Τι είναι το σοκ;

Ο όρος «σοκ» ή «καταπληξία» αναφέρεται σε ψυχολογικό ή φυσιολογικό τύπο σοκ.

Το ψυχολογικό σοκ προκαλείται από ένα τραυματικό γεγονός και είναι επίσης γνωστό ως οξεία διαταραχή στρες. Αυτός ο τύπος σοκ προκαλεί έντονη συναισθηματική απόκριση και πιθανώς και σωματική απόκριση.

Το σώμα βιώνει σοκ όταν δεν έχει επαρκή αιματική κυκλοφορία σε όλα τα συστήματα για την διατήρηση της φυσιολογικής λειτουργίας των οργάνων και των ιστών.

Το σοκ μπορεί να προκληθεί από οποιοδήποτε τραυματισμό ή πάθηση επηρεάζει τη ροή του αίματος στο σώμα. Μπορεί να οδηγήσει σε πολλαπλή ανεπάρκεια οργάνων, καθώς και απειλητικές για τη ζωή επιπλοκές.

Υπάρχουν πολλοί τύποι σοκ οι οποίοι εμπίπτουν σε τέσσερις κύριες κατηγορίες με βάση το τι επηρεάζει τη ροή του αίματος. Οι τέσσερις κύριοι τύποι είναι οι εξής:

• Αποφρακτικό σοκ
• Καρδιογενές σοκ
• Διάχυτο σοκ
• Υποογκαιμικό σοκ

Όλοι οι τύποι σοκ είναι απειλητικοί για τη ζωή.

Αν εμφανίσετε συμπτώματα σοκ, αναζητήστε επείγουσα ιατρική φροντίδα.

Ποια είναι τα συμπτώματα του σοκ;

Εάν εισέλθετε σε σοκ, μπορεί να βιώσετε ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Γρήγορο, εξασθενημένο ή απόντα καρδιακό παλμό
• Ανώμαλο καρδιακό χτύπο
• Ταχεία, ρηχή αναπνοή
• Ζάλη
• Παγωμένο και ιδρωμένο δέρμα
• Διαστολή των κορών
• Άτονα και θαμπά μάτια
• Πόνο στο στήθος
• Ναυτία
• Σύγχυση
• Αγωνία
• Μείωση στην παραγωγή ούρων
• Δίψα και ξηροστομία
• Υπογλυκαιμία
• Απώλεια αισθήσεων

Ποιες είναι οι αιτίες του σοκ;

Οτιδήποτε επηρεάζει τη ροή του αίματος στο σώμα μπορεί να προκαλέσει σοκ. Ορισμένες αιτίες είναι οι εξής:

• Σοβαρή αλλεργική αντίδραση
• Σημαντική απώλεια αίματος
• Καρδιακή ανεπάρκεια
• Λοιμώξεις του αίματος
• Αφυδάτωση
• Δηλητηρίαση
• Εγκαύματα

Ποιοι είναι οι κύριοι τύποι σοκ;

Υπάρχουν τέσσερις κύριοι τύποι σοκ και ο καθένας προκαλείται από μία πληθώρα διαφορετικών γεγονότων.

Αποφρακτικό σοκ

Το αποφρακτικό σοκ συμβαίνει όταν το αίμα δεν φτάνει εκεί που πρέπει. Η πνευμονική εμβολή είναι μία πάθηση που προκαλεί διακοπή στη ροή του αίματος. Παθήσεις που μπορούν να προκαλέσουν συσσώρευση αέρα ή υγρού στη θωρακική κοιλότητα δύνανται επίσης να οδηγήσουν σε αποφρακτική καταπληξία. Αυτές οι παθήσεις είναι οι εξής:

• Πνευμοθώρακας
• Αιμοθώρακας (αίμα συλλέγεται στο χώρο μεταξύ του θωρακικού τοιχώματος και πνευμόνων)
• Καρδιακός επιπωματισμός (αίμα ή υγρά γεμίζουν το χώρο μεταξύ του σάκου που περιβάλλει την καρδιά και του καρδιακού μυός)

