Τι είναι η αναπτυξιακή καθυστέρηση;

Τα παιδιά φτάνουν στα αναπτυξιακά ορόσημα στο δικό τους ρυθμό, και κάποια ταχύτερα από ό, τι άλλα. Δύο αδέλφια στην ίδια οικογένεια μπορεί να φτάσουν τα αναπτυξιακά ορόσημα σε διαφορετικούς ρυθμούς.

Ήπιες, προσωρινές καθυστερήσεις συνήθως δεν αποτελούν αιτία ανησυχίας, αλλά μία διαρκής καθυστέρηση ή πολλαπλές καθυστερήσεις στα συγκεκριμένα ορόσημα μπορεί να αποτελούν ενδείξεις προβλημάτων αργότερα στη ζωή του παιδιού.

Η καθυστέρηση στην επίτευξη οροσήμων γλώσσας, σκέψης, κοινωνικών και κινητικών δεξιοτήτων ονομάζεται αναπτυξιακή καθυστέρηση.

Η αναπτυξιακή καθυστέρηση μπορεί να προκληθεί από μία πληθώρα παραγόντων, όπως κληρονομικότητα, επιπλοκές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και πρόωρη γέννηση. Ωστόσο η αιτία δεν είναι πάντα γνωστή.

Αν υποπτεύεστε ότι το παιδί σας έχει αναπτυξιακή καθυστέρηση, μιλήστε με τον παιδίατρο. Η αναπτυξιακή καθυστέρηση ορισμένες φορές υποδεικνύει μία υποκείμενη πάθηση που μόνο ο γιατρός μπορεί να διαγνώσει.

Μόλις λάβετε διάγνωση, μπορείτε να σχεδιάσετε το θεραπευτικό πλάνο ή άλλες αναγκαίες παρεμβάσεις για να βοηθήσετε στην εξέλιξη του παιδιού και την ανάπτυξή του έως την ενήλικη ζωή.

Καθυστέρηση λεπτών και αδρών κινητικών δεξιοτήτων

Οι λεπτές κινητικές δεξιότητες περιλαμβάνουν μικρές κινήσεις, όπως το παιδί να κρατάει ένα παιχνίδι ή να χρησιμοποιεί ένα μαρκαδόρο. Οι αδρές κινητικές δεξιότητες αφορούν σε κινήσεις μεγαλύτερης έκτασης, όπως τα άλματα ή το ανεβοκατέβασμα της σκάλας.

Τα παιδιά αναπτύσσονται σε διαφορετικούς ρυθμούς, αλλά τα περισσότερα μπορούν να σηκώσουν το κεφάλι τους έως τριών μηνών, να καθίσουν με κάποια υποστήριξη έως έξι μηνών και να περπατούν καλά πριν κλείσουν τα δύο έτη.

Μέχρι την ηλικία των πέντε ετών, τα παιδιά μπορούν να σταθούν στο ένα πόδι για δέκα δευτερόλεπτα ή περισσότερο και να χρησιμοποιούν πιρούνι και κουτάλι.

Οι παρακάτω ενδείξεις μπορεί να σημαίνουν ότι το παιδί παρουσιάζει καθυστέρηση στην ανάπτυξη ορισμένων λεπτών ή αδρών κινητικών δεξιοτήτων:

• Χαλαρός κορμός και άκρα
• Άκαμπτα χέρια και πόδια
• Περιορισμένη κίνηση στα χέρια και τα πόδια
• Ανικανότητα να καθίσει χωρίς υποστήριξη έως 9 μηνών
• Κυριαρχία των ακούσιων αντανακλαστικών έναντι των εκούσιων κινήσεων
• Ανικανότητα να βάλει βάρος στα πόδια και να σηκωθεί έως ενός έτους

Η μη ένταξη στα τυπικά αναπτυξιακά πλαίσια δεν αποτελεί πάντα αιτία ανησυχίας, αλλά το παιδί θα πρέπει να αξιολογηθεί από το γιατρό.

