Τι είναι η δυσπαρευνία;

Η δυσπαρευνία είναι η κατάσταση κατά την οποία, ένα άτομο βιώνει οξύ ή έντονο πόνο στη γεννητική περιοχή ή εντός της πυέλου, κατά τη διάρκεια ή και μετά τη σεξουαλική επαφή. Το φαινόμενο αυτό, είναι πιο κοινό στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες, μπορεί να έχει διάφορες πιθανές αιτίες, αλλά είναι αντιμετωπίσιμο.

Ποια τα αίτια που προκαλούν δυσπαρεύνια;

H δυσπαρευνία, μπορεί να οφείλεται σε διάφορες παθήσεις, και σχετίζεται, είτε με σωματικούς, είτε με συναισθηματικούς παράγοντες σε μια γυναίκα. Κοινές σωματικές αιτίες της δυσπαρευνίας, περιλαμβάνουν:

• Κολπική ξηρότητα λόγω εμμηνόπαυσης, τοκετού, θηλασμού, φαρμάκων ή μειωμένης διέγερσης πριν τη διείσδυση.
• Διαταραχές του δέρματος που προκαλούν έλκη, ξηρότητα, κνησμό ή αίσθηση καψίματος.
• Λοιμώξεις, όπως μυκητιάσεις ή άλλες λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος.
• Τραυματισμός λόγω τοκετού, ατυχήματος, περινεοτομής, υστερεκτομής ή άλλης επέμβασης στην πυελική χώρα.
• Αιδιοδυνία, πόνος που εντοπίζεται στην περιοχή του αιδοίου.
• Κολπίτιδα, φλεγμονή του κόλπου.
• Κολεοσπασμός, αυθόρμητη σύσπαση των μυών του κολπικού τοιχώματος.
• Ενδομητρίωση
• Κυστίτιδα
• Πυελική φλεγμονώδης νόσος
• Ινομυώματα μήτρας
• Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου
• Ακτινοθεραπεία ή χημειοθεραπεία.

Επιπλέον, παράγοντες που μειώνουν τη σεξουαλική επιθυμία ή επηρεάζουν την ικανότητα διέγερσης ενός ατόμου μπορεί να προκαλέσουν δυσπαρευνία. Οι παράγοντες αυτοί περιλαμβάνουν:

• Άγχος, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε συστολή των μυών του πυελικού εδάφους.
• Συναισθήματα φόβου, ενοχής ή ντροπής που σχετίζονται με τη σεξουαλική επαφή.
• Προβλήματα αυτοεκτίμησης του ατόμου, ειδικότερα θέματα με την εμφάνιση του σώματος του.
• Φάρμακα, όπως τα αντισυλληπτικά.
• Προβλήματα στη σχέση.
• Παθήσεις, όπως ο καρκίνος, η αρθρίτιδα, ο διαβήτης ή νόσοι του θυρεοειδούς.
• Ιστορικό σεξουαλικής κακοποίησης ή βιασμού.

Ποια άτομα είναι περισσότερο πιθανό να εμφανίσουν δυσπαρευνία;

Η δυσπαρευνία μπορεί να εμφανιστεί τόσο στις γυναίκες όσο και στους άντρες, αλλά είναι πιο κοινή στις γυναίκες και ιδιαίτερα μετά την εμμηνόπαυση. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το Αμερικανικό Κολέγιο Μαιευτήρων και Γυναικολόγων, περίπου 75% των γυναικών βιώνουν επώδυνη σεξουαλική επαφή κάποια στιγμή στη ζωής τους, ενώ αυτό είναι πιο πιθανό να συμβεί, όταν:

• Λαμβάνουν φάρμακα που προκαλούν κολπική ξηρότητα
• Έχουν κάποια ιική ή βακτηριακή λοίμωξη
• Είναι στην εμμηνόπαυση.

Ποια συμπτώματα προκαλεί η δυσπαρεύνια;

Το βασικό χαρακτηριστικό της δυσπαρευνίας είναι ο πόνος, ο οποίος ποικίλει και μπορεί να εμφανιστεί:

• Στον κόλπο, την ουρήθρα ή την ουροδόχο κύστη
• Κατά τη διάρκεια της διείσδυσης
• Κατά τη διάρκεια ή μετά τη σεξουαλική επαφή
• Βαθιά εντός της πυέλου, κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής
• Μετά από μία ανώδυνη σεξουαλική επαφή
• Μόνο με συγκεκριμένους συντρόφους ή υπό συγκεκριμένες συνθήκες
• Με τη χρήση ταμπόν
• Σε συνδυασμό με αίσθημα καψίματος ή κνησμού
• Με αίσθημα οξέος πόνου, παρόμοιου με κράμπες περιόδου.