Καρδιογενές σοκ

Βλάβη στην καρδιά μπορεί να μειώσει την αιματική ροή στο σώμα οδηγώντας σε καρδιογενές σοκ. Κοινές αιτίες καρδιογενούς σοκ περιλαμβάνουν:

• Βλάβη στον καρδιακό μυ
• Ανώμαλο καρδιακό ρυθμό
• Πολύ αργό καρδιακό ρυθμό

Διάχυτο σοκ

Παθήσεις που προκαλούν την απώλεια τόνου των αιμοφόρων αγγείων μπορούν να οδηγήσουν σε διάχυτο σοκ. Όταν τα αιμοφόρα αγγεία χάνουν τον τόνο τους, ανοίγουν τόσο που δεν παρέχουν επαρκή αιματική πίεση στα όργανα. Το διάχυτο σοκ που μπορεί να οδηγήσει στα ακόλουθα συμπτώματα:

• Κοκκίνισμα του δέρματος
• Χαμηλή αρτηριακή πίεση
• Απώλεια αισθήσεων

Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι διάχυτου σοκ, όπως:

Το αναφυλακτικό σοκ είναι μία επιπλοκή σοβαρής αλλεργικής αντίδρασης, γνωστή ως αναφυλαξία. Οι αλλεργικές αντιδράσεις συμβαίνουν όταν το σώμα λανθασμένα αντιμετωπίζει μία αβλαβή ουσία ως επιβλαβή. Αυτό πυροδοτεί μία επικίνδυνη ανοσολογική απόκριση.

Η αναφυλαξία συνήθως προκαλείται από αλλεργικές αντιδράσεις σε τροφές, δηλητήριο εντόμων, φάρμακα ή λάτεξ.

Το σηπτικό σοκ είναι μία άλλη μορφή διάχυτου σοκ. Η σήψη, επίσης γνωστή ως δηλητηρίαση του αίματος, είναι μία πάθηση που προκαλείται από λοιμώξεις που οδηγούν στην εισαγωγή βακτηρίων εντός της αιματικής κυκλοφορίας. Το σηπτικό σοκ εκδηλώνεται όταν τα βακτήρια και οι τοξίνες τους προκαλούν σοβαρή βλάβη σε ιστούς και όργανα στο σώμα.

Το νευρογενές σοκ προκαλείται από βλάβη στο κεντρικό νευρικό σύστημα, συνήθως από κάκωση του νωτιαίου μυελού. Προκαλεί τη διαστολή των αιμοφόρων αγγείων και το δέρμα μπορεί να είναι θερμό και κόκκινο. Ο καρδιακός ρυθμός επιβραδύνεται και η αρτηριακή πίεση πέφτει σε πολύ χαμηλά επίπεδα.

Τοξικότητα φαρμάκων και εγκεφαλικοί τραυματισμοί μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε διάχυτο σοκ.

Υποογκαιμικό σοκ

Η υποογκαιμική καταπληξία συμβαίνει όταν δεν υπάρχει επαρκής ποσότητα αίματος στα αιμοφόρα αγγεία για να μεταφέρουν οξυγόνο στα όργανα. Αυτό μπορεί να προκαλείται από έντονη απώλεια αίματος, για παράδειγμα από τραυματισμό.

Το αίμα μεταφέρει οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά στα όργανα. Αν χάσετε πολύ αίμα, τα όργανα παύουν να λειτουργούν φυσιολογικά. Η σοβαρή αφυδάτωση μπορεί επίσης να προκαλέσει αυτόν τον τύπο σοκ.

