Τι είναι ο καταρράκτης;

Ο καταρράκτης είναι μια πυκνή θολή περιοχή που σχηματίζεται στους φακούς των ματιών και αποτελείται από πρωτεΐνες που συσσωματώνονται. Οι πρωτεΐνες αυτές, παρεμποδίζουν την λειτουργία των φακών και δεν επιτρέπουν να σταλεί καθαρή εικόνα στον αμφιβληστροειδή χιτώνα, ο οποίος μετατρέπει την εικόνα σε σήμα και μέσω του οπτικού νεύρου την μεταφέρει στον εγκέφαλο. 

Ο καταρράκτης αναπτύσσεται σταδιακά, συνήθως πρώτα στο ένα μάτι, ενώ αργότερα μπορεί να εμφανιστεί και στο άλλο, παρεμποδίζοντας την όραση. Η πάθηση αυτή είναι πιο κοινή στους ηλικιωμένους και σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Ματιού της Αμερικής, περισσότεροι από τους μισούς κατοίκους των ΗΠΑ έχουν καταρράκτη ή έχουν κάνει επέμβαση αφαίρεσης αυτού, μέχρι την ηλικία των 80 ετών. 

Ποια είναι τα βασικά συμπτώματα του καταρράκτη;

Τα πιο κοινά συμπτώματα του καταρράκτη, περιλαμβάνουν:

• Θολή όραση
• Δυσκολία όρασης κατά την νύχτα
• Ξεθωριασμένη αντίληψη των χρωμάτων
• Αυξημένη ευαισθησία στο φως του ήλιου 
• Αίσθηση φωτοστέφανου γύρω από το φως
• Διπλωπία από το μάτι που έχει τον καταρράκτη
• Ανάγκη συχνής αλλαγής γυαλιών όρασης

Ποια είναι τα κυριότερα αίτια του καταρράκτη;

Υπάρχουν διάφορες καταστάσεις και παθήσεις που μπορούν να οδηγήσουν στην εμφάνιση καταρράκτη, όπως:

• Το κάπνισμα
• Η υπερπαραγωγή οξειδωτικών, τα οποία είναι χημικά τροποποιημένα μόρια οξυγόνου που παράγονται φυσιολογικά από τον οργανισμό.
• Η υπεριώδης ακτινοβολία
• Η μακροχρόνια χρήση στεροειδών ή άλλων φαρμακευτικών αγωγών
• Συγκεκριμένες παθήσεις, όπως ο διαβήτης
• Κάποιος τραυματισμός
• Η ακτινοθεραπεία

Ποιοι είναι οι διάφοροι τύποι καταρράκτη;

Οι διάφοροι τύποι καταρράκτη ταξινομούνται βάση της θέσης και του τρόπου ανάπτυξης τους στο μάτι, ως εξής:

• Πυρηνικός καταρράκτης, ο οποίος σχηματίζεται στο κέντρο του φακού και δίνει σε αυτό κίτρινο ή καφέ χρώμα.
• Φλοιώδης καταρράκτης, ο οποίος έχει σφηνοειδές σχήμα και σχηματίζεται γύρω από τις γωνίες του πυρήνα του ματιού.
• Οπίσθιος υποκαψικός καταρράκτης, ο οποίος σχηματίζεται ταχύτερα από τους υπόλοιπους και προσβάλλει το πίσω μέρος του φακού.
• Εκ γενετής καταρράκτης, ο οποίος εμφανίζεται κατά τον πρώτο χρόνο ζωής ενός παιδιού ή κατά την γέννηση και είναι αρκετά σπάνιος.
• Δευτερογενής καταρράκτης, ο οποίος οφείλεται σε άλλες παθήσεις το ατόμου, όπως το γλαύκωμα και ο διαβήτης ή σε φαρμακευτικές αγωγές, όπως τα κορτικοστεροειδή.
• Τραυματικός καταρράκτης, ο οποίος αναπτύσσεται εξαιτίας κάποιου τραυματισμού στα μάτια και μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και αρκετά χρόνια μετά.
• Καταρράκτης ακτινοβολίας, ο οποίος προκαλείται όταν ένα άτομο κάνει ακτινοθεραπείες για την αντιμετώπιση του καρκίνου.

Ποιοι παράγοντες κινδύνου σχετίζονται με την εμφάνιση καταρράκτη; 

Οι παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με την εμφάνιση καταρράκτη, περιλαμβάνουν:

• Το κάπνισμα
• Την χρόνια κατανάλωση αλκοόλ
• Το γήρας
• Την παχυσαρκία
• Τον σακχαρώδη διαβήτη
• Την υψηλή αρτηριακή πίεση
• Το οικογενειακό ιστορικό καταρράκτη
• Παλιότερους τραυματισμούς στα μάτια
• Την υπερβολική έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία
• Την έκθεση σε ακτίνες Χ, όπως για παράδειγμα κατά την διάρκεια ακτινοβολίας για την θεραπεία του καρκίνου.

