Τι είναι η δυσκολία στην κατάποση;

Η δυσκολία στην κατάποση είναι η ανικανότητα εύκολης κατάποσης υγρών ή τροφών. Τα άτομα που δυσκολεύονται να καταπιούν μπορεί να πνιγούν κατά την προσπάθεια κατάποσης. Η δυσφαγία είναι ο ιατρικός όρος που χρησιμοποιείται για τη δυσκολία κατάποσης. Το σύμπτωμα δεν αποτελεί πάντα ένδειξη ιατρικής πάθησης. Στην πραγματικότητα, η κατάσταση της δυσφαγίας μπορεί να είναι προσωρινή και να υποχωρήσει από μόνη της.

Ποιες είναι οι αιτίες της δυσκολίας στην κατάποση;

Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Κώφωσης και Άλλων Διαταραχών της Επικοινωνίας στις ΗΠΑ, υπάρχουν 50 ζεύγη μυών και νεύρων που χρησιμοποιούνται κατά την κατάποση. Με άλλα λόγια, υπάρχουν πάρα πολλοί παράγοντες που μπορεί να εμφανίσουν δυσλειτουργία και να οδηγήσουν σε προβλήματα κατάποσης. Ορισμένες κοινές παθήσεις είναι οι εξής:

• Παλινδρόμηση οξέων και νόσος γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης (GERD): Τα συμπτώματα της παλινδρόμησης οξέων προκαλούνται όταν τα στομαχικά περιεχόμενα ρέουν από το στομάχι εντός του οισοφάγου και προκαλούν καούρα, στομαχικό άλγος και ερυγή.
• Καούρα: Η καούρα είναι η αίσθηση καψίματος στο στήθος που συχνά συνοδεύεται με μία πικρή γεύση στο στόμα και λαιμό.
• Επιγλωττίτιδα: Η επιγλωττίτιδα χαρακτηρίζεται από φλεγμονή του ιστού της επιγλωττίδας. Είναι μία δυνητικά απειλητική για τη ζωή πάθηση. Η πάθηση θεωρείται επείγον ιατρικό περιστατικό και χρήζει άμεσης ιατρικής φροντίδας.
• Βρογχοκήλη: Ο θυρεοειδής είναι ο αδένας που εντοπίζεται στο λαιμό ακριβώς κάτω από το μήλο του Αδάμ. Η πάθηση που αυξάνει το μέγεθος του θυρεοειδούς αδένα ονομάζεται βρογχοκήλη.
• Οισοφαγίτιδα: Η οισοφαγίτιδα είναι η φλεγμονή του οισοφάγου που μπορεί να προκληθεί από παλινδρόμηση οξέων ή συγκεκριμένα φάρμακα.
• Καρκίνος του οισοφάγου: Ο καρκίνος του οισοφάγου εκδηλώνεται όταν ένας κακοήθης (καρκινικός) όγκος σχηματίζεται στην εσωτερική επένδυση του οισοφάγου, κάτι το οποίο προκαλεί δυσκολία στην κατάποση.
• Καρκίνος του στομάχου (γαστρικό αδενοκαρκίνωμα): Ο καρκίνος του στομάχου εμφανίζεται όταν καρκινικά κύτταρα αναπτύσσονται στην εσωτερική επένδυση του στομάχου. Επειδή είναι δύσκολο να ανιχνευθεί έγκαιρα, συχνά ο συγκεκριμένος καρκίνος διαγιγνώσκεται όταν έχει εξελιχθεί αρκετά.
• Ερπητική οισοφαγίτιδα: Η ερπητική οισοφαγίτιδα προκαλείται από τον ιό του απλού έρπητα τύπου 1 (HSV-1). Η λοίμωξη μπορεί να προκαλέσει πόνο στο στήθος και δυσκολία στην κατάποση.
• Επαναλαμβανόμενος επιχείλιος έρπητας: Ο επαναλαμβανόμενος επιχείλιος έρπητας, γνωστός και ως στοματικός έρπητας, είναι μία λοίμωξη της περιοχής του στόματος που προκαλείται από τον ιό του απλού έρπητα.
• Όζοι του θυρεοειδούς: Ένας όζος του θυρεοειδούς είναι μία μάζα που μπορεί να εμφανιστεί στο θυρεοειδή αδένα. Οι όζοι αυτοί μπορεί να είναι στερεοί ή γεμάτοι με υγρό. Επίσης μπορεί να έχετε ένα μεμονωμένο όζο ή μία ομάδα όζων.
• Λοιμώδης μονοπυρήνωση: Η λοιμώδης μονοπυρήνωση αναφέρεται σε μία ομάδα συμπτωμάτων που συνήθως προκαλούνται από τον ιό Epstein-B
• Τσιμπήματα φιδιών: Το τσίμπημα από ένα δηλητηριώδες φίδι θα πρέπει πάντα να αντιμετωπίζεται ως επείγον ιατρικό περιστατικό. Ακόμη και το τσίμπημα από ένα αβλαβές φίδι μπορεί να οδηγήσει σε αλλεργική αντίδραση ή λοίμωξη.