Πώς μπορεί να γίνει η διάγνωση της δυσπαρευνίας;

Για τη διάγνωση της δυσπαρευνίας μπορεί να χρειαστούν αρκετές εξετάσεις, ενώ ο ιατρός θα ξεκινήσει λαμβάνοντας το πλήρες ιατρικό και σεξουαλικό ιστορικό του ασθενούς. Σε αυτό το σημείο, πιθανές ερωτήσεις που μπορεί να ερωτηθεί το άτομο είναι οι εξής:

• Πότε και πού αισθάνεστε πόνο;
• Ποιοι σύντροφοι ή ποιες θέσεις προκαλούν πόνο;
• Υπάρχουν άλλες δραστηριότητες που προκαλούν πόνο;
• Ο/Η σύντροφός σας θέλει να βοηθήσει;
• Υπάρχουν άλλες παθήσεις που μπορεί να συμβάλλουν στον πόνο;

Κατόπιν, κρίνεται συνήθως απαραίτητη η διεξαγωγή πυελικής εξέτασης, κατά την οποία ο ιατρός θα εξετάσει εξωτερικά και εσωτερικά την πυελική περιοχή για ενδείξεις:

• Ξηρότητας
• Φλεγμονής ή λοίμωξης
• Ανατομικών προβλημάτων
• Κονδυλωμάτων στα γεννητικά όργανα
• Ουλοποίησης
• Μη φυσιολογικών μαζών
• Ενδομητρίωσης
• Ευαισθησίας

Κατά την διάρκεια της παραπάνω εξέτασης, χρησιμοποιείται, ένας διαστολέας, μία συσκευή που χρησιμοποιείται και για τον έλεγχο του κόλπου κατά τη διεξαγωγή του τεστ Παπ. Επιπλέον, ο ιατρός θα ενδέχεται να ασκήσει πίεση σε διάφορες περιοχές του κόλπου, προκειμένου να καθορίσει τα σημεία στα οποία υπάρχει ευαισθησία. Τέλος, ανάλογα με τα αποτελέσματα της πυελικής εξέτασης και το ιστορικό του ασθενούς, μπορεί να ζητηθεί η διεξαγωγή επιπλέον εξετάσεων, όπως:

• Πυελικό υπερηχογράφημα
• Εξέταση και καλλιέργεια ούρων ή κολπικών εκκρίσεων
• Εξέταση για αλλεργίες
• Συμβουλευτική για να καθοριστεί η παρουσία συναισθηματικών αιτιών.

Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η δυσπαρευνία;

Φαρμακευτικά

Η θεραπεία της δυσπαρευνίας εξαρτάται από τα αιτία αυτής, ενώ στην περίπτωση που ο πόνος προκαλείται από μία υποκείμενη λοίμωξη ή ασθένεια, ο γιατρός ενδέχεται να χορηγήσει:

• Αντιβιοτικά
• Αντιμυκητιασικά φάρμακα
• Τοπικά ή ενέσιμα κορτικοστεροειδή.

Από την άλλη, στην περίπτωση που η μακροχρόνια χρήση κάποιου φαρμάκου προκαλεί κολπική ξηρότητα, ο ιατρός θα προσπαθήσει να το αντικαταστήσει με κάποιο άλλο. Παράλληλα, είναι δυνατόν να γίνει και χορήγηση εναλλακτικών φαρμακευτικών σκευασμάτων που μπορούν να συμβάλλουν στην αποκατάσταση της φυσιολογικής λίπανσης της περιοχής και να μειώσουν τον πόνο.

Τα χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων μπορούν, επίσης, να προκαλέσουν δυσπαρευνία σε ορισμένες γυναίκες. Στην περίπτωση αυτή, μπορεί να γίνει χρήση συνταγογραφούμενων δισκίων, κρέμας ή ενός ευέλικτου δακτυλίου, που μπορεί να αποδώσει μικρές και τακτικές δόσεις οιστρογόνων στον κόλπο.

Τέλος, το φάρμακο οσπεμιφένη, το οποίο δεν περιέχει οιστρογόνα, αλλά δρα όπως αυτά στον κόλπο, μπορεί να κάνει τον κολπικό ιστό πιο σκληρό και περισσότερο ελαστικό. Θεωρείται λοιπόν, αρκετά αποτελεσματικό και μπορεί να περιορίσει σημαντικά το αίσθημα πόνου που κάποιες γυναίκες βιώνουν κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής.

