Τι είναι η κύστη;

Η κύστη είναι ένας μικρός σάκος που περικλείεται από μεμβράνη και μπορεί να περιέχει κάποιο υγρό, αέρα ή να έχει συμπαγή δομή. Κύστη μπορεί να εμφανιστεί οπουδήποτε στο σώμα ή κάτω από το δέρμα και τις περισσότερες φορές είναι καλοήθης, δεν σχετίζεται δηλαδή με τον καρκίνο. Ένα άτομο μπορεί να αναπτύξει διαφόρων ειδών κύστες και το κατά πόσο αυτές θα χρειαστούν ιατρική θεραπεία, εξαρτάται από:

• το είδος της κύστης
• τη θέση της στον οργανισμό
• το αν είναι μολυσμένη ή όχι
• το αν προκαλεί πόνο ή ενόχληση στο άτομο

Πώς μπορεί να αναγνωρίσει κάποιος μια κύστη;

Οι κύστες εμφανίζονται συνήθως σαν ένα διόγκωμα στο δέρμα ή σαν ένας μικρός όγκος κάτω από αυτό. Υπάρχουν όμως και κύστες που αναπτύσσονται εσωτερικά του σώματος και δεν είναι αισθητές ή εμφανείς, αυτές συνήθως διαγιγνώσκονται από τον θεράποντα ιατρό με βάση τα συμπτώματα που προκαλούν. Για παράδειγμα, οι κύστες στις ωοθήκες προκαλούν το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, το οποίο επιφέρει ακανόνιστο έμμηνο κύκλο στις γυναίκες.

Γενικότερα, οι περισσότερες κύστες είναι καλοήθης, αναπτύσσονται αργά και δεν προκαλούν πόνο ανεξάρτητα από το μέγεθος τους. Παρ’ όλα αυτά, είναι δυνατόν να απειλήσουν την υγεία κάποιου, εφόσον:

• μολυνθούν
• είναι υπερβολικά μεγάλες
• αναπτυχθούν σε κάποια πολύ ευαίσθητη περιοχή του σώματος, όπως τα μάτια
• αποφράσσουν κάποιο αγγείο
• πιέζουν κάποιο νεύρο
• επηρεάζουν τη λειτουργία κάποιου οργάνου

Πότε σχηματίζεται μια κύστη;

Μια κύστη μπορεί να εμφανιστεί για διάφορους λόγους, οι οποίοι εξαρτώνται από τον τύπο της. Συχνές αιτίες δημιουργίας κύστεων αποτελούν:

• Λοίμωξη
• Κληρονομικές νόσοι
• Χρόνια φλεγμονή
• Απόφραξη κάποιου αδένα

Ποιοι είναι οι συνήθης τύποι κύστεων;

Υπάρχουν εκατοντάδες διαφορετικοί τύποι κύστεων, που μπορούν να αναπτυχθούν σχεδόν οπουδήποτε στο σώμα. Κάποιοι από τους πιο συνήθης τύπους περιλαμβάνουν:

