Τι είναι το κώμα;

Το κώμα είναι μία παρατεταμένη κατάσταση απώλειας συνείδησης. Εμφανίζεται όταν μέρος του εγκεφάλου υφίσταται βλάβη προσωρινά ή μόνιμα. Η βλάβη αυτή οδηγεί σε απώλεια συνειδήσεις και αισθήσεων, ανικανότητα το άτομο να ξυπνήσει, και μη ανταπόκριση σε ερεθίσματα, όπως ο πόνος, ο ήχος και το φως.

Το κώμα έχει μία πληθώρα πιθανών αιτιών, οι οποίες κυμαίνονται από τραυματισμούς ή ασθένειες έως εγκεφαλικό, όγκους, κατάχρηση αλκοόλ ή ουσιών.

Ένα άτομο που βρίσκεται σε κώμα είναι ζωντανό, αλλά δεν μπορεί να κινηθεί με τη θέλησή του. Δεν μπορεί να σκεφτεί, να μιλήσει ή να ανταποκριθεί στο περιβάλλον. Σημαντικές λειτουργίες, όπως η αναπνοή και η κυκλοφορία του αίματος, δεν διακόπτονται.

Το κώμα αποτελεί επείγον ιατρικό περιστατικό. Οι γιατροί θα πρέπει να δράσουν άμεσα για να διατηρήσουν τη ζωή και τη λειτουργικότητα του εγκεφάλου. Επίσης θα πρέπει να διατηρήσουν τον ασθενή υγιή κατά τη διάρκεια του κώματος.

Το κώμα είναι δύσκολο να διαγνωστεί και να αντιμετωπιστεί. Συνήθως δεν διαρκεί περισσότερο από τέσσερις εβδομάδες και η ανάρρωση γίνεται σταδιακά. Υπάρχουν ασθενείς όμως που παραμένουν σε κώμα για χρόνια ή ακόμη και δεκαετίες.

Ποιες είναι οι αιτίες του κώματος;

Το κώμα προκαλείται από βλάβη στον εγκέφαλο, ιδιαίτερα στο ενεργοποιητικό σύστημα δικτυωτού σχηματισμού (RAS). Αυτή η περιοχή του εγκεφάλου ελέγχει την επαγρύπνηση και τη συνειδητότητα. Η βλάβη στο εν λόγω σημείο μπορεί να απορρέει από πολλούς παράγοντες, οι οποίοι περιλαμβάνουν τραυματισμό της κεφαλής, έλλειψη οξυγόνου, αιμορραγία ή πίεση εντός του εγκεφάλου, λοιμώξεις, μεταβολικά προβλήματα και τοξικούς παράγοντες. Ακολουθούν ορισμένα συγκεκριμένα παραδείγματα:

• Τραυματισμός του εγκεφάλου, όπως σε αυτοκινητιστικά δυστυχήματα ή βίαιη συμπλοκή
• Εγκεφαλικό (μειωμένη αιματική ροή στον εγκέφαλο)
• Όγκοι στον εγκέφαλο ή το στέλεχος του εγκεφάλου
• Έλλειψη οξυγόνου στον εγκέφαλο μετά από διάσωση από πνιγμό ή έμφραγμα
• Διαβήτης, ο οποίος προκαλεί την αύξηση των επιπέδων σακχάρου του αίματος (υπεργλυκαιμία) ή την υπερβολική μείωση αυτών (υπογλυκαιμία), κάτι το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε οίδημα του εγκεφάλου
• Υπερδοσολογία ουσιών ή αλκοόλ
• Δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα
• Συσσώρευση τοξινών στο σώμα, όπως αμμωνία, ουρία ή διοξείδιο του άνθρακα
• Δηλητηρίαση από βαρέα μέταλλα, όπως ο μόλυβδος
• Λοιμώξεις, όπως μηνιγγίτιδα ή εγκεφαλίτιδα
• Επαναλαμβανόμενες επιληπτικές κρίσεις
• Ανισορροπία ηλεκτρολυτών

Ποια είναι τα συμπτώματα του κώματος;

Το κώμα αποτελεί επείγον ιατρικό περιστατικό και χρήζει άμεσης ιατρικής φροντίδας. Οι ενδείξεις του κώματος περιλαμβάνουν:

• Κλειστά μάτια
• Μη απόκριση σε ερεθίσματα
• Ανώμαλη αναπνοή
• Μη απόκριση των άκρων, εκτός των αντανακλαστικών
• Μη απόκριση στον πόνο, εκτός των αντανακλαστικών
• Κόρες που δεν ανταποκρίνονται στο φως

Πώς διαγιγνώσκεται το κώμα;

Τα άτομα σε κώμα δεν μπορούν να μιλήσουν ή να εκφραστούν με άλλους τρόπους. Οι γιατροί θα πρέπει να βασιστούν μόνο στις πληροφορίες από συγγενείς ή αυτόπτες μάρτυρες. Επίσης, θα αναζητήσουν σωματικές ενδείξεις που θα τους παρέχουν πληροφορίες αναφορικά με την αιτία του κώματος.

