Τι είναι η άνοια;

Η άνοια δεν είναι ασθένεια, αλλά μια κατάσταση, όπου το άτομο έχει μειωμένες τουλάχιστον 2 νοητικές λειτουργίες. Σε αυτές μπορεί να συμπεριλαμβάνονται:

• η μνήμη
• η σκέψη
• η γλώσσα
• η κρίση
• η συμπεριφορά

Η άνοια μπορεί να προκληθεί από μια ποικιλία ασθενειών ή τραυματισμών. Η μείωση των νοητικών λειτουργιών μπορεί να ποικίλει από ήπια, έως αρκετά σοβαρή και ενδέχεται να προκαλέσει αλλαγές στην συμπεριφορά του ατόμου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η άνοια μπορεί να προκληθεί σταδιακά και να επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου. 

Όσον αφορά την αντιμετώπιση, κάποιες μορφές άνοιας θεωρούνται θεραπεύσιμες ή και αναστρέψιμες, ενώ αρκετοί ειδικοί περιορίζουν την χρήση του όρου “άνοια” μόνο για τις μη αναστρέψιμες νοητικές αλλοιώσεις.

Ποια είναι τα συμπτώματα της άνοιας;

Στα αρχικά στάδια, η άνοια μπορεί να εμφανίσει συμπτώματα, όπως:

• Δυσκολία προσαρμογής στις αλλαγές, όπως για παράδειγμα αλλαγές στο πρόγραμμα του ατόμου ή στο περιβάλλον αυτού.
• Μικρές αλλαγές στη λειτουργία της βραχυπρόθεσμης μνήμης, για παράδειγμα μπορεί το άτομο να θυμάται αρκετά καθαρά ένα γεγονός που συνέβη 15 χρόνια πριν, αλλά να δυσκολεύεται να θυμηθεί τι έκανε πριν μερικές ώρες.
•  Δυσκολία στην εύρεση των κατάλληλων λέξεων, το άτομο προσπαθεί αρκετά για να ανακαλέσει ή να συσχετίσει συγκεκριμένες λέξεις.
• Συνεχής επανάληψη των ίδιων ερωτήσεων, ιστοριών ή διεκπεραίωση των ίδιων δραστηριοτήτων αρκετές φορές, ασυναίσθητα. Για παράδειγμα μπορεί κάποιος να πλύνει τα δόντια του αρκετές φορές στη σειρά, χωρίς να το καταλάβει.
• Δυσκολία στην παρακολούθηση και κατανόηση μιας ιστορίας ή μιας περιγραφής από κάποιον άλλον.
• Αλλαγές στην διάθεση και συχνή βίωση καταστάσεων, όπως κατάθλιψη, θυμό και εκνευρισμό.
• Απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που το άτομο προηγουμένως απολάμβανε.
• Σύγχυση, καθώς άνθρωποι, μέρη και καταστάσεις που μέχρι πρότινος έμοιαζαν γνώριμα, πλέον δεν αναγνωρίζονται από το άτομο ή δεν τα αισθάνεται οικεία.
• Δυσκολία στην διεκπεραίωση καθημερινών δραστηριοτήτων που το άτομο έκανε για χρόνια, και πλέον δυσκολεύεται να θυμηθεί πως να τις κάνει, όπως για παράδειγμα η οδήγηση.

Σημειώνεται, ότι οι διαταραχές της μνήμης δεν είναι πάντα σημάδι άνοιας  και τα παραπάνω συμπτώματα υποδεικνύουν μια μείωση στην μνήμη και τις νοητικές ικανότητες του ατόμου.

Ποια είναι τα στάδια της άνοιας;

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η άνοια είναι προοδευτική και επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου με διαφορετικό τρόπο και ρυθμό για κάθε άτομο. Παρ’ όλα αυτά, είναι σημαντικό να γνωρίζει κάποιος τα βασικά στάδια της άνοιας, προκειμένου να είναι καλύτερα προετοιμασμένος για το μέλλον. Γενικά, τα περισσότερα άτομα με άνοια περνάνε από τα παρακάτω στάδια.

