τα ερυθρά αιμοσφαίρια με ρυθμό ταχύτερο από αυτόν που παράγονται μπορεί να προκαλέσει αναιμία. Αυτό συνήθως συμβαίνει εξαιτίας αιμορραγίας, η οποία μπορεί να προκληθεί από:

• ενδομητρίωση
• ατυχήματα
• γαστρεντερικές αλλοιώσεις
• εμμηνόρροια
• τοκετό
• υπερβολική αιμορραγία της μήτρας
• χειρουργική επέμβαση
• κίρρωση, η οποία περιλαμβάνει ουλοποίηση του ήπατος
• ίνωση (ουλώδης ιστός) εντός του μυελού των οστών
• αιμόλυση, η οποία είναι η ρήξη των ερυθρών αιμοσφαιρίων που μπορεί να συμβεί εξαιτίας κάποιου φαρμάκου ή ασυμβατότητας ρέζους (Rh)
• διαταραχές του ήπατος και του σπλήνα
• γενετικές διαταραχές όπως:

1. ανεπάρκεια του ενζύμου αφυδρογονάση της 6-φωσφορικής γλυκόζης (G6PD)
2. θαλασσαιμία
3. δρεπανοκυτταρική αναιμία

Συνολικά, ωστόσο, η ανεπάρκεια σιδήρου είναι η πιο κοινή αιτία της αναιμίας, καθώς είναι ευθύνεται για σχεδόν τις μισές περιπτώσεις αναιμίας και συνιστά μία κύρια διατροφική διαταραχή παγκοσμίως.

Καθημερινές διατροφικές απαιτήσεις και αναιμία

Οι καθημερινές απαιτήσεις για βιταμίνες και σίδηρο ποικίλλουν ανάλογα με το φύλο και την ηλικία. Οι γυναίκες χρειάζονται περισσότερο σίδηρο και φολικό οξύ από τους άνδρες, λόγω της απώλειας σιδήρου κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού τους κύκλου, της εμβρυϊκής ανάπτυξης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, και του θηλασμού.

Σίδηρος

Σύμφωνα με τα Αμερικανικά Ινστιτούτα Υγείας, η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη σιδήρου για ενήλικες ηλικίας 19 έως 50 ετών είναι:

Άνδρες και γυναίκες άνω των 50 ετών απαιτούν μόνο 8 mg σιδήρου καθημερινά. Μπορεί να χρειαστεί κάποιο συμπλήρωμα εάν δεν μπορεί να επιτευχθεί επαρκές επίπεδο σιδήρου μόνο με τη διατροφή.

Στις καλές πηγές διατροφικού σιδήρου περιλαμβάνονται:

• κοτόπουλο και συκώτι βοδινού
• σκούρο κρέας γαλοπούλας
• κόκκινα κρέατα, όπως το βόειο κρέας
• θαλασσινά
• ενισχυμένα σιτηρά
• βρώμη
• φακές
• φασόλια
• σπανάκι

Φολικό οξύ

Το φολικό οξύ είναι η μορφή του φυλλικού οξέος που υπάρχει φυσιολογικά στο σώμα. Άνδρες και γυναίκες άνω των 14 ετών χρειάζονται 400 μg διατροφικά ισοδύναμα φολικού οξέος (mcg/DFE) ανά ημέρα. Για γυναίκες που είναι έγκυες ή θηλάζουν, η συνιστώμενη πρόσληψη αυξάνεται στα 600 mcg/DFE (έγκυες) και 500 mcg/DFE (θηλάζουσες) ανά ημέρα.

Παραδείγματα τροφών πλούσιων σε φολικό οξύ είναι:

• ήπαρ βόειου κρέατος
• φακές
• σπανάκι
• φασόλια γίγαντες
• σπαράγγι
• αβγά

Μπορείτε επίσης να προσθέσετε φολικό οξύ στη διατροφή σας με εμπλουτισμένα δημητριακά και αρτοσκευάσματα.

Βιταμίνη Β-12

Η ημερήσια συνιστώμενη ποσότητα για ενήλικες της βιταμίνης Β-12 είναι 2,4 μg. Οι έγκυες γυναίκες (ενήλικες ή έφηβες) χρειάζονται 2,6 μg την ημέρα, ενώ οι γυναίκες που θηλάζουν χρειάζονται 2,8 μg ημερησίως.