• Επιδερμοειδείς κύστες: αυτές είναι μικρές, καλοήθης και σχηματίζονται από κερατίνη, η οποία έχει συσσωρευθεί κάτω από το δέρμα. Τις περισσότερες φορές είναι στο χρώμα του δέρματος ή κιτρινωπές, ενώ εάν μολυνθούν γίνονται κόκκινες και είναι αρκετά επίπονες. Συχνά οι επιδερμοειδείς κύστες αναπτύσσονται κοντά στο θύλακα μιας τρίχας στο εσωτερικό του δέρματος, εφόσον υπάρχει κάποιος τραυματισμός στην περιοχή. Σε σπάνιες περιπτώσεις, οι κύστες αυτές οφείλονται σε μια κληρονομική πάθηση που ονομάζεται σύνδρομο του Gardner.
• Σμηγματογόνες κύστες: αυτές βρίσκονται συνήθως στο πρόσωπο και το λαιμό, αλλά μπορεί να παρατηρηθούν και στον κορμό του σώματος. Είναι μεγάλες και προκαλούν πίεση και πόνο, αλλά είναι καλοήθης και αναπτύσσονται αρκετά αργά. Συνήθως εμφανίζονται στο εσωτερικό των σμηγματογόνων αδένων, όταν αυτοί αποφραχτούν.
• Κύστες στα γάγγλια: αυτές σχηματίζονται στους τένοντες στις αρθρώσεις των καρπών των χεριών, στα πόδια και στους αστραγάλους. Είναι καλοήθης και παρουσιάζονται συχνότερα στις γυναίκες.
• Κύστες στις ωοθήκες: αυτές σχηματίζονται όταν ο αδένας που φυσιολογικά απελευθερώνει τα ωάρια στις γυναίκες, αποφράσσεται ή συλλέγει για κάποιο λόγο υγρό. Το υγρό αυτό συσσωρεύεται και σχηματίζει κύστες, οι οποίες μπορούν να ανιχνευτούν με πυελική εξέταση. Οι κύστες αυτές παρατηρούνται κυρίως σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, ενώ όταν παρουσιαστούν μετά την εμμηνόπαυση συχνά σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.
• Κύστες στο στήθος: αυτές σχηματίζονται όταν συσσωρευτεί υγρό κοντά στον μαστικό αδένα. Οι περισσότερες είναι καλοήθης, αλλά υπάρχουν αρκετές πιθανότητες να σχηματίσουν έναν όγκο στο στήθος. Οι κύστες αυτές εμφανίζονται κυρίως σε γυναίκες μεταξύ 30 και 40 ετών και προκαλούν πόνο και ενόχληση στην περιοχή.
• Χαλάζιο: είναι καλοήθεις κύστες που σχηματίζονται στα βλέφαρα των ματιών. Αυτές προκαλούν πόνο και οίδημα και αν μεγαλώσουν πολύ μπορεί να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα στην όραση.
• Κύστη του κόκκυγα: αυτή σχηματίζεται επιδερμικά στην περιοχή του κοκκυγικού οστού, χαμηλά εκεί που τελειώνει η σπονδυλική στήλη και παρουσιάζεται συχνότερα στους άντρες. Συνήθως, η κύστη αυτή σχηματίζεται από νεκρά κύτταρα του δέρματος, λιπαρά της επιδερμίδας ή και τρίχες. Σύμφωνα με την κλινική Mayo, χρόνια λοίμωξη της κύστης του κόκκυγα φαίνεται να σχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης πλακώδες δερματικού καρκίνου.
• Ιγνυακή κύστη: αυτή ονομάζεται αλλιώς και κύστη του Baker και σχηματίζεται στο πίσω μέρος της άρθρωσης του γονάτου. Η κύστη αυτή είναι γεμάτη υγρό και σχετίζεται με προβλήματα με τις αρθρώσεις, όπως η αρθρίτιδα, ή με κάποιο τραυματισμό στο γόνατο. Συνήθως προκαλεί έντονο πόνο και μειωμένη κινητικότητα στο άτομο, ενώ αντιμετωπίζεται με φυσιοθεραπείες, φαρμακευτική αγωγή και αποστράγγιση του υγρού.
• Κύστες ακμής: αυτές σχηματίζονται όταν βακτήρια, νεκρά κύτταρα και λιπαρά της επιδερμίδας φράσσουν τους πόρους αυτής. Αποτελεί μια σοβαρή μορφή ακμής για νεαρά άτομα και είναι ιδιαίτερα επίπονη, ενώ φαίνεται να υποχωρεί με την ηλικία. Συνήθως αντιμετωπίζεται με φαρμακευτική αγωγή και καλό καθαρισμό της περιοχής, ενώ ενδείκνυται το άτομο να εξεταστεί από δερματολόγο.
• Κύστες εσωτερικών τριχών: αυτές παρατηρούνται όταν μια τρίχα αναπτύσσεται προς τα μέσα στο δέρμα και δεν θεωρούνται σοβαρές. Συνήθως εμφανίζονται σε άτομα που ξυρίζονται ή αφαιρούν τις τρίχες με κερί. Συνίσταται να επισκεφτεί κάποιος έναν ιατρό, μόνο στην περίπτωση που θεωρεί ότι η κύστη αυτή είναι μολυσμένη.
• Κύστες του τριχωτού: αυτές αναπτύσσονται σε σημεία του σώματος που υπάρχουν τρίχες, όπως το τριχωτό της κεφαλής και έχουν την μορφή καλοήθη όγκου στο δέρμα. Συνήθως δεν είναι απειλητικές για το άτομο, αλλά μπορεί να αφαιρεθούν για αισθητικούς λόγους, εάν μεγαλώσουν υπερβολικά.
• Βλεννώδης κύστες: αυτές σχηματίζονται στα χείλη ή γύρω από το στόμα και είναι γεμάτες υγρό, το οποίο προκύπτει από σιελογόνους αδένες που έχουν αποφραχτεί από βλέννα. Συνήθως προκαλούνται εξαιτίας: κάποιας πληγής στα χείλη ή τα μάγουλα, σκουλαρικιού στην περιοχή, χαμηλής στοματικής υγιεινής ή απόφραξη κάποιου σιελογόνου αδένα. Τις περισσότερες φορές αυτές εξαφανίζονται μόνες τους, αλλά εφόσον επιμένουν ή εμφανίζονται συχνά, συνίσταται να εξεταστούν από κάποιον ιατρό.
• Κύστες της βραγχιακής σχισμής: αυτές εμφανίζονται εκ γενετής και αποτελούν έναν όγκο δέρματος στο λαιμό ή γύρω από το οστό της κλείδας, στον ώμο. Αυτές συνήθως αφαιρούνται χειρουργικά, καθώς είναι αρκετά μεγάλες και υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης τους στο μέλλον.