Ήπια γνωστική εξασθένιση

Πολλοί άνθρωποι μεγάλης ηλικίας μπορεί να αναπτύξουν κάποια μορφή ήπιας γνωστικής εξασθένισης, η οποία όμως δεν θα καταλήξει ποτέ σε άνοια ή κάποια άλλη νοητική αλλοίωση. Οι άνθρωποι με ήπια γνωστική εξασθένιση συχνά βιώνουν δυσκολίες στην ανάκληση λέξεων και στην βραχυπρόθεσμη μνήμη, ενώ φαίνεται να ξεχνάνε πράγματα.  

Ήπια άνοια

Σε αυτό το στάδιο, οι άνθρωποι είναι σε θέση να λειτουργούν αυτόνομα, ενώ τα συμπτώματα που μπορεί να βιώνουν, περιλαμβάνουν:

• Κενά ή ελλείψεις στην βραχυπρόθεσμη μνήμη.
• Αλλαγές προσωπικότητας, συμπεριλαμβανομένων ξεσπασμάτων θυμού ή κατάθλιψης.
• Αδυναμία ανάκλησης συγκεκριμένων πληροφοριών, για παράδειγμα το άτομο μπορεί να ξεχνάει που έχει τοποθετήσει τα πράγματα του, με αποτέλεσμα να χάνει συνεχώς αντικείμενα.
• Δυσκολία στην ανάλυση και επίλυση περίπλοκων προβλημάτων.
• Δυσκολία στην έκφραση συναισθημάτων και ιδεών.

Μέτρια άνοια

Σε αυτό το στάδιο, το άτομο είναι πιθανό να χρειάζεται βοήθεια από κάποιον ειδικό ή κάποιο μέλος της οικογένειας του, καθώς δυσκολεύεται να διεκπεραιώσει απλές καθημερινές δραστηριότητες. Συγκεκριμένα, τα συμπτώματα που μπορεί  να παρουσιάζει, περιλαμβάνουν:

• Αδυναμία κρίσης.
• Αυξημένη σύγχυση και εκνευρισμό.
• Απώλεια βραχυπρόθεσμης και μακροπρόθεσμης μνήμης.
• Αδυναμία διεξαγωγής απλών δραστηριοτήτων αυτοφροντίδας, όπως το ντύσιμο και το μπάνιο.
• Σημαντικές αλλαγές προσωπικότητας.

Σοβαρή άνοια

Στο τελευταίο στάδιο, η κατάσταση του ατόμου χειροτερεύει σημαντικά και συχνά είναι απαραίτητο να υπάρχει παροχή εικοσιτετράωρης φροντίδας από κάποιον ειδικό ή κάποιο μέλος της οικογένειας, ώστε το άτομο να μην μένει ποτέ μόνο του. Τα συμπτώματα σε αυτό το σημείο, περιλαμβάνουν:

• Αδυναμία επικοινωνίας.
• Αδυναμία υποστήριξης σωματικών λειτουργιών, όπως η βάδιση, ο έλεγχος της κύστης, ακόμα και η κατάποση.
• Αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης μολύνσεων. 

Από τι προκαλείται η άνοια;

Η άνοια οφείλεται κατά βάση στον εκφυλισμό των νευρώνων του εγκεφάλου ή σε διαταραχές σε άλλα συστήματα του οργανισμού που επηρεάζουν την λειτουργία των νευρώνων. Παρακάτω αναφέρονται διάφορες ασθένειες και παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν άνοια.

Νευροεκφυλισμός

Ο νευροεκφυλισμός είναι μια κατάσταση που προκαλεί σταδιακή βλάβη στους νευρώνες και απώλεια λειτουργικότητας τους ή μη φυσιολογική λειτουργία που τελικά οδηγεί στον θάνατο αυτών. Η κατάσταση αυτή επηρεάζει, επίσης, και τις συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων, οι οποίες ονομάζονται συνάψεις και μεταφέρουν πληροφορίες από τον έναν νευρώνα στον άλλον. Βλάβη των συνάψεων του εγκεφάλου, μπορεί να οδηγήσει σε μια ποικιλία δυσλειτουργιών στο άτομο. 