Ποιοι είναι οι τύποι δυσφαγίας;

Η κατάποση συμβαίνει σε τέσσερα στάδια: προπαρασκευαστική στο στόμα, στοματική, φαρυγγική και οισοφαγική. Η δυσκολία στην κατάποση μπορεί να ταξινομηθεί σε δύο κατηγορίες: στοματοφαρυγγική, η οποία περιλαμβάνει τις τρεις πρώτες φάσεις, και οισοφαγική.

Στοματοφαρυγγική

Η στοματοφαρυγγική δυσφαγία προκαλείται από διαταραχές των νεύρων και των μυών στο λαιμό. Αυτές οι διαταραχές εξασθενούν τους μύες καθιστώντας δύσκολη την κατάποση δίχως πνιγμονή. Οι αιτίες της στοματοφαρυγγικής δυσφαγίας είναι παθήσεις που κυρίως επηρεάζουν το νευρικό σύστημα, όπως:

• Πολλαπλή σκλήρυνση
• Νόσος του Parkinson
• Νευρική βλάβη από χειρουργική επέμβαση ή ακτινοθεραπεία
• Μεταπολιομυελιτιδικό σύνδρομο

Η στοματοφαρυγγική δυσφαγία μπορεί επίσης να προκληθεί από καρκίνο του οισοφάγου ή καρκίνο της κεφαλής ή του αυχένα. Μπορεί να προκληθεί από απόφραξη στο άνω τμήμα του λαιμού ή του φάρυγγα.

Οισοφαγική

Η οισοφαγική δυσφαγία είναι το αίσθημα ότι κάτι έχει κολλήσει στο λαιμό σας. Η πάθηση προκαλείται από:

• Σπασμούς του κατώτερου οισοφάγου, όπως διάχυτους σπασμούς ή ανικανότητα χαλάρωσης του οισοφαγικού σφικτήρα
• Σφίξιμο στον κατώτερο οισοφάγου λόγω διάμεσης στένωσης του οισοφαγικού δακτυλίου
• Στένωση του οισοφάγου από όγκους ή ουλοποίηση
• Ξένα σώματα που έχουν αποφράξει τον οισοφάγο ή το λαιμό
• Οίδημα ή στένωση του οισοφάγου από φλεγμονή ή νόσο γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης
• Ουλώδη ιστό στον οισοφάγο λόγω χρόνιας φλεγμονής ή μετακτινικής θεραπείας

Ταυτοποιώντας τη δυσφαγία

Αν πιστεύετε ότι έχετε δυσφαγία, υπάρχουν ορισμένα συμπτώματα που εμφανίζονται σε συνδυασμό με τη δυσκολία στην κατάποση και περιλαμβάνουν:

• Σιελόρροια
• Βραχνή φωνή
• Αίσθημα ότι κάτι έχει κολλήσει στο λαιμό σας
• Παλινδρόμηση
• Ανεξήγητη απώλεια βάρους
• Καούρα
• Βήχας ή πνιγμονή κατά την κατάποση
• Πόνος κατά την κατάποση
• Δυσκολία στη μάσηση στερεών τροφών

Τα παιδιά που έχουν δυσκολία στην κατάποση όταν τρώνε μπορεί:

• Να αρνούνται να φάνε συγκεκριμένες τροφές
• Να έχουν διαρροή τροφών ή υγρών από το στόμα τους
• Να παρουσιάζουν παλινδρόμηση κατά τη διάρκεια των γευμάτων
• Να έχουν δυσκολία στην αναπνοή όταν τρώνε
• Να χάνουν βάρος ακούσια

Πώς διαγιγνώσκεται η δυσκολία στην κατάποση;

Μιλήστε στο γιατρό σας αναφορικά με τα συμπτώματά σας και πότε ξεκίνησαν. Ο γιατρός θα πραγματοποιήσει μία κλινική εξέταση και θα ελέγξει τη στοματική κοιλότητα για ανωμαλίες ή οίδημα.

Πιο εξειδικευμένες εξετάσεις μπορεί να χρειαστούν για τον εντοπισμό της ακριβούς αιτίας.

Ακτινογραφία βαρίου

Η ακτινογραφία βαρίου συχνά χρησιμοποιείται για τον έλεγχο του εσωτερικού του οισοφάγου για ανωμαλίες ή απόφραξη. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης, θα καταπιείτε ένα υγρό διάλυμα ή ένα δισκίο που περιέχει ένα σκιαγραφικό υγρό το οποίο εμφανίζεται σε μία μη φυσιολογική ακτινογραφία. Ο γιατρός θα ελέγξει τις ακτινογραφίες καθώς καταπίνετε το υγρό ή το δισκίο για να δει πώς λειτουργεί ο οισοφάγος. Αυτό θα βοηθήσει στην ταυτοποίηση αδυναμιών ή ανωμαλιών.