Το συκώτι βοδινού και τα μύδια είναι δύο από τις καλύτερες πηγές βιταμίνης Β-12. Άλλες καλές πηγές περιλαμβάνουν:

• ψάρι
• κρέας
• πουλερικά
• αυγά
• άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα

Η βιταμίνη Β-12 είναι επίσης διαθέσιμη ως συμπλήρωμα για όσους δεν προσλαμβάνουν αρκετή από τη διατροφή τους.

Ποια είναι τα συμπτώματα της αναιμίας;

Τα άτομα με αναιμία έχουν χλωμή όψη και μπορεί συχνά να διαμαρτύρονται ότι κρυώνουν. Μπορεί επίσης να παρουσιάσουν:

• ζάλη ή θολούρα, ειδικά όταν είναι ενεργοί ή στέκονται όρθιοι
• ασυνήθιστες επιθυμίες, όπως την επιθυμία να τρώνε πάγο, λάσπη ή χώμα
• προβλήματα στη συγκέντρωση ή κόπωση
• δυσκοιλιότητα

Ορισμένοι τύποι αναιμίας μπορεί να προκαλέσουν φλεγμονή της γλώσσας, με αποτέλεσμα την εμφάνιση μιας ερυθρής και μαλακής γλώσσας που συχνά συνοδεύεται από πόνο.

Αν η αναιμία είναι σοβαρή, μπορεί να προκαλέσει λιποθυμία. Άλλα συμπτώματα είναι:

• τα εύθραυστα νύχια
• η δύσπνοια
• οι πόνοι στο στήθος

Τα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα μπορεί να είναι τόσο χαμηλά, ώστε ένα άτομο με σοβαρή αναιμία να υποστεί καρδιακή προσβολή.

Μια κλινική εξέταση σε περίπτωση αναιμίας μπορεί να δείξει:

• υψηλή ή χαμηλή αρτηριακή πίεση
• χλωμό δέρμα
• ίκτερο
• αυξημένο καρδιακό ρυθμό
• καρδιακό φύσημα
• διογκωμένους λεμφαδένες
• διογκωμένο σπλήνα ή συκώτι
• ατροφική γλωσσίτιδα της γλώσσας

Τα άτομα με συμπτώματα αναιμίας πρέπει να αναζητήσουν ιατρική φροντίδα, ειδικά αν εμφανίσουν πόνο στο στήθος ή λιποθυμία.

Πώς διαγιγνώσκεται η αναιμία;

Η διάγνωση της αναιμίας αρχίζει με το ιστορικό της υγείας σας, το οικογενειακό ιστορικό και μια κλινική εξέταση. Ένα οικογενειακό ιστορικό ορισμένων τύπων αναιμίας, όπως η δρεπανοκυτταρική αναιμία μπορεί να είναι χρήσιμο. Ένα ιστορικό έκθεσης σε τοξικούς παράγοντες στο σπίτι ή στο χώρο εργασίας μπορεί να καταδείξει περιβαλλοντική αιτία.

Οι εργαστηριακές εξετάσεις βοηθούν τους γιατρούς να εντοπίσουν την αιτία της αναιμίας και περιλαμβάνουν:

Αιμοδιάγραμμα (CBC): Δείχνει τον αριθμό και το μέγεθος των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Δείχνει επίσης εάν τα υπόλοιπα κύτταρα του αίματος, όπως τα λευκά αιμοσφαίρια και τα αιμοπετάλια, είναι φυσιολογικά.

Επίπεδα σιδήρου στον ορό: Δείχνει αν η ανεπάρκεια σιδήρου είναι η αιτία της αναιμίας.

Έλεγχος φερριτίνης: Αναλύει τα αποθέματα σιδήρου.

Έλεγχος βιταμίνης Β-12: Μετρά τα επίπεδα της βιταμίνης Β-12 και καθορίζει εάν είναι πολύ χαμηλά.

Έλεγχος φυλλικού οξέος: Αποκαλύπτει εάν τα επίπεδα του φυλλικού οξέος είναι πολύ χαμηλά.

Εξέταση κοπράνων για λανθάνουσα αιμορραγία: Αυτή η εξέταση εφαρμόζει ένα χημικό σε ένα δείγμα κοπράνων για να διαπιστωθεί εάν υπάρχει αίμα. Εάν η δοκιμή είναι θετική, αυτό σημαίνει ότι υπάρχει διαρροή αίματος οπουδήποτε στο γαστρεντερικό σωλήνα, από το στόμα μέχρι το ορθό. Προβλήματα, όπως τα έλκη στομάχου, η ελκώδης κολίτιδα και ο καρκίνος του παχέος εντέρου, μπορεί να εμφανίζουν αίμα στα κόπρανα.