Ασθένειες ή παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν στο φαινόμενο του νευροεκφυλισμού, περιλαμβάνουν:

• Τη νόσο του Alzheimer
• Την νόσο του Parkinson με άνοια
• Τον χρόνιο αλκοολισμό
• Παρενέργειες διάφορων φαρμάκων
• Την αγγειακή άνοια
• Συγκεκριμένους όγκους ή λοιμώξεις του εγκεφάλου
• Παθήσεις που προκαλούν εκφυλισμό στον μετωπιαίο ή και στον κροταφικό λοβό, όπως:
  • Η μετωποκροταφική άνοια
  • Η νόσος του Pick
  • Η φλοιοβασική εκφύλιση
  • Η υπερπυρηνική παράλυση

Άλλες καταστάσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε άνοια είναι:

• Δομικές διαταραχές στον εγκέφαλο, όπως ο υδροκέφαλος κανονικής πίεσης και το υποσκληρίδιο αιμάτωμα.
• Μεταβολικές διαταραχές, όπως ο υποθυρεοειδισμός, η έλλειψη βιταμίνης B12 και διαταραχές στην ηπατική ή νεφρική λειτουργία.
• Δηλητηρίαση από τοξικές ουσίες, όπως ο μόλυβδος.

Κάποιοι από τους παραπάνω παράγοντες οδηγούν σε αντιστρέψιμη μορφή άνοιας, εφόσον μπορούν να θεραπευτούν εάν διαγνωστούν έγκαιρα.  Για τον λόγο αυτό, είναι πολύ σημαντικό το άτομο να επισκεφτεί άμεσα έναν ιατρό, εφόσον εμφανίσει τα πρώτα συμπτώματα της άνοιας.

Σε ποιους τύπους μπορεί να διακριθεί η άνοια; 

Οι περισσότερες περιπτώσεις άνοιας αποτελούν σύμπτωμα κάποιας συγκεκριμένης ασθένειας, και επομένως μπορεί να θεωρηθεί ότι διαφορετικές ασθένειες, προκαλούν διαφορετικούς τύπους άνοιας. Βάσει αυτού οι πιο κοινοί τύποι άνοιας είναι:

• Άνοια της νόσου Alzheimer, η οποία αποτελεί τον πιο κοινό τύπο άνοιας, αποτελώντας το 60 με 80% των συνολικών περιπτώσεων άνοιας.
• Αγγειακή άνοια, αυτός ο τύπος άνοιας οφείλεται σε μειωμένη ροή αίματος στον εγκέφαλο, η οποία μπορεί να οφείλεται σε εγκεφαλικό επεισόδιο ή απόφραξη κάποιας αρτηρίας που τροφοδοτεί τον εγκέφαλο με αίμα.
• Άνοια με σωμάτια Lewy,  οφείλεται σε εναπόθεση πρωτεϊνών στους νευρώνες, οι οποίες δεν επιτρέπουν τη φυσιολογική λειτουργία και επικοινωνία αυτών. Ως αποτέλεσμα, το άτομο εμφανίζει καθυστερημένες αντιδράσεις και απώλεια μνήμης.
• Άνοια της νόσου Parkinson, ο τύπος αυτός άνοιας εμφανίζεται σε ασθενείς με προχωρημένη νόσο του Parkinson, και περιλαμβάνει συμπτώματα, όπως αδυναμία κρίσης και λογικής σκέψης, ευερεθιστότητα, παράνοια και κατάθλιψη.
• Μετωποκροταφική άνοια,  στην οποία εμπίπτουν διάφοροι τύποι άνοιας, όπου επηρεάζεται το πρόσθιο και το πλάγιο τμήμα του εγκεφαλικού φλοιού. Τα συμπτώματα που προκαλούνται είναι προβλήματα στη γλωσσική επικοινωνία, στη συμπεριφορά και μειωμένη αναστολή του ατόμου.