Μία βιντεοακτινοσκόπηση της κατάποσης είναι μία ακτινική εξέταση που χρησιμοποιεί ένα συγκεκριμένο τύπο ακτίνων-Χ που αναδεικνύει τη στοματική, φαρυγγική και οισοφαγική φάση της κατάποσης. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης, θα καταπιείτε ένα φάσμα ουσιών από πουρέ έως στερεά και από λεπτόρρευστα έως παχύρευστα υγρά. Αυτό θα βοηθήσει το γιατρό να παρακολουθήσει την κατάποση των τροφών και των υγρών και να διαγνώσει μυϊκή αδυναμία και δυσλειτουργία.

Ενδοσκόπηση

Μία ενδοσκόπηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον έλεγχο όλων των περιοχών του οισοφάγου. Κατά τη διάρκεια αυτής της εξέτασης, ο γιατρός θα εισάγει έναν πολύ λεπτό ευέλικτο σωλήνα με μία κάμερα προσαρτημένη στην άκρη εντός του οισοφάγου σας. Αυτό θα του δώσει την ευκαιρία να ελέγξει τον οισοφάγο με κάθε λεπτομέρεια.

Μανομετρία

Η μανομετρία είναι μία άλλη επεμβατική τεχνική που χρησιμοποιείται για τον έλεγχο του εσωτερικού του λαιμού. Πιο συγκεκριμένα, η εξέταση αυτή ελέγχει την πίεση των μυών στο λαιμό όταν καταπίνετε. Ο γιατρός θα εισάγει έναν σωλήνα εντός του οισοφάγου σας για τη μέτρηση της πίεσης στους μύες όταν συστέλλονται.

Πώς αντιμετωπίζεται η δυσκολία στην κατάποση;

Ορισμένες δυσκολίες στην κατάποση δεν μπορούν να προληφθούν και η θεραπεία της δυσφαγίας είναι απαραίτητη. Ο λογοθεραπευτής θα πραγματοποιήσει μία αξιολόγηση της κατάποσης για τη διάγνωση της δυσφαγίας. Μόλις ολοκληρωθεί η αξιολόγηση, ο γιατρός θα σας προτείνει:

• Τροποποιήσεις της διατροφής
• Ασκήσεις στοματοφαρυγγικής κατάποσης για την ενδυνάμωση των μυών
• Στρατηγικές κατάποσης
• Τροποποιήσεις της στάσης του σώματος που πρέπει να ακολουθείτε κατά το φαγητό

Ωστόσο, εάν τα προβλήματα κατάποσης επιμένουν, μπορούν να οδηγήσουν σε κακή θρέψη και αφυδάτωση, ιδιαίτερα στα πολύ μικρά παιδιά και τους ηλικιωμένους. Οι επαναλαμβανόμενες αναπνευστικές λοιμώξεις και η πνευμονία από εισρόφηση είναι πιθανό να εμφανιστούν. Όλες αυτές οι επιπλοκές είναι σοβαρές και απειλητικές για τη ζωή και για αυτό πρέπει να αντιμετωπίζονται άμεσα.

Εάν το πρόβλημα κατάποσης προκαλείται από ένα σφιχτό οισοφάγο, μία διαδικασία που ονομάζεται οισοφαγική διαστολή, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την έκτασή του. Κατά τη διάρκεια της εν λόγω διαδικασίας, ένα μικρό μπαλόνι τοποθετείται στον οισοφάγο με στόχο τη διάνοιξή του. Μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία, το μπαλόνι αφαιρείται.

Εάν υπάρχουν μη φυσιολογικοί όγκοι στον οισοφάγο, η χειρουργική επέμβαση μπορεί να είναι απαραίτητη για την αφαίρεσή τους. Μέσω χειρουργικής επέμβασης απομακρύνεται και ο ουλώδης ιστός.

Αν έχετε γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση ή έλκη, θα σας χορηγηθούν συνταγογραφούμενα φάρμακα για την αντιμετώπισή τους. Ο γιατρός επίσης θα σας προτείνει και ειδικές τροποποιήσεις στη διατροφή σας.

Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να νοσηλευτείτε στο νοσοκομείο και να λαμβάνετε όλα τα απαραίτητα θρεπτικά μέσω ενός καθετήρα σίτισης. Ο καθετήρας σίτισης είναι ένας ειδικός σωλήνας που εισάγεται απευθείας εντός του στομάχου και παρακάμπτει τον οισοφάγο. Μία τροποποιημένη δίαιτα μπορεί να είναι απαραίτητη έως ότου η δυσκολία στην κατάποση βελτιωθεί. Με αυτό τον τρόπο θα αποτραπεί η αφυδάτωση και η κακή θρέψη.

Βιβλιογραφία

Dysphagia. (2017).
nidcd.nih.gov/health/dysphagia

Mayo Clinic Staff. (2014). Dysphagia: causes.
mayoclinic.org/diseases-conditions/dysphagia/basics/causes/con-20033444

Mayo Clinic Staff. (2014). Dysphagia: symptoms.
mayoclinic.org/diseases-conditions/dysphagia/basics/symptoms/con-20033444

Mayo Clinic Staff. (2014). Dysphagia: treatments and drugs.
mayoclinic.org/diseases-conditions/dysphagia/basics/treatment/con-20033444