Καθυστέρηση γλώσσας και λόγου

Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Κώφωσης και Άλλων Διαταραχών της Επικοινωνίας των ΗΠΑ, η σημαντικότερη ηλικία για την εκμάθηση λόγου και γλώσσας είναι τα τρία πρώτα έτη της ζωής, καθώς ο εγκέφαλος αναπτύσσεται και ωριμάζει.

Η διαδικασία εκμάθησης της γλώσσας ξεκινά όταν ένα βρέφος υποδηλώνει ότι πεινάει κλαίγοντας. Μέχρι την ηλικία των 6 μηνών, τα περισσότερα βρέφη μπορούν να αναγνωρίσουν τους ήχους της βασικής γλώσσας.

Στους 12 έως 15 μήνες τα βρέφη θα πρέπει να είναι σε θέση να λένε δύο με τρεις απλές λέξεις, ακόμη κι αν αυτές δεν ακούγονται καθαρά.

Τα περισσότερα παιδιά μπορούν να πουν αρκετές λέξεις μέχρι την ηλικία των 18 μηνών. Όταν φτάσουν τα τρία έτη, η πλειονότητα των παιδιών μιλά με σύντομες προτάσεις.

Η καθυστέρηση του λόγου και της γλώσσας δεν είναι ταυτόσημα. Η ομιλία (λόγος) περιλαμβάνει το μυϊκό συντονισμό των φωνητικών χορδών, της γλώσσας, των χειλιών και της γνάθου για την παραγωγή ήχων.

Η καθυστέρηση λόγου εμφανίζεται όταν τα παιδιά δεν λένε όσες λέξεις αναμένεται για την ηλικία τους.

Η καθυστέρηση γλώσσας εκδηλώνεται όταν τα παιδιά έχουν δυσκολία στην κατανόηση του τι λένε οι άλλοι ή δεν μπορούν να εκφράσουν τις δικές τους σκέψεις. Με τον όρο γλώσσα περιλαμβάνεται η ομιλία, οι χειρονομίες, η νοηματική γλώσσα και η γραφή.

Μπορεί να είναι δύσκολο να διακρίνετε μεταξύ της καθυστέρησης λόγου και γλώσσας στα μικρά παιδιά. Ένα παιδί που φαίνεται πως κατανοεί πράγματα και μπορεί να εκφράσει τις ανάγκες του (ίσως δείχνοντας ή χρησιμοποιώντας χειρονομίες), αλλά δεν μπορεί να μιλήσει και να εκφέρει πολλές λέξεις, μπορεί να έχει καθυστέρηση λόγου.

Η μειωμένη ακοή μπορεί να προκαλέσει καθυστέρηση λόγου και γλώσσας, επομένως ο γιατρός θα πραγματοποιήσει μία εξέταση ακοής κατά τη διάρκεια της διάγνωσης. Τα παιδιά με καθυστέρηση στο λόγο και τη γλώσσα συχνά παραπέμπονται σε λογοθεραπευτή.

Η έγκαιρη παρέμβαση είναι κρίσιμη.

Διαταραχές αυτιστικού φάσματος

Οι διαταραχές αυτιστικού φάσματος είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για την περιγραφή αρκετών ευρώ αναπτυξιακών παθήσεων. Τα αυτιστικά άτομα σκέφτονται, κινούνται, επικοινωνούν και επεξεργάζονται τις αισθήσεις διαφορετικά από τα νευροτυπικά άτομα.

Ο αυτισμός διαγιγνώσκεται στην πρώιμη παιδική ηλικία και περιλαμβάνει ορατή καθυστέρηση στην ανάπτυξη της γλώσσας και των κοινωνικών δεξιοτήτων.

Ο παιδίατρος θα σας ρωτά για την ανάπτυξη του παιδιού σας σε κάθε μία από τις προγραμματισμένες επισκέψεις σας. Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιάτρων προτείνει ότι όλα τα παιδιά θα πρέπει να ελέγχονται για συμπτώματα αυτισμού στους 18 και 24 μήνες, χρησιμοποιώντας τα τυποποιημένα διαγνωστικά εργαλεία.