Πώς γίνεται η διάγνωση του καταρράκτη;

Ο ιατρός θα παρατηρήσει προσεκτικά τα μάτια του ατόμου για την ύπαρξη καταρράκτη και θα ελέγξει την όραση του. Για τον σκοπό αυτό, θα εκτιμήσει την όραση του ατόμου σε διάφορες αποστάσεις και θα μετρήσει την πίεση των ματιών με χρήση ειδικού τονόμετρου. Το τονόμετρο πετάει ελάχιστο αέρα στον κερατοειδή χιτώνα και υπολογίζει την πίεση στο μάτι, χωρίς να προκαλεί καθόλου πόνο. 

Επιπλέον, ο ιατρός μπορεί να ρίξει μερικές σταγόνες στο μάτι, προκειμένου να διασταλεί η κόρη και να μπορεί να παρατηρήσει το οπτικό νεύρο και τον αμφιβληστροειδή χιτώνα στο πίσω μέρος του. Ακόμα, είναι δυνατόν να διεξαχθούν και άλλα διαγνωστικά τεστ, τα οποία θα ελέγξουν την ευαισθησία του ατόμου στην έντονη λάμψη και την αντίληψη των χρωμάτων.

Πώς μπορεί να θεραπευτεί ο καταρράκτης; 

Η κύρια θεραπεία για τον καταρράκτη περιλαμβάνει την διεξαγωγή χειρουργικής επέμβασης. Παρ’ όλα αυτά, εάν ένα άτομο δεν μπορεί ή δεν επιθυμεί την επέμβαση αυτή, μπορεί να αντιμετωπίσει τα συμπτώματα της νόσου, χρησιμοποιώντας ισχυρά γυαλιά οράσεως, μεγεθυντικούς φακούς και γυαλιά ηλίου με ειδική αντιαντανακλαστική επίστρωση.

Η χειρουργική επέμβαση, συνίσταται κυρίως όταν ο καταρράκτης παρεμποδίζει τις καθημερινές δραστηριότητες του ατόμου, όπως το διάβασμα και την οδήγηση ή αλληλεπιδρά με θεραπείες που λαμβάνει το άτομο για άλλα προβλήματα που μπορεί να έχει στα μάτια. 

Μια από τις επεμβάσεις για την αντιμετώπιση του καταρράκτη, ονομάζεται γαλακτοποίηση του φακού και περιλαμβάνει την χρήση υπερήχων κυμάτων για τη διάλυση τμήματος του φακού και την αφαίρεση των κομματιών. Άλλη μέθοδος, αποτελεί η εξωκαψιδιακή επέμβαση, η οποία περιλαμβάνει την αφαίρεση του θολού τμήματος του φακού, μέσα από μια τομή κατά μήκος του κερατοειδή χιτώνα. Μετά την επέμβαση, ένας τεχνητός φακός τοποθετείται στο εσωτερικό του ματιού, στην θέση του φυσικού φακού που αφαιρέθηκε. 

Γενικότερα, η χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του καταρράκτη είναι αρκετά ασφαλής και οι περισσότεροι ασθενείς επιστρέφουν σπίτι τους την ίδια ημέρα. Επιπλέον, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Ματιού της Αμερικής η επέμβαση αφαίρεσης καταρράκτη έχει αποτελεσματικότητα που φτάνει το 90%.

Τι επιπλοκές μπορεί να επιφέρει ο καταρράκτης;

Εάν ο καταρράκτης δεν θεραπευτεί μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στην καθημερινότητα του ατόμου και να οδηγήσει ακόμα και σε τύφλωση. Γενικότερα, σε ορισμένες περιπτώσεις ο καταρράκτης μπορεί να σταματήσει να αναπτύσσεται μετά από κάποιο σημείο, αλλά δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να υποχωρήσει από μόνος του ή να μικρύνει σε μέγεθος.

Τι μπορεί να κάνει κάποιος για να αποφύγει τον σχηματισμό καταρράκτη;

Κάποιες από τις συνήθεις που μπορεί να υιοθετήσει κάποιος, προκειμένου να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης καταρράκτη και να διατηρήσει την υγεία των ματιών του, περιλαμβάνουν:

• Διακοπή του καπνίσματος
• Τακτικό έλεγχο της υγείας των ματιών
• Χρήση γυαλιών ηλίου για την προστασία των ματιών από την υπεριώδη ακτινοβολία.
• Διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους
• Κατανάλωση αρκετών φρούτων και λαχανικών τα οποία περιέχουν αντιοξειδωτικά
• Έλεγχο και θεραπεία άλλων παθήσεων που μπορεί να επηρεάζουν την υγεία των ματιών, όπως ο διαβήτης.

Πηγές:

• Cataract (n.d.).Retrieved from
  kellogg.umich.edu/patientcare/conditions/cataract.html
• Cataract (n.d.). Retrieved from http://www.aoa.org/x4714.xml
  
• Facts about cataracts. (2009, September).Retrieved from http://www.nei.nih.gov/health/cataract/cataract_facts.asp
  
• How is cataract surgery performed? (n.d.)
  aoa.org/patients-and-public/eye-and-vision-problems/glossary-of-eye-and-vision-conditions/cataract/cataract-surgery?sso=y
• Mayo Clinic Staff. (2013, July 30). Cataracts
  mayoclinic.com/health/cataracts/DS00050/DSECTION=causes