Οι λεμφαδένες, όπως προκύπτει και από την ονομασία τους, είναι αδένες (μικρές ωοειδείς μάζες λεμφικού ιστού) της λέμφου. Η λέμφος είναι το διαυγές υγρό που κυκλοφορεί στο λεμφικό σύστημα, το οποίο αποτελείται από κανάλια (αγγεία) που επεκτείνονται σε όλο το σώμα, με τρόπο όμοιο με τα αιμοφόρα αγγεία. Ο ρόλος των λεμφαδένων είναι να φιλτράρουν την λέμφο, αφαιρώντας ή παγιδεύοντας επιβλαβή κύτταρα, που μπορεί να προέρχονται είτε από τον ίδιο τον οργανισμό (καρκινικά) είτε εκτός αυτού, ως εισβολείς (βακτήρια). Κατ’ αυτόν τον τρόπο, το λεμφικό σύστημα προστατεύει τον οργανισμό από μια πιθανή λοίμωξη.  

 Οι λεμφαδένες στο εσωτερικό τους, περιέχουν τα λευκά αιμοσφαίρια του αίματος, τα οποία είναι υπεύθυνα για την θανάτωση ξένων οργανισμών ή σωμάτων. Μεταξύ άλλων, ένα είδος λευκών αιμοσφαιρίων είναι τα λεμφοκύτταρα. Σε περίπτωση που βακτήρια, ιοί, μη φυσιολογικά ή ασθενή κύτταρα έχουν διαπεράσει τα κανάλια της λέμφου, οι λεμφαδένες λειτουργούν σαν σημεία ελέγχου, και τα σταματούν από την περαιτέρω εισχώρησή τους, με την βοήθεια των λευκών αιμοσφαιρίων που βρίσκονται εκεί. Έτσι, στην περίπτωση κάποιας μόλυνσης ή ασθένειας, αυτά συσσωρεύονται ως υπολείμματα στους λεμφαδένες.

Οι λεμφαδένες εντοπίζονται σε όλο το σώμα και είναι περίπου 600, αν και αυτό το νούμερο διαφέρει από άτομο σε άτομο. Μάλιστα, πολλοί απ’ αυτούς εντοπίζονται υποδόρια. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται:

• οι μασχάλες
• η περιοχή κάτω απ’ το σαγόνι
• η περιοχή δεξιά και αριστερά του λαιμού
• η περιοχή δεξιά και αριστερά της βουβωνικής χώρας
• πάνω από την περιοχή της κλείδας

Οι διογκωμένοι λεμφαδένες, περιγράφουν την κατάσταση στην οποία οι τελευταίοι, είναι πρησμένοι, συνήθως λόγω κάποιας μόλυνσης που έχει προκύψει τοπικά, στην περιοχή που βρίσκονται. Για παράδειγμα οι λεμφαδένες που εντοπίζονται στην λαιμό, μπορεί να πρηστούν, λόγω κάποιας μόλυνσης του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος, όπως το κοινό κρυολόγημα.

Στην περίπτωση που οι διογκωμένοι λεμφαδένες δεν περιορίζονται σε μία περιοχή του σώματος, πρόκειται για λεμφαδενοπάθεια.

Τι προκαλεί το πρήξιμο των λεμφαδένων;

Ουσιαστικά, όπως προαναφέρθηκε, το πρήξιμο των λεμφαδένων δημιουργείται ως απόκριση σε κάποια ασθένεια, μόλυνση ή στρες, και υποδεικνύει ότι το λεμφικό σύστημα προσπαθεί να αποβάλλει τους υπαίτιους παράγοντες, από το σώμα.

Οι πρησμένοι λεμφαδένες στο κεφάλι και τον λαιμό συνήθως σχετίζονται με ασθένειες όπως:

• φλεγμονή στο αυτί
• κρύωμα ή γρίπη
• μόλυνση του ιγμορείου
• μόλυνση από HIV
• φλεγμονή σε κάποιο δόντι
• λοιμώδη μονοπυρήνωση
• δερματική λοίμωξη
• στρεπτόκοκκο

Υπάρχουν και πιο σοβαρές καταστάσεις οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε πρήξιμο των λεμφαδένων, όπως οι διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος ή ο καρκίνος. Στην πρώτη περίπτωση,  συμπεριλαμβάνονται ασθένειες όπως ο ερυθηματώδης λύκος και η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Όσον αφορά τον καρκίνο, οποιαδήποτε μορφή του μπορεί να οδηγήσει σε πρήξιμο των λεμφαδένων, συμπεριλαμβανομένου και του λεμφώματος που είναι καρκίνος του λεμφικού συστήματος. Όταν ο καρκίνος από μια περιοχή εξαπλώνεται στους λεμφαδένες, το ποσοστό επιβίωσης μειώνεται. Συνήθως όμως, το πρήξιμο των λεμφαδένων προκαλείται από άλλες καταστάσεις, και όχι από καρκίνο.