Τα συμπτώματα μερικές φορές γίνονται έκδηλα νωρίς, αλλά μπορεί να μην τα παρατηρήσετε έως ότου το παιδί φτάσει δύο έως τριών ετών.

Οι ενδείξεις και τα συμπτώματα του αυτισμού ποικίλουν, αλλά συνήθως περιλαμβάνουν καθυστέρηση στις δεξιότητες λόγου και γλώσσας και δυσκολίες στην επικοινωνία και την αλληλεπίδραση με άλλα άτομα.

Κάθε αυτιστικό άτομο είναι μοναδικό, επομένως τα συμπτώματα και ο τρόπος με τον οποίο τα άτομα τα βιώνουν ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό.

Κάποια από τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Μη ανταπόκριση στο άκουσμα του ονόματός τους
• Μη επιθυμία ή δυσαρέσκεια για παιχνίδι ή αλληλεπίδραση με άλλα παιδιά
• Έλλειψη εκφράσεων του προσώπου
• Ανικανότητα ομιλίας ή δυσκολία στην ομιλία, στη συνέχιση μιας συζήτησης ή στην απομνημόνευση λέξεων και προτάσεων
• Επαναλαμβανόμενες κινήσεις
• Εμφάνιση συγκεκριμένων τελετουργικών
• Προβλήματα συντονισμού

Δεν υπάρχει ίαση για τις διαταραχές αυτιστικού φάσματος, αλλά οι θεραπείες και άλλες προσεγγίσεις θα προσφέρουν στο παιδί επιπλέον εργαλεία για να επικοινωνεί, να μειώνει το στρες και σε ορισμένες περιπτώσεις να διαχειρίζεται τις καθημερινές εργασίες.

Ποιες είναι οι αιτίες της αναπτυξιακής καθυστέρησης; Ποιες οι πιθανότητες το παιδί μου να εμφανίσει αναπτυξιακή καθυστέρηση;

Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ, περίπου 17% των παιδιών ηλικίας 3 έως 17 ετών έχουν μία ή περισσότερες αναπτυξιακές ανωμαλίες.

Τα περισσότερα αναπτυξιακά προβλήματα εμφανίζονται πριν γεννηθεί το παιδί, αλλά ορισμένα εκδηλώνονται μετά τη γέννηση λόγω λοίμωξης, τραυματισμού ή άλλων παραγόντων.

Οι αιτίες της αναπτυξιακής καθυστέρησης είναι δύσκολο να εντοπιστούν και πολυάριθμοι παράγοντες συνεισφέρουν σε αυτές. Κάποιες παθήσεις έχουν γενετική προέλευση, όπως το σύνδρομο Down.

Λοιμώξεις και άλλες επιπλοκές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού, καθώς και ο πρόωρος τοκετός, μπορεί να προκαλέσουν αναπτυξιακή καθυστέρηση.

Η αναπτυξιακή καθυστέρηση μπορεί επιπλέον να αποτελεί σύμπτωμα υποκειμένων ιατρικών παθήσεων, όπως:

• Διαταραχές αυτιστικού φάσματος
• Εγκεφαλική παράλυση
• Διαταραχές εμβρυϊκού αλκοολικού φάσματος
• Σύνδρομο Landau Kleffner
• Μυοπάθειες, συμπεριλαμβανομένων των μυϊκών δυστροφιών
• Γενετικές διαταραχές, όπως το σύνδρομο Down και το σύνδρομο εύθραυστου Χ

Να θυμάστε ότι τα παιδιά αναπτύσσονται σε διαφορετικούς ρυθμούς, επομένως είναι πιθανόν κάτι το οποίο εσείς θεωρείτε αναπτυξιακή καθυστέρηση να είναι φυσιολογικό για το παιδί σας. Αν όμως ανησυχείτε, είναι σημαντικό να επισκεφτείτε τον παιδίατρο.