Πότε πρέπει να ζητήσει κάποιος ιατρική συμβουλή για μια κύστη;

Σε περίπτωση που το άτομο νιώθει πόνο και η κύστη έχει κόκκινο χρώμα αυτή μπορεί να έχει μολυνθεί. Εάν υπάρχει πιθανότητα μόλυνσης ή ρήξης μιας κύστης το άτομο θα πρέπει να ζητήσει άμεσα ιατρική παρέμβαση, προκειμένου να μην εξαπλωθεί η μόλυνση. Ακόμα όμως και στην περίπτωση που μια κύστη δεν παρουσιάζει κανένα απολύτως σύμπτωμα, συνίσταται να εξεταστεί κάποιον ιατρό, καθώς ανώμαλη ανάπτυξη αυτής μπορεί να είναι σημάδι καρκίνου.

Πώς μπορεί να θεραπευτεί μια κύστη;

Σε ορισμένες περιπτώσεις οι κύστες υποχωρούν μόνες τους, χωρίς την ανάγκη ιατρικής παρέμβασης. Στις περιπτώσεις αυτές το άτομο μπορεί να εφαρμόσει μια ζεστή κομπρέσα στην περιοχή της κύστης, για να επιταχύνει την αποστράγγιση του υγρού και την επούλωση του δέρματος. Δεν θα πρέπει όμως σε καμία περίπτωση να επιχειρήσει να σπάσει ή να πιέσει την κύστη, καθώς υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης.

Από την άλλη, εάν μια κύστη χρήζει ιατρικής θεραπείας, αυτή μπορεί να περιλαμβάνει:

• Αποστράγγιση της κύστης με βελόνα.
• Φαρμακευτική αγωγή για τη μείωση της φλεγμονής στην περιοχή της κύστης, όπως κορτικοστεροειδή.
• Χειρουργική αφαίρεση της κύστης, η οποία συνήθως συνίσταται, όταν η αποστράγγιση της κύστης δεν είναι αποτελεσματική ή όταν η κύστη είναι εσωτερική και απαιτεί θεραπεία.

Γενικότερα, οι κύστες δεν δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στο άτομο και συχνά υποχωρούν μόνες τους, στην περίπτωση όμως που αυτές οδηγήσουν σε καρκίνο, απαιτείται άμεση θεραπεία, η οποία εξαρτάται από τον τύπο του καρκίνου.

Τι μπορεί να κάνει κάποιος για να αποφύγει τον σχηματισμό κύστεων στο σώμα του;

Οι περισσότεροι τύποι κύστεων δεν μπορούν να προληφθούν, αλλά υπάρχουν κάποιοι που είναι δυνατό να αποφευχθούν. Για παράδειγμα, γυναίκες με αυξημένη πιθανότητα να εμφανίσουν κύστες στις ωοθήκες μπορεί να το αποφύγουν, χρησιμοποιώντας αντισυλληπτικά χάπια.

Επιπλέον, επιμελής καθαρισμός των βλεφάρων των ματιών μπορεί να αποτρέψει την εμφάνιση χαλαζία. Ομοίως με προσεκτικό και συχνό καθαρισμό της περιοχής της λεκάνης μπορεί να αποφευχθεί και ο σχηματισμός κύστης του κόκκυγα. 

Πηγές:

• Chalazion. (n.d.).
  aoa.org/patients-and-public/eye-and-vision-problems/glossary-of-eye-and-vision-conditions/chalazion?sso=y
• Mayo Clinic Staff. (2015). Breast cysts.
  mayoclinic.org/diseases-conditions/breast-cysts/basics/definition/con-20032264
• Mayo Clinic Staff. (2015). Pilonidal cyst.
  mayoclinic.org/diseases-conditions/pilonidal-cyst/basics/definition/con-20025007
• Mayo Clinic Staff. (2018). Epidermoid cysts.
  mayoclinic.org/diseases-conditions/sebaceous-cysts/symptoms-causes/dxc-20324616
• Mayo Clinic Staff. (2018). Ganglion cyst.
  mayoclinic.org/diseases-conditions/ganglion-cyst/home/ovc-20168586
• Oakley A. (2016). Cutaneous cysts and pseudocysts.
  dermnetnz.org/topics/cutaneous-cysts-and-pseudocysts/
• Ovarian cysts. (2017).
  womenshealth.gov/a-z-topics/ovarian-cysts