Η καθυστέρηση της ανάπτυξης προκαλείται όταν το έμβρυο δεν αναπτύσσεται με τον φυσιολογικό ρυθμό, κατάσταση για την οποία χρησιμοποιείται ευρέως ο όρος ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης (IUGR).

Τα έμβρυα με ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης είναι σημαντικά μικρότερα σε σχέση με τα έμβρυα της αντίστοιχης ηλικίας κύησης. Ο όρος χρησιμοποιείται επίσης για τελειόμηνα έμβρυα  που ζυγίζουν λιγότερο από 2.495kg κατά τη γέννηση τους.

Διακρίνονται δυο τύποι καθυστέρησης της ανάπτυξης, ο συμμετρικός και ο μη συμμετρικός. Τα παιδιά με συμμετρική ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης έχουν σώμα με φυσιολογικές αναλογίες, απλά είναι μικρότερα από τα περισσότερα παιδιά της αντίστοιχης ηλικίας τους. Τα παιδιά με μη συμμετρική ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης έχουν κεφάλι εντός των φυσιολογικών διαστάσεων, το σώμα ωστόσο είναι πολύ μικρότερο απ΄ όσο θα έπρεπε να ήταν. Αυτό διακρίνεται στον υπέρηχο, όπου το κεφάλι φαίνεται πολύ μεγαλύτερο από το σώμα.

Ποιες είναι οι αιτίες της καθυστέρησης στην ανάπτυξη των εμβρύων;

Υπάρχουν αρκετοί λόγοι  για τους οποίους προκύπτει η ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης, η οποία μάλιστα μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε στάδιο της κύησης. Για παράδειγμα: το παιδί μπορεί να φέρει κάποια  κληρονομούμενη χρωμοσωμική ανωμαλία στα κύτταρά του ή η μητέρα να αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα υγείας που προδιαθέτει την ανάπτυξη ενδομήτριας καθυστέρησης της ανάπτυξης.

Συνήθως αυτοί οι παράγοντες ταξινομούνται σε τρεις κατηγορίες: αυτοί που αφορούν τη μητέρα, αυτοί που αφορούν το έμβρυο και οι παράγοντες που αφορούν τη μήτρα ή τον πλακούντα (αναφέρονται και ως ενδομήτριοι παράγοντες).

Παράγοντες που αφορούν τη μητέρα

Πρόκειται για προβλήματα υγείας της μητέρας  που μπορεί να προκαλέσουν αυξημένο κίνδυνο για ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης του εμβρύου.  Τέτοια είναι:

• Χρόνιες νόσοι, όπως χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, διαβήτης, καρδιολογικές και αναπνευστικές παθήσεις
• Υψηλή αρτηριακή πίεση
• Κακή θρέψη/υποσιτισμός
• Αναιμία
• Συγκεκριμένες λοιμώξεις
• Κατάχρηση ουσιών
• Κάπνισμα

Παράγοντες που αφορούν το έμβρυο:

• Λοίμωξη
• Συγγενείς ανωμαλίες
• Χρωμοσωμικές ανωμαλίες
• Πολλαπλή κύηση

Παράγοντες που αφορούν μήτρα/πλακούντα:

• Μειωμένη αιμάτωση της μήτρας
• Μειωμένη ροή αίματος στον πλακούντα
• Λοιμώξεις σε ιστούς περιμετρικά της μήτρας

Μια κατάσταση γνωστή ως προδρομικός πλακούντας, η οποία προκύπτει όταν ο πλακούντας αναπτύσσεται πολύ χαμηλά στο σώμα της μήτρας, είναι επίσης παράγοντας κινδύνου για ανάπτυξη ενδομήτριας καθυστέρησης της ανάπτυξης.

Πώς γίνεται η διάγνωση της ενδομήτριας καθυστέρησης της ανάπτυξης;

Η ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης τυπικά διαγιγνώσκεται κατά τη διάρκεια του προκαθορισμένου υπερηχογραφικού ελέγχου, κατά τον οποίο ελέγχεται η ανάπτυξη του εμβρύου και της μήτρας. Στην περίπτωση που το έμβρυο είναι μικρότερο από το συνηθισμένο, ο ιατρός μπορεί να υποπτευθεί ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης.

Στα αρχικά στάδια της εγκυμοσύνης ένα μικρότερο από το φυσιολογικό έμβρυο δεν αποτελεί λόγο ανησυχίας καθώς πολλές γυναίκες δεν είναι σίγουρες για την τελευταία τους περίοδο, επομένως η ηλικία του εμβρύου μπορεί να μην είναι ακριβής. Ωστόσο, εάν ο ιατρός υποπτεύεται καθυστέρηση της ανάπτυξης στην αρχή της εγκυμοσύνης, θα ζητηθούν πιο τακτικά υπερηχογραφήματα για τον στενό έλεγχο της ανάπτυξης του εμβρύου.