Πρόσθετες εξετάσεις: Βάσει των αποτελεσμάτων των παραπάνω εξετάσεων, οι γιατροί μπορούν να ζητήσουν πρόσθετες εξετάσεις, όπως ενδοσκόπηση άνω γαστρεντερικού, κλύσμα βαρίου, ακτινογραφίες θώρακος ή αξονική τομογραφία κοιλίας.

Πώς θεραπεύεται η αναιμία;

Η θεραπεία για την αναιμία εξαρτάται από την αιτία της.

Η αναιμία που προκαλείται από ανεπαρκείς ποσότητες διαιτητικού σιδήρου, βιταμίνης Β-12 και φολικού οξέος αντιμετωπίζεται με συμπληρώματα διατροφής. Σε ορισμένες περιπτώσεις, απαιτούνται ενέσεις Β-12, καθώς δεν απορροφάται σωστά από το πεπτικό σύστημα.

Ο γιατρός και ο διαιτολόγος σας μπορούν να σας προτείνουν μια δίαιτα που περιέχει τις κατάλληλες ποσότητες βιταμινών, ανόργανων συστατικών και άλλων θρεπτικών ουσιών. Μια σωστή διατροφή μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της επανεμφάνισης αυτού του είδους αναιμίας.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, εάν η αναιμία είναι σοβαρή, οι γιατροί χρησιμοποιούν ενέσεις ερυθροποιητίνης για να αυξήσουν την παραγωγή ερυθροκυττάρων στον μυελό των οστών. Εάν παρουσιαστεί αιμορραγία ή εάν η αιμοσφαιρίνη είναι πολύ χαμηλή, μπορεί να χρειαστεί μετάγγιση αίματος.

Ποια είναι η έκβαση της αναιμίας;

Η έκβαση της αναιμίας εξαρτάται από την αιτία και την ανταπόκριση στη θεραπεία. Η αναιμία αντιμετωπίζεται εύκολα, αλλά μπορεί να γίνει επικίνδυνη αν παραμείνει χωρίς θεραπεία.

Δώστε προσοχή στις ετικέτες των τροφίμων και πάρτε μια πολυβιταμίνη για να διασφαλίσετε ότι λαμβάνετε τη συνιστώμενη ημερήσια ποσότητα σιδήρου.

Συζητήστε με το γιατρό σας εάν αντιμετωπίζετε οποιοδήποτε από τα συμπτώματα της αναιμίας, ειδικά αν έχετε οικογενειακό ιστορικό της νόσου. Ο γιατρός σας πιθανότατα θα σας υποδείξει μια δίαιτα ή μια αγωγή με συμπληρώματα διατροφής για να αυξήσετε τη λήψη σιδήρου.

Μια ανεπάρκεια σιδήρου μπορεί επίσης να είναι ένδειξη πιο σοβαρών ιατρικών καταστάσεων, οπότε είναι σημαντικό να δώσετε προσοχή στο σώμα σας. Στις περισσότερες περιπτώσεις, μικρές αλλαγές της διατροφής σας ή λήψη συμπληρώματος σιδήρου μπορεί να θεραπεύσει την αναιμία σας.

Βιβλιογραφία

Chan CQH, et al. (2016). Oral vitamin B12 replacement for the treatment of pernicious anemia. DOI: 
10.3389/fmed.2016.00038

Folate [Fact sheet]. (2019). 
ods.od.nih.gov/factsheets/Folate-HealthProfessional/

Global anaemia prevalence and number of individuals affected. (n.d.). 
who.int/vmnis/anaemia/prevalence/summary/anaemia_data_status_t2/en/

Guralnik JM, et al. (2005). Anemia in the elderly: A public health crisis in hematology. DOI: 
10.1182/asheducation-2005.1.528

Iron [Fact sheet]. (2019). 
ods.od.nih.gov/factsheets/Iron-HealthProfessional/

Iron-deficiency anemia. (2019). 
womenshealth.gov/a-z-topics/iron-deficiency-anemia

Short MW, et al. (2013). Iron deficiency anemia: Evaluation and management. 
aafp.org/afp/2013/0115/p98.html#afp20130115p98-b1

Vitamin B12 [Fact sheet]. (2019). 
ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminB12-QuickFacts/