Κατ’ οίκον φροντίδα

Πέραν της φαρμακευτικής αγωγής, υπάρχουν και κάποια απλά πράγματα που μπορεί να προσέξει μια γυναίκα, πριν ή και μετά την σεξουαλική επαφή, προκειμένου να μειώσει το αίσθημα πόνου που μπορεί να βιώνει. Σε αυτά περιλαμβάνονται:

• Χρήση λιπαντικού με βάση το νερό.
• Σεξουαλική επαφή μόνο όταν και οι δύο σύντροφοι είναι χαλαροί.
• Ανοιχτή συζήτηση μεταξύ των συντρόφων αναφορικά με τον πόνο.
• Κένωση της ουροδόχου κύστης πριν τη σεξουαλική επαφή.
• Ζεστό μπάνιο πριν τη σεξουαλική επαφή.
• Λήψη μη συνταγογραφούμενου παυσίπονου πριν τη σεξουαλική επαφή.
• Εφαρμογή παγοκύστης στην περιοχή του αιδοίο μετά τη σεξουαλική επαφή, για ανακουφίσει της αίσθησης καψίματος.

Εναλλακτικές θεραπείες

Πέραν όλων των παραπάνω, στην περίπτωση που η δυσπαρευνία, φαίνεται να έχει ψυχολογική βάση, ο ιατρός θα προτείνει την διεξαγωγή ψυχοθεραπείας, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει θεραπεία απευαισθητοποίησης ή σεξουαλική ψυχοθεραπεία. Στη θεραπεία απευαισθητοποίησης το άτομο μαθαίνει τεχνικές χαλάρωσης του κόλπου, όπως οι ασκήσεις Κέγκελ, οι οποίες μπορούν να μειώσουν τον πόνο στην περιοχή. Από την άλλη, στη σεξουαλική ψυχοθεραπεία το άτομο μαθαίνει πώς να επανακτά την οικειότητα με το/τη σύντροφό του και πως να βελτιώσει την επικοινωνία στην σχέση.

Τέλος, σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν εναλλακτικές επιλογές για τη σεξουαλική διείσδυση που μπορεί να είναι χρήσιμες για τα άτομα μέχρι η δυσπαρευνία να αντιμετωπιστεί. Τέτοιες επιλογές μπορεί να είναι η αμοιβαία αυτοϊκανοποίηση των συντρόφων, το στοματικό σεξ, το μασάζ ή ότι άλλο προσφέρει ευχαρίστηση και στους δύο, χωρίς πόνο. 

Τι μπορεί να κάνει κάποιος για να αποφύγει τη δυσπαρευνία;

Δεν υπάρχει συγκεκριμένη πρόληψη για τη δυσπαρευνία, αλλά κάθε άτομο και ειδικότερα οι γυναίκες μπορούν να ακολουθήσουν τις παρακάτω συμβουλές, προκειμένου να μειώσουν  την πιθανότητα εμφάνισης πόνου κατά τη σεξουαλική επαφή:

• Αποφυγή σεξουαλικής επαφής για τουλάχιστον 6 εβδομάδες, μετά τον τοκετό.
• Χρήση λιπαντικού με βάση το νερό, σε περίπτωση που υπάρχει κολπική ξηρότητα.
• Τήρηση των κανόνων κολπικής υγιεινής και λήψη κατάλληλης γυναικολογικής φροντίδας.
• Χρήση προφυλάξεων κατά την επαφή, για αποφυγή σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων.
• Ενίσχυση της φυσικής κολπικής λίπανσης,  αυξάνοντας τον χρόνο που αφιερώνεται για την διέγερση των συντρόφων πριν από την διείσδυση. 

Πηγές:

• Dyspareunia in women. (2014).aafp.org/afp/2014/1001/p465.html
• Mayo Clinic Staff. (2015). Painful intercourse (dyspareunia).mayoclinic.org/diseases-conditions/painful-intercourse/basics/definition/con-20033293
• Steege JF, et al. (2009). Evaluation and treatment of dyspareunia. DOI:https://journals.lww.com/greenjournal/Abstract/2009/05000/Evaluation_and_Treatment_of_Dyspareunia.23.aspx
• When sex is painful. (2017).acog.org/Patients/FAQs/When-Sex-Is-Painful