Ο γιατρός θα ρωτήσει τους φίλους και την οικογένεια αναφορικά με γεγονότα ή συμπτώματα που οδήγησαν στο κώμα. Επιπλέον, θα ζητήσει πληροφορίες για πρόσφατες αλλαγές στη ζωή του ασθενούς, το ιατρικό ιστορικό του και τη χρήση φαρμάκων ή ουσιών.

Θα διενεργηθεί η κλινική εξέταση, η οποία θα περιλαμβάνει τα ακόλουθα:

• Έλεγχο των αντανακλαστικών
• Παρατήρηση των προτύπων αναπνοής
• Έλεγχο για μώλωπες στο δέρμα που μπορεί να έχουν προκληθεί από τραύμα
• Καθορισμό της απόκρισης του ασθενούς σε ερεθίσματα πόνου
• Παρατήρηση του μεγέθους των κορών

Εξετάσεις αίματος και άλλες εργαστηριακές αναλύσεις θα χρησιμοποιηθούν για τον έλεγχο των παρακάτω:

• Πλήρης αιμοδιάγραμμα
• Θυρεοειδική και ηπατική λειτουργία
• Επίπεδα ηλεκτρολυτών
• Δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα
• Υπερδοσολογία ουσιών και φαρμάκων
• Υπερδοσολογία αλκοόλ
• Λοιμώξεις του νευρικού συστήματος

Επιπλέον εξετάσεις θα χρησιμοποιηθούν ώστε να παραχθούν εικόνες του εγκεφάλου για τον εντοπισμό περιοχών τραυματισμού, ενδείξεων εγκεφαλικής αιμορραγίας, όγκων, εγκεφαλικού ή επιληπτικής δραστηριότητας. Οι εξετάσεις αυτές περιλαμβάνουν:

• Αξονική τομογραφία, η οποία χρησιμοποιεί ακτίνες-Χ για τη δημιουργία λεπτομερών εικόνων του εγκεφάλου
• Μαγνητική τομογραφία, η οποία χρησιμοποιεί ραδιοκύματα και μαγνήτες για την απεικόνιση του εγκεφάλου
• Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, το οποίο μετράει την ηλεκτρική δραστηριότητα στον εγκέφαλο

Πώς αντιμετωπίζεται το κώμα;

Η πρώτη προτεραιότητα στη θεραπεία είναι η διατήρηση της ζωής και της λειτουργίας του εγκεφάλου. Αντιβιοτικά θα χορηγηθούν αμέσως σε περιπτώσεις εγκεφαλικής λοίμωξης. Φάρμακα για την αντιμετώπιση της υποκείμενης αιτίας θα χορηγηθούν εάν η αιτία του κώματος είναι γνωστή, όπως στην περίπτωση υπερδοσολογίας κάποιας ουσίας. Η χειρουργική επέμβαση μπορεί να κριθεί απαραίτητη για τη μείωση του οιδήματος στον εγκέφαλο.

Μία ομάδα ιατρών θα συνεργαστεί με τον κωματώδη ασθενή μόλις σταθεροποιηθεί η κατάστασή του. Θα εργαστούν ώστε να αποτρέψουν λοιμώξεις, έλκη κατάκλισης και συστολή των μυών. Η ιατρική ομάδα θα παρέχει στον ασθενή ισορροπημένη διατροφή κατά τη διάρκεια του κώματος.

Ποια είναι η μακροπρόθεσμη έκβαση για το κώμα;

Το κώμα συνήθως δεν διαρκεί περισσότερο από 4 εβδομάδες. Κάποια άτομα, ωστόσο, παραμένουν σε κώμα για πολύ περισσότερο. Η έκβαση του κώματος εξαρτάται από την αιτία και το σημείο και το βαθμό της εγκεφαλικής βλάβης. Η πρόγνωση μπορεί να είναι καλή για άτομα των οποίων το κώμα προκλήθηκε από υπερδοσολογία ουσιών. Η σοβαρότητα της εγκεφαλικής βλάβης υπαγορεύει τη μακροπρόθεσμη έκβαση.

Κάποια άτομα ανακάμπτουν από κώμα με σωματικά, νοητικά ή ψυχολογικά προβλήματα. Οι ασθενείς που παραμένουν σε κώμα για περισσότερο από ένα χρόνο είναι απίθανο να επανέλθουν. Πιθανές επιπλοκές κατά τη διάρκεια του κώματος περιλαμβάνουν λοιμώξεις, θρόμβους του αίματος και έλκη κατάκλισης.

Βιβλιογραφία

Adukauskiene, D., Budryte, B. & Karpec, D. (2008). Coma: etiology, diagnosis, and treatment. Medicina (Kaunas), 44(10): 812-819
ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19001840

Koehler, P. J. & Wijdicks, E. F. M. (2008). Historical study of coma: looking back through medical and neurological texts. Brain, 131:877-889
brain.oxfordjournals.org/content/brain/131/3/877.full.pdf

Mayo Clinic Staff. (2015, August 14). Coma: Complications
mayoclinic.org/diseases-conditions/coma/basics/complications/con-20028567