Πώς διαγιγνώσκεται το σοκ;

Οι διασώστες και οι γιατροί συχνά αναγνωρίζουν το σοκ από τα εξωτερικά συμπτώματα. Επίσης ελέγχουν για:

• Χαμηλή αρτηριακή πίεση
• Εξασθενημένο παλμό
• Ταχυπαλμία

Μόλις διαγνωσθείτε με σοκ, προτεραιότητα είναι σας σώσουν τη ζωή επαναφέροντας τη φυσιολογική αιματική κυκλοφορία όσο το δυνατόν συντομότερα. Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί με ενδοφλέβια υγρά, φάρμακα, προϊόντα αίματος και υποστηρικτική φροντίδα. Η πάθηση δεν θα υποχωρήσει παρά μόνο εάν εντοπίσουν και αντιμετωπίσουν την αιτία.

Μόλις η κατάστασή σας σταθεροποιηθεί, ο γιατρός θα διαγνώσει την αιτία της καταπληξίας. Για να το πραγματοποιήσει αυτό, θα χρειαστεί να υποβληθείτε σε μία ή περισσότερες διαγνωστικές εξετάσεις, όπως απεικονιστικές τεχνικές ή εξετάσεις αίματος.

Απεικονιστικές εξετάσεις

Ο γιατρός μπορεί να ζητήσει απεικονιστικές εξετάσεις για τον έλεγχο τραυματισμών ή βλάβης σε εσωτερικούς ιστούς και όργανα, όπως:

• Κατάγματα οστών
• Ρήξη οστών
• Ρήξη μυών ή τενόντων
• Μη φυσιολογικοί όγκοι

Τέτοιες εξετάσεις περιλαμβάνουν:

• Υπερηχογράφημα
• Ακτινογραφία ακτίνων-Χ
• Αξονική τομογραφία
• Μαγνητική τομογραφία

Εξετάσεις αίματος

Ο γιατρός θα χρησιμοποιήσει εξετάσεις αίματος για τον εντοπισμό ενδείξεων:

• Σημαντικής απώλειας αίματος
• Λοίμωξης στο αίμα
• Υπερδοσολογίας φαρμάκων ή ουσιών

Πώς αντιμετωπίζεται το σοκ;

Το σοκ μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια αισθήσεων, αναπνευστικά προβλήματα, ακόμη και καρδιακή προσβολή:

• Αν υποπτεύεστε ότι βιώνετε σοκ, αναζητήστε επείγουσα ιατρική φροντίδα.
• Αν υποπτεύεστε ότι κάποιος άλλος εισέρχεται σε σοκ, καλέστε το 166 και παρέχετε πρώτες βοήθειες έως ότου καταφθάσει η επαγγελματική ιατρική φροντίδα.

Πρώτες βοήθειες

Αν υποπτεύεστε ότι κάποιος εισέρχεται σε σοκ, καλέστε αμέσως το 166. Ύστερα ακολουθήστε τα παρακάτω βήματα:

1. Αν δεν έχει τις αισθήσεις του, ελέγξτε αν αναπνέει και αν έχει καρδιακό παλμό.
2. Αν δεν μπορείτε να εντοπίσετε αναπνοή ή καρδιακό παλμό, ξεκινήστε καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση.

Αν αναπνέει:

1. Ξαπλώστε το άτομο ανάσκελα.
2. Ανυψώστε τα πόδια του τουλάχιστον 30 εκατοστά από το έδαφος. Αυτή η θέση, γνωστή ως θέση σοκ, βοηθά να κατευθυνθεί το αίμα στα ζωτικά όργανα όπου χρειάζεται περισσότερο.
3. Καλύψτε το άτομο με μία κουβέρτα ή πολλά ρούχα για να το διατηρήσετε ζεστό.
4. Ελέγχετε την αναπνοή και τον καρδιακό παλμό του τακτικά για τυχόν αλλαγές.

Αν υποπτεύεστε ότι το άτομο έχει υποστεί τραύμα στο κεφάλι, τον αυχένα ή την πλάτη, μην το μετακινείτε.

Εφαρμόστε πρώτες βοήθειες σε ορατές πληγές. Αν υποπτεύεστε ότι το άτομο έχει υποστεί αλλεργική αντίδραση, ρωτήστε αν έχει ένεση επινεφρίνης. Τα άτομα με σοβαρές αλλεργίες έχουν πάντα μαζί τους ένεση επινεφρίνης.