Υπάρχουν και άλλοι τύποι άνοιας, αλλά είναι αρκετά σπάνιοι, με εμφάνιση ακόμα και μια φορά στo εκατομμύριο και επομένως δεν θα αναφερθούν.

Πώς γίνεται η διάγνωση της άνοιας;

Δεν υπάρχει συγκεκριμένο τεστ για την διάγνωση της άνοιας, ως εκ τούτου ο ιατρός θα πρέπει να διεξάγει μια σειρά διαφόρων εξετάσεων προκειμένου να προβεί σε κάποιο συμπέρασμα. Τέτοιες εξετάσεις περιλαμβάνουν:

• Προσεκτική φυσική εξέταση.
• Πλήρες ιατρικό και οικογενειακό ιστορικό.
• Εργαστηριακές αναλύσεις αίματος.
• Πλήρη καταγραφή των συμπτωμάτων και των αλλαγών που βιώνει το άτομο στη μνήμη, τη συμπεριφορά και την εγκεφαλική λειτουργία του.

Με βάση όλα αυτά, ο ιατρός μπορεί να προσδιορίσει με σχετική ακρίβεια εάν το άτομο βιώνει συμπτώματα άνοιας. Παρ’ όλα αυτά, δεν μπορεί πάντα να ξεκαθαρίσει τον ακριβή τύπο αυτής, καθώς συχνά τα συμπτώματα των διαφόρων τύπων άνοιας μπορεί να είναι επικαλυπτόμενα, δυσχεραίνοντας την διάκριση μεταξύ τους.  Σε αυτή την περίπτωση, ένα άτομο που έχει διαγνωστεί με άνοια απροσδιόριστου τύπου, μπορεί να επισκεφτεί έναν νευρολόγο με ειδικότητα στην διάγνωση και θεραπεία της άνοιας, για πιο εξειδικευμένη αντιμετώπιση. 

Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί θεραπευτικά η άνοια;

Για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της άνοιας χρησιμοποιείται κυρίως φαρμακευτική, αλλά και μη φαρμακευτική προσέγγιση, καθώς δεν είναι όλες οι θεραπείες αποτελεσματικές για όλους τους τύπους άνοιας. Συγκεκριμένα, όσον αφορά τα φάρμακα, αυτά διαφέρουν ανάλογα με τον τύπο της άνοιας, ενώ για την νόσο του Alzheimer, που αποτελεί  και την πιο συχνή αιτία άνοιας, χορηγούνται:

• Αναστολείς χολινεστεράσης, οι οποίοι αυξάνουν τα επίπεδα της ακετυλοχολίνης στον εγκέφαλο. Η συγκεκριμένη χημική ουσία βοηθάει στην μετάδοση μηνυμάτων μεταξύ των νευρώνων και ως εκ τούτου ενισχύει τη μνήμη και βελτιώνει την κρίση του ατόμου. Επιπλέον, καθυστερεί τα συμπτώματα της νόσου του Alzheimer και την επιδείνωση αυτής.
• Μεμαντίνη, η οποία καθυστερεί την έναρξη των συμπτωμάτων που αφορούν τη συμπεριφορά και τις γνωστικές ικανότητες του ατόμου, σε ασθενείς με μέτρια ή σοβαρή μορφή της νόσου. Ακόμα, συχνά επιτρέπει στα άτομα αυτά να έχουν φυσιολογικές νοητικές λειτουργίες για μεγαλύτερο διάστημα.

Τα δύο αυτά φάρμακα είναι δυνατόν να χορηγηθούν ταυτόχρονα ή ξεχωριστά, ενώ ενδέχεται να έχουν αρκετές παρενέργειες και είναι σημαντικό να χρησιμοποιούνται με προσοχή.