Άλλος παράγοντας που μπορεί να οδηγήσει σε πρήξιμο των λεμφαδένων, είναι ορισμένες φαρμακευτικές αγωγές και η αλλεργική αντίδραση σε αυτές, καθώς επίσης και τα αντιεπιληπτικά και αντι-ελονοσιακά φάρμακα.

Επιπλέον, διογκωμένοι λεμφαδένες μπορούν να προέλθουν και από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως η σύφιλη και η γονόρροια.

Ανάμεσα στα αίτια που μπορούν να προκαλέσουν το πρήξιμο των λεμφαδένων, περιλαμβάνονται :

• νόσος από νυγμούς γάτας (ή «πυρετός γρατζουνίσματος γάτας»)
• ουλίτιδα
• ασθένεια Hodgkin’s
• λευχαιμία
• μεταστατικός καρκίνος
• στοματικά έλκη
• λέμφωμα Non-Hodgkin’s
• ιλαρά
• αμυγδαλίτιδα
• τοξοπλάσμωση
• φυματίωση
• σύνδρομο Sézary
• έρπης

Ανίχνευση διογκωμένων λεμφαδένων

Το μέγεθος ενός διογκωμένου λεμφαδένα μπορεί να κυμαίνεται, από τόσο μικρό όσο ένα φασόλι, έως τόσο μεγάλο όσο ένα κεράσι. Συνήθως όταν υπάρχει διόγκωση, μπορεί να είναι ευαίσθητοι, και να πονάνε στο άγγιγμα ή σε συγκεκριμένες κινήσεις. Για παράδειγμα, οι πρησμένοι αδένες της βουβωνικής χώρας μπορεί να προκαλούν πόνο κατά το περπάτημα ή το τέντωμα. Κατά την εξέταση ο γιατρός ψηλαφίζοντας τους πρησμένους αδένες λαμβάνεις πληροφορίες για:

• το μέγεθος
• τον πόνο ή την ευαισθησία στο άγγιγμα
• την σύσταση του αδένα (σκληρότητα και ελαστικότητα)
• την σύσταση της περιοχής (αν φαίνονται ενωμένοι αδένες, ή αν κινούνται μαζί)
• την τοποθεσία

Οι γιατροί εξετάζουν τους πιθανούς λόγους εμφάνισης του πρηξίματος συνδυαστικά με άλλα συμπτώματα όπως:

• βήχας
• κόπωση
• πυρετός
• καταρροή
• εφίδρωση

Συνήθως, είναι πιο ανησυχητική η περίπτωση που δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιος άλλος προφανής λόγος πρηξίματος. Στην περίπτωση που εμφανιστεί οποιοδήποτε από τα παραπάνω συμπτώματα, ή αν έχετε πρησμένους λεμφαδένες που προκαλούν πόνο, χωρίς κανένα άλλο σύμπτωμα, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας. Πρησμένοι αδένες που δεν είναι ευαίσθητοι, μπορεί να είναι ένδειξη κάποιας σοβαρής ασθένειας όπως ο καρκίνος. Υπάρχουν φορές που ένας πρησμένος λεμφαδένας μπορεί να μικραίνει και τα συμπτώματα να φεύγουν με το πέρας των ημερών.  Αν δεν πρόκειται για τέτοια περίπτωση, και το πρήξιμο των λεμφαδένων συνοδεύεται από πόνο, ή το πρήξιμο δεν υποχωρεί μετά από κάποιες μέρες, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.

Εξέταση στο ιατρείο

Κατά την εξέτασή σας στον γιατρό, είναι σημαντικό να του δώσετε πληροφορίες που μπορεί να τον βοηθήσουν να καταλάβει την πηγή των συμπτωμάτων, όπως για παράδειγμα το αν περάσατε πρόσφατα κάποια ασθένεια, ή αν είχατε κάποιον τραυματισμό.

Επιπλέον, θα χρειαστεί να του παρέχετε πληροφορίες που αφορούν το ιατρικό σας ιστορικό, καθώς υπάρχουν συγκεκριμένες ασθένειες και φαρμακευτικές αγωγές που προκαλούν πρήξιμο των λεμφαδένων.

Πέραν της κλινικής εξέτασης, μπορεί να ζητηθούν επιπλέον εξετάσεις. Τέτοιες μπορεί να είναι, μια εξέταση αίματος προκειμένου ο γιατρός να ελέγξει συγκεκριμένες ασθένειες ή ορμονικές διαταραχές. Ακόμη, μπορεί να σας ζητηθούν άλλου είδους εξετάσεις όπως  σάρωση CT, σάρωση MRI, ακτίνες-Χ, και υπέρηχος, οι οποίες είναι απεικονιστικές, και μπορούν να βοηθήσουν το γιατρό να αξιολογήσει τον/τους λεμφαδένα/λεμφαδένες ή άλλες περιοχές του σώματος που μπορεί να προκάλεσαν το πρήξιμο.

Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί και βιοψία του λεμφαδένα, μία ελάχιστα επεμβατική μέθοδος. Κατά τη βιοψία, χρησιμοποιείται ένα πολύ λεπτό εργαλείο, που μοιάζει με βελόνα, το οποίο αφαιρεί ένα δείγμα κυττάρων του λεμφαδένα, το οποίο με τη σειρά του στέλνεται για την εξέταση πιο σοβαρών ασθενειών όπως ο καρκίνος,  σε εργαστήριο.

Σε κάποιες περιπτώσεις αν θεωρηθεί απαραίτητο, μπορεί να αφαιρεθεί ολόκληρος ο λεμφαδένας.

Θεραπεία διογκωμένων λεμφαδένων

Υπάρχει περίπτωση οι λεμφαδένες να μικραίνουν μόνοι τους χωρίς κάποια θεραπεία, ενώ ενδέχεται να κριθεί απαραίτητο από τον γιατρό η παρακολούθησή τους, επίσης χωρίς να χρειάζεται κάποια θεραπεία.

Εάν το πρήξιμο προέρχεται από μόλυνση, πιθανώς να χρειαστεί ο γιατρός να χορηγήσει αντιβιοτικά, ή αντιϊκά φάρμακα, προκειμένου να περιοριστεί η αιτία απ’ την οποία προήλθε το πρήξιμο. Ακόμη, μπορεί να σας δοθούν και φάρμακα για την αντιμετώπιση του πόνου και της φλεγμονής, όπως για παράδειγμα ασπιρίνη ή ιβουπροφαίνη.

Τέλος στην περίπτωση που η αιτία του πρηξίματος προέρχεται από κάποιον καρκίνο, ο λεμφαδένας μπορεί να μην επανέλθει, εάν δεν αντιμετωπιστεί ο καρκίνος. Για την αντιμετώπιση του τελευταίου, μπορεί να χρειαστεί αφαίρεση του όγκου ή των επηρεασμένων λεμφαδένων, ή ακόμα και χημειοθεραπεία για την σμίκρυνση του όγκου.

Αναλόγως των συνθηκών, ο γιατρός σας θα σας προτείνει την καλύτερη δυνατή θεραπεία.

Πρόληψη

Δεν υπάρχει πρόληψη για τους διογκωμένους λεμφαδένες, καθώς το ίδιο το σύμπτωμα δείχνει ότι λειτουργούν εναντίον κάποιας ασθένειας ή μόλυνσης. Παρ ’όλα αυτά  μπορεί να περιοριστεί η μόλυνση από κοινούς ιούς ακολουθώντας τα εξής:

• Σχολαστικό και τακτικό πλύσιμο των χεριών
• Αποφυγή της επαφής με τα μάτια και την μύτη
• Αποστασιοποίηση από άτομα που μπορεί να ασθενούν
• Καθαρισμός επιφανειών του σπιτιού, του χώρου εργασίας και κοινόχρηστων πραγμάτων
• Ένταξη υγιεινών συνηθειών στην καθημερινότητα, όπως ο επαρκής ύπνος, η υγιεινή διατροφή και η άθληση

Πότε είναι ανησυχητικοί οι διογκωμένοι λεμφαδένες;

Παρά το γεγονός, ότι συνήθως η διόγκωση των λεμφαδένων μειώνεται προοδευτικά με την αντιμετώπιση μιας μόλυνσης, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις που μπορεί να υποδεικνύουν μια πιο σοβαρή κατάσταση:

• Μέγεθος λεμφαδένα μεγαλύτερο από 2.5 εκατοστά (σε διάμετρο)
• Λεμφαδένες που είναι σκληροί, επίπονοι, ακίνητοι στο δέρμα ή μεγαλώνουν πολύ γρήγορα
• Λεμφαδένες που εκκρίνουν πύον ή άλλες ουσίες
• Συνδυαστικά συμπτώματα, όπως η απώλεια βάρους, η νυχτερινή εφίδρωση, μακράς διάρκειας πυρετός, κόπωση, δυσκολία στην αναπνοή
• Διογκωμένοι λεμφαδένες κοντά στην κλείδα ή σε κάποια περιοχή χαμηλά του λαιμού (ένδειξη καρκίνου)
• Δέρμα ερυθρό ή που υποδεικνύει φλεγμονή, στην περιοχή των πρησμένων λεμφαδένων

Πηγές:

• Lymph nodes and cancer. (2015).
  cancer.org/Cancer/CancerBasics/lymph-nodes-and-cancer
• Mayo Clinic Staff. (2018). Swollen lymph nodes.
  mayoclinic.org/diseases-conditions/swollen-lymph-nodes/symptoms-causes/syc-20353902
• What are “lymph” and “lymph nodes”? (2016).
  breastcancer.org/treatment/surgery/lymph_node_removal/lymph_nodes
• “White blood cell”. Encyclopedia Britannica, (2020) https://www.britannica.com/science/white-blood-cell 
• Merck Manuals. Lymphadenopathy.
• American Cancer Society. Lymph Nodes and Cancer. 
• NHS. Swollen Glands.
• American Family Physician. Unexplained Lymphadenopathy: Evaluation and Differential Diagnosis.