Επιπλέον μπορεί να ζητηθεί  η εκτέλεση αμνιοπαρακέντησης , εξέταση κατά την οποία ο ιατρός θα εισάγει μια μακριά κοίλη βελόνα μέσω της κοιλιάς στον αμνιακό σάκο για να πάρει δείγμα του αμνιακού υγρού το οποίο και θα εξεταστεί για ανωμαλίες.

Πώς αντιμετωπίζεται η ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης;

Αναλόγως της αιτίας η καθυστέρηση της ανάπτυξης του εμβρύου μπορεί να είναι μια αντιστρεπτή κατάσταση. Πριν την έναρξη της θεραπείας, εκτός από τον υπέρηχο για έλεγχο της φυσιολογικής ανάπτυξης των οργάνων και των κινήσεων  του  εμβρύου που αναφέρθηκε ήδη, ο ιατρός μπορεί να ζητήσει:

• Παρακολούθηση της καρδιακής συχνότητας, για να διαπιστώσει αν αυξάνεται φυσιολογικά με την κίνηση
• Υπερηχογράφημα Doppler, για την αξιολόγηση της ροής του αίματος στα αγγεία

Η θεραπεία εστιάζεται στην υποκείμενη αιτία. Επομένως, ανάλογα με την αιτία μια από τις παρακάτω στρατηγικές μπορεί να χρησιμοποιηθεί:

• Αύξηση της διατροφικής πρόσληψης. Το έμβρυο για να αναπτυχθεί σωστά θα πρέπει να λαμβάνει επαρκή ποσότητα θρεπτικών συστατικών από τη μητέρα.
• Ανάπαυση. Η παραμονή στο κρεβάτι της εγκύου μπορεί να βελτιώσει την κυκλοφορία του αίματος του εμβρύου.
• Πρόκληση τοκετού. Σε σοβαρές περιπτώσεις η πρόκληση τοκετού μπορεί να είναι απαραίτητη, καθώς επιτρέπει στον ιατρό να παρέμβει στο έμβρυο πριν οι βλάβες από την ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης  επιδεινωθούν. Ωστόσο, ο ιατρός θα προτιμήσει το έμβρυο να μεγαλώσει όσο περισσότερο γίνεται στη μήτρα και θα προχωρήσει σε προκλητό τοκετό μόνο αν έχει σταματήσει να αναπτύσσεται τελείως ή αντιμετωπίζει πολύ σοβαρό πρόβλημα υγείας.

Επιπλοκές ενδομήτριας καθυστέρησης ανάπτυξης

Τα έμβρυα με σοβαρή μορφή καθυστέρησης της ανάπτυξης διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να πεθάνουν ενδομήτρια ή κατά τη γέννα. Ωστόσο και τα μωρά με λιγότερο σοβαρή ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης τα οποία γεννιούνται με μειωμένο σωματικό βάρος  μπορεί να αντιμετωπίσουν προβλήματα υγείας όπως:

• Μαθησιακές δυσκολίες
• Καθυστερημένη κινητική και κοινωνική ανάπτυξη
• Λοιμώξεις

Πώς μπορεί να προληφθεί η ενδομήτρια καθυστέρηση της ανάπτυξης;

Δεν υπάρχουν γνωστοί τρόποι για να προληφθεί η συγκεκριμένη κατάσταση. Παρά ταύτα, οι παρακάτω πρακτικές φαίνεται να μειώνουν τον κίνδυνο ενδομήτριας καθυστέρησης της ανάπτυξης του εμβρύου:

• Υγιεινή διατροφή
• Πρόσληψη συμπληρωμάτων διατροφής κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ιδίως με φυλλικό οξύ
• Αποφυγή ανθυγιεινών συνηθειών όπως κάπνισμα, κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών.

• Fetal growth restriction (FGR). (n.d.)
  urmc.rochester.edu/encyclopedia/content.aspx?ContentTypeID=90&ContentID=P02462
• Intrauterine growth restriction (IUGR). (n.d.)
  mountsinai.on.ca/care/placenta-clinic/complications/placentalinsufficiency/iugr
• Peleg, D., Kennedy, C. M., & Hunter, S. K. (1998, August 1). Intrauterine growth restriction: Identification and management. American Academy of Family Physicians, 58(2), 453-460. Retrieved from
  aafp.org/afp/1998/0801/p453.html