Από την άλλη, όσον αφορά τις μη φαρμακευτικές προσεγγίσεις της άνοιας, αυτές μπορούν να βοηθήσουν στην άμβλυνση των συμπτωμάτων και στην ανακούφιση του ατόμου, βοηθώντας στη διαχείριση σημαντικών επιπλοκών. Τέτοιες προσεγγίσεις περιλαμβάνουν:

• Τροποποιήσεις του εξωτερικού περιβάλλοντος, καθώς έντονοι θόρυβοι, αταξία και υπερβολικά πολλά ερεθίσματα μπορεί να μειώσουν την ικανότητα του ατόμου να συγκεντρωθεί.
• Τροποποίηση και προσαρμογή καθημερινών δραστηριοτήτων, ώστε αυτές να διαχωρίζονται σε μικρότερες και διαχειρίσιμες από το άτομο δράσεις. Αυτό μπορεί να γίνει σε συνεννόηση με κάποιον ειδικό, όπως έναν θεραπευτή και να εφαρμοστεί για διάφορες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένου του μπάνιου και της προσωπικής περιποίησης.
• Επαγγελματική θεραπεία, η οποία παρέχεται από εξειδικευμένα άτομα που εργάζονται στον τομέα της υγείας και μπορούν να εκπαιδεύσουν το άτομο πως να διεκπεραιώνει καθημερινές δραστηριότητες, όπως περπάτημα, μαγείρεμα και οδήγηση με ασφάλεια. 

Τι μπορεί να κάνει κάποιος για να αποφύγει την εμφάνιση άνοιας;

Μέχρι πρόσφατα, στον ιατρικό κλάδο κυριαρχούσε η άποψη, ότι η άνοια δεν μπορεί να προληφθεί ή να θεραπευτεί. Παρ’ όλα αυτά, νέες έρευνες αποδεικνύουν ότι πολλοί περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν την εμφάνιση άνοιας, και επομένως αποφυγή αυτών, θα μπορούσε να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης της.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με μελέτη του 2017, περισσότερο από το 1/3 των περιστατικών άνοιας πιθανόν να οφείλονται σε παράγοντες που εξαρτώνται από τον τρόπο ζωής του ατόμου. Πιο αναλυτικά, οι ερευνητές ταυτοποίησαν 9 παράγοντες κινδύνου που πιθανόν να αυξάνουν, τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας και είναι οι ακόλουθοι:

• Διαβήτης
• Κάπνισμα
• Κοινωνική απομόνωση
• Απώλεια ακοής
• Έλλειψη εκπαίδευσης
• Υπέρταση μέσης ηλικίας
• Παχυσαρκία μέσης ηλικίας
• Κατάθλιψη σε μεγάλη ηλικία
• Έλλειψη σωματικής άσκησης

Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η στόχευση των παραπάνω παραγόντων κινδύνου, σε συνδυασμό με μια θεραπευτική προσέγγιση ή και ανεξάρτητα, μπορεί να καθυστερήσει ή και να αποτρέψει πλήρως σε ορισμένες περιπτώσεις την εμφάνιση της άνοιας.

Σύμφωνα, με διάφορους επιστήμονες τα περιστατικά άνοιας αναμένεται να τριπλασιαστούν μέχρι το 2050, αλλά κάθε άτομο μπορεί να φροντίζει τον τρόπο ζωής του σήμερα, για να καθυστερήσει την εμφάνιση της στο μέλλον.

Ποιο είναι το προσδόκιμο ζωής των ατόμων με άνοια;

Άτομα που έχουν διαγνωστεί με άνοια, μπορούν να ζήσουν για αρκετά χρόνια και επομένως η κατάσταση αυτή δεν θεωρείται θανατηφόρα, παρ’ όλα αυτά, οι ασθενείς στα τελευταία στάδια της άνοιας καταλήγουν στον θάνατο. Γενικότερα, είναι αρκετά δύσκολο να προβλεφθεί συγκεκριμένος χρόνος ζωής σε άτομα με άνοια, καθώς διάφοροι παράγοντες που επηρεάζουν το προσδόκιμο ζωής δεν επιδρούν το ίδιο σε όλα τα άτομα. 