Τα παιδιά που πηγαίνουν σχολείο και έχουν διαγνωστεί με αναπτυξιακή καθυστέρηση πιθανώς δικαιούνται ειδικές υπηρεσίες, οι οποίες ποικίλλουν ανάλογα με τις ανάγκες το παιδιού και το μέρος που ζείτε.

Ρωτήστε το σχολείο του παιδιού σας για να μάθετε ποιες υπηρεσίες είναι διαθέσιμες. Η εξατομικευμένη εκπαίδευση, ιδιαίτερα όταν ξεκινά νωρίς, μπορεί να βοηθήσει το παιδί να εξελιχθεί και να επιτύχει περισσότερα στο σχολείο.

Η θεραπεία για την αναπτυξιακή καθυστέρηση ποικίλει με βάση το συγκεκριμένο πρόβλημα. Κάποιες θεραπείες περιλαμβάνουν φυσικοθεραπεία, για τη βελτίωση των κινητικών δεξιοτήτων, και συμπεριφοριστική και εκπαιδευτική θεραπεία για τα άτομα με διαταραχές αυτιστικού φάσματος κι άλλα παρόμοια προβλήματα.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να συνταγογραφηθούν φάρμακα. Η αξιολόγηση και διάγνωση από τον παιδίατρο είναι κρίσιμη για το σχεδιασμό του θεραπευτικού πλάνου, ειδικά προσαρμοσμένου στις ανάγκες του παιδιού σας.

Ποια είναι η έκβαση της αναπτυξιακής καθυστέρησης;

Πολλοί γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες συνεισφέρουν στην αναπτυξιακή καθυστέρηση ενός παιδιού. Ακόμη και οι γυναίκες που έχουν μία υγιή εγκυμοσύνη και λαμβάνουν την απαραίτητη φροντίδα κατά τη διάρκεια και μετά από αυτή, μπορεί να αποκτήσουν παιδιά με αναπτυξιακή καθυστέρηση.

Παρόλο που οι αιτίες της αναπτυξιακής καθυστέρησης είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν, υπάρχουν πολλές θεραπείες και υποστηρικτικές υπηρεσίες διαθέσιμες.

Όσο νωρίτερα διαγνωστεί η καθυστέρηση τόσο καλύτερη θα είναι η ανάπτυξη του παιδιού μέχρι την ενήλικη ζωή.

Βιβλιογραφία

Aylward GP. (2020). Conducting a developmental assessment in young children. 
https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs42843-020-00015-0

Autism spectrum disorder. (2018).
nimh.nih.gov/health/topics/autism-spectrum-disorders-asd/index.shtml

CDC’s developmental milestones. (2020).
cdc.gov/ncbddd/actearly/milestones/index.html

Facts about developmental disabilities. (2019).
cdc.gov/ncbddd/developmentaldisabilities/facts.html

Fetal alcohol spectrum disorders fact sheet. (n.d.).
cdc.gov/ncbddd/actearly/pdf/parents_pdfs/FASD_english_spanish.pdf

Hyman SL. (2020). Identification, evaluation, and management of children with autism spectrum disorder.
pediatrics.aappublications.org/content/145/1/e20193447

Leonard HC, et al. (2014). The impact of motor development on typical and atypical social cognition and language. 
https://acamh.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/camh.12055

Mayo Clinic Staff. (2018). Autism spectrum disorder.
mayoclinic.org/diseases-conditions/autism-spectrum-disorder/basics/definition/con-20021148

Mayo Clinic Staff. (2019). Cerebral palsy.
mayoclinic.org/diseases-conditions/cerebral-palsy/symptoms-causes/syc-20353999

Speech and language developmental milestones. (2017).
nidcd.nih.gov/health/speech-and-language

What is autism spectrum disorder? (2020).
cdc.gov/ncbddd/autism/facts.html