Αυτή η συσκευή είναι μία ένεση με μία ορμόνη, που ονομάζεται επινεφρίνη, και χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της αναφυλαξίας.

Αν το άτομο ξεκινά να κάνει εμετό, γυρίστε το κεφάλι του στο πλάι. Αυτό θα βοηθήσει στην πρόληψη πνιγμονής. Αν υποπτεύεστε ότι έχει τραυματίσει τον αυχένα ή την πλάτη, μην γυρίσετε το κεφάλι του. Αντιθέτως, σταθεροποιήστε το κεφάλι και γυρίστε ολόκληρο το σώμα στο πλάι, ώστε να εξέρχεται ο εμετός προς τα έξω.

Ιατρική φροντίδα

Το θεραπευτικό πλάνο για το σοκ θα εξαρτηθεί από την αιτία της πάθησης. Διαφορετικοί τύποι σοκ αντιμετωπίζονται διαφορετικά. Για παράδειγμα, ο γιατρός θα χρησιμοποιήσει:

• Επινεφρίνη και άλλα φάρμακα για την αντιμετώπιση αναφυλακτικού σοκ
• Μετάγγιση αίματος για την αντικατάσταση του χαμένου αίματος και αντιμετώπιση υποογκαιμικού σοκ
• Φάρμακα, καρδιακή χειρουργική επέμβαση ή άλλες παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση καρδιογενούς σοκ
• Αντιβιοτικά για τη θεραπεία σηπτικού σοκ

Πώς αναρρώνει πλήρως ένα άτομο από το σοκ;

Είναι πιθανό να αναρρώσετε πλήρως από το σοκ. Αν όμως δεν αντιμετωπιστεί γρήγορα, το σοκ μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη οργανική βλάβη, αναπηρία, ακόμη και θάνατο. Είναι κρίσιμο να κλείσετε αμέσως το 166 αν υποπτεύεστε ότι εσείς ή κάποιος που βρίσκεται μαζί σας βιώνει σοκ.

Οι πιθανότητες ανάρρωσης και η μακροπρόθεσμη έκβαση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως:

• Την αιτία του σοκ
• Τη χρονική διάρκεια που ήσαστε σε σοκ
• Την περιοχή και την έκταση της οργανικής βλάβης
• Τη θεραπεία και τη φροντίδα που λάβατε
• Την ηλικία και το ιατρικό ιστορικό σας

Μπορεί να προληφθεί το σοκ;

Ορισμένες μορφές και περιπτώσεις σοκ μπορούν να προληφθούν. Ακολουθήστε τα παρακάτω βήματα για να έχετε έναν ασφαλή και υγιή τρόπο ζωής. Για παράδειγμα:

• Αν έχετε διαγνωστεί με σοβαρές αλλεργίες, αποφύγετε τα αλλεργιογόνα, έχετε πάντα μαζί σας ένεση επινεφρίνης και χρησιμοποιήστε τη στην πρώτη ένδειξη αναφυλακτικής αντίδρασης.
• Για να μειώσετε τον κίνδυνο απώλειας αίματος από τραυματισμούς, φορέστε προστατευτικό εξοπλισμό όταν συμμετέχετε σε αθλήματα επαφής, όταν κάνετε ποδήλατο και όταν χρησιμοποιείτε επικίνδυνο εξοπλισμό. Φορέστε πάντα ζώνη ασφαλείας και κράνος όταν ταξιδεύετε.
• Για να μειώσετε τις πιθανότητες καρδιακής βλάβης, ακολουθήστε μία ισορροπημένη διατροφή, ασκηθείτε τακτικά και αποφύγετε το ενεργητικό και παθητικό κάπνισμα.

Παραμείνετε ενυδατωμένοι πίνοντας άφθονα υγρά. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό αν περνάτε χρόνο σε πολύ θερμά ή υγρά περιβάλλοντα.

Βιβλιογραφία

Cardiogenic shock. (n.d.).
nhlbi.nih.