Σύμφωνα με μελέτη, γυναίκες που  έπασχαν από την νόσο Alzheimer έζησαν κατά μέσο όρο 5,7 χρόνια μετά την διάγνωση, ενώ άντρες ασθενείς μόλις 4,2 χρόνια. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, το προσδόκιμο ζωής φάνηκε να είναι μικρότερο για άτομα που είχαν διαγνωστεί με διαφορετική μορφή άνοιας.

Γενικότερα, συγκεκριμένοι παράγοντες που φαίνεται να αυξάνουν την πιθανότητα θανάτου σε άτομα με άνοια, περιλαμβάνουν:

• προχωρημένη ηλικία
• αρσενικό φύλο
• μειωμένη λειτουργικότητα του ατόμου
• άλλες ιατρικές παθήσεις, όπως ο καρκίνος ή ο διαβήτης.

Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό το άτομο να έχει υπόψιν του, ότι η πορεία της άνοιας είναι διαφορετική σε κάθε πάσχοντα, και ενώ κάποιοι περνάνε πολύ αργά από τα στάδια αυτής, για άλλους, η πρόοδος είναι ραγδαία και απρόβλεπτη. Η πορεία της άνοιας και ο ρυθμός εξέλιξης αυτής, επηρεάζουν άμεσα το προσδόκιμο ζωής. 

Ποιες είναι οι διαφορές της άνοιας από την νόσο του Alzheimer; 

Η άνοια, ως όρος χρησιμοποιείται για την περιγραφή μιας ευρείας γκάμας συμπτωμάτων που σχετίζονται με διαταραχές της μνήμης, της γλώσσας και της ικανότητας του ατόμου να λαμβάνει αποφάσεις. Από την άλλη, η νόσος του Alzheimer, αποτελεί την πιο κοινή μορφή άνοιας και προκαλεί διαταραχές στην βραχυπρόθεσμη μνήμη, κατάθλιψη, αποπροσανατολισμό, αλλαγές στην συμπεριφορά κ.α.

Πιο αναλυτικά, η άνοια μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως, απώλεια μνήμης, αδυναμία προσανατολισμού, σύγχυση και δυσκολία προσωπικής φροντίδας. Ενώ, τα ακριβή συμπτώματα του ατόμου εξαρτώνται από τον τύπο και το στάδιο της άνοιας. Η νόσος του Alzheimer, προκαλεί τα ίδια συμπτώματα, αλλά μπορεί επίσης να παρουσιάσει κατάθλιψη, αδυναμία κρίσης και δυσκολίες στην ομιλία. 

Γενικά, η θεραπευτική προσέγγιση της άνοιας εξαρτάται κυρίως από τον τύπο αυτής. Παρ’ όλα αυτά, η θεραπεία του Alzheimer μπορεί να χορηγηθεί παράλληλα με μη φαρμακευτικές προσεγγίσεις που προτείνονται για την αντιμετώπιση της άνοιας. Επιπλέον, σε ορισμένους τύπους άνοιας, η αντιμετώπιση της αιτίας της νόσου, μπορεί να μειώσει ή να διακόψει πλήρως τα συμπτώματα του ατόμου, αλλά αυτό δεν ισχύει για τη νόσο του Alzheimer.

Μπορεί η κατανάλωση αλκοόλ να προκαλέσει άνοια;

Γενικά, το αλκοόλ θεωρείται παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση άνοιας, και ο περιορισμός της κατανάλωσης του θεωρείται ένας από τους κύριους τρόπους πρόληψης εμφάνισης άνοιας.

Σύμφωνα με μελέτη του 2018, φάνηκε ότι η πλειονότητα των περιστατικών πρόωρης εμφάνισης άνοιας σχετίζονταν με χρήση αλκοόλ. Συγκεκριμένα, υπολογίστηκε ότι σχεδόν το 1/3 των περιστατικών πρόωρης άνοιας, σχετίζονταν άμεσα με την κατανάλωση αλκοόλ, ενώ, το 18% των ατόμων της μελέτης είχαν διαγνωστεί με αλκοολισμό. Οι ερευνητές ανακάλυψαν ακόμα, ότι ο αλκοολισμός τριπλασιάζει τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας.

Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι πάντα επικίνδυνη η χρήση αλκοόλ για την μνήμη και γενικότερα την υγεία του ατόμου. Συγκεκριμένα, ελεγχόμενα επίπεδα κατανάλωσης αυτού, τα οποία αντιστοιχούν μέχρι ένα ποτήρι την ημέρα για τις γυναίκες και  μέχρι 2 για τους άντρες, φαίνεται να είναι ευεργετικά για την καρδιακή λειτουργία. Φαίνεται λοιπόν, ότι το αλκοόλ μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιβλαβές για την μνήμη, αλλά βασική σημασία έχει η ποσότητα και η συχνότητα κατανάλωσης αυτού. 

Η σταδιακή απώλεια της μνήμης δεν αποτελεί μέρος της φυσιολογικής φθοράς που επέρχεται στο άτομο με το γήρας;

Γενικά, θεωρείται απόλυτα φυσιολογικό κάποιος να ξεχνάει πράγματα μια στο τόσο και η απώλεια μνήμης από μόνη της δεν σημαίνει ότι κάποιος πάσχει από άνοια. Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ του να ξεχνάει κάποιος πράγματα περιστασιακά και του να ξεχνάει σε μόνιμη βάσει προκαλώντας σοβαρή ανησυχία στους γύρω του. Χαρακτηριστικά σημάδια ότι κάποιος δεν είναι απλά αφηρημένος, αλλά πιθανότατα έχει άνοια, είναι:

• Η αδυναμία να θυμηθεί γνώριμα πρόσωπα.
• Η αδυναμία να θυμηθεί πως να διεκπεραιώσει απλές καθημερινές δραστηριότητες, όπως ο χειρισμός ενός τηλεφώνου ή το να γυρίσει σπίτι του.
• Η ανικανότητα να κατανοήσει ή συγκρατήσει απλές πληροφορίες που κάποιος του παρέχει.

Τα παραπάνω συμπτώματα, δεν αποτελούν απαραίτητα μέρος της φυσικής φθοράς της τρίτης ηλικίας και εφόσον κάποιος τα βιώνει, είναι σημαντικό να ζητήσει άμεσα ιατρική βοήθεια. Για παράδειγμα, το να ξεχνάει κάποιος πως να κάνει κάτι που συνηθίζει να κάνει καθημερινά, όπως το να πηγαίνει στο σούπερ μάρκετ, αποτελεί ένα από τα πρώτα σημάδια της άνοιας.

Πόσο συχνά εμφανίζεται η άνοια;

Στις μέρες μας, περίπου το 10% των ατόμων ηλικίας 65 με 74 ετών, και το 1/4 των ατόμων πάνω από 85 ετών, πάσχουν από κάποιον τύπο άνοιας. Τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των ατόμων με άνοια έχει αυξηθεί σημαντικά, αλλά αυτό οφείλεται εν μέρη και στην γενικότερη αύξηση του προσδόκιμου ζωής των πληθυσμών. Για παράδειγμα, μέχρι το 2030, εκτιμάται ότι ο αριθμός των ατόμων πάνω από 65 ετών θα έχει διπλασιαστεί στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής σε σχέση με το 2006, φτάνοντας τα 76 εκατομμύρια. 

Τι επιστημονική έρευνα πραγματοποιείται γύρω από την άνοια; 

Επιστήμονες σε όλο τον κόσμο εργάζονται συνεχώς για να κατανοήσουν και να διερευνήσουν όσο το δυνατόν καλύτερα τις διάφορες μορφές άνοιας. Η έρευνα αυτή μπορεί να συνεισφέρει στο να αναπτυχθούν νέα μέτρα πρόληψης, πιο έγκαιρη διάγνωση, καλύτερη αντιμετώπιση των συμπτωμάτων, ακόμα και θεραπεία της άνοιας. 

Για παράδειγμα, πρόσφατες έρευνες προτείνουν τη χρήση ενός κοινού φαρμάκου που χορηγείται για το άσθμα του zileuton,  για την θεραπεία της άνοιας. Το συγκεκριμένο φάρμακο, φαίνεται να ελαττώνει, να διακόπτει και πιθανόν να αντιστρέφει την συσσώρευση μιας συγκεκριμένης πρωτεΐνης στον εγκέφαλο, η οποία είναι κοινή σε άτομα με την νόσο του Alzheimer. 

Επιπλέον, άλλες πρόσφατες επιστημονικές έρευνες εστιάζουν στην ανάπτυξη μηχανισμών διέγερσης του εγκεφάλου, με σκοπό τον αποτελεσματικό περιορισμό των συμπτωμάτων της νόσου του Alzheimer, σε ηλικιωμένους ασθενείς. Ενώ, πολλοί ερευνητές στις μέρες μας πειραματίζονται με διάφορους τρόπους που θα μπορούσαν να  επιβραδύνουν την πορεία της συγκεκριμένης νόσου. 

Σε αυτό το πλαίσιο, οι επιστήμονες ερευνούν μια ποικιλία παραγόντων που πιθανόν να επηρεάζουν την ανάπτυξη της άνοιας. Σε αυτούς τους παράγοντες, συμπεριλαμβάνονται:

• Γενετικοί παράγοντες.
• Διάφοροι νευροδιαβιβαστές.
• Παράγοντες και μόρια που σχετίζονται με την ενεργοποίηση των μηχανισμών της φλεγμονής.
• Παράγοντες που επηρεάζουν την επαγωγή προγραμματισμένου κυτταρικού θανάτου στα κύτταρα του εγκεφάλου.
• Η πρωτεΐνη “τ”, η οποία ανιχνεύεται στους νευρώνες του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού.
• Το οξειδωτικό στρες και άλλες χημικές αντιδράσεις που μπορεί να βλάψουν διάφορα μόρια του κυττάρου, όπως οι πρωτεΐνες, το DNA και τα λιπίδια.

Όλες αυτές οι έρευνες μπορούν να βοηθήσουν τους γιατρούς και τους επιστήμονες να κατανοήσουν καλύτερα τα αίτια της άνοιας και να ανακαλύψουν καλύτερους τρόπους αντιμετώπισης και πρόληψης αυτής. Ταυτόχρονα, μπορεί να ενισχύσουν τα στοιχεία που υποστηρίζουν ότι παράγοντες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής, όπως η άσκηση και οι κοινωνικές επαφές, μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας.

Πηγές

• End-of-life care for people with dementia. (2017).
  nia.nih.gov/health/end-life-care-people-dementia
• Facts and figures. (n.d.).
  alz.org/alzheimers-dementia/facts-figures
• Huang J. (2018). Dementia.
  merckmanuals.com/professional/neurologic_disorders/delirium_and_dementia/dementia.html
• Lee M, et al. (2009). Dementia and life expectancy: what do we know? DOI:
  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19716062/ 
  
• Livingston G, et al. (2016). The lancet international commission on dementia prevention and care.
  discovery.ucl.ac.uk/1567635/1/Livingston_Dementia_prevention_intervention_care.pdf
• Lucca U, et al. (2015). Prevalence of dementia in the oldest old: the Monzino 80-plus population based study. DOI:
  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25150732/ 
  
• Mayo Clinic Staff. (2017). Dementia.
  mayoclinic.com/health/dementia/DS01131
• Older Americans key indicators of well-being. (2016).
  agingstats.gov/docs/LatestReport/OA2016.pdf
• Prevention. (n.d.).
  alz.org/alzheimers-dementia/research_progress/prevention
• Schwarzinger M, et al. (2018). Contribution of alcohol use disorders to the burden of dementia in France 2008-13: a nationwide retrospective cohort study. DOI:
  https://www.thelancet.com/journals/lanpub/article/PIIS2468-2667(18)30022-7/fulltext
• Tom SE, et al. (2015). Characterization of dementia and Alzheimer’s disease in an older population: updated incidence and life expectancy with and without dementia. DOI:
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4318311/ 
• What is dementia? (n.d.).
  alz.org/alzheimers-dementia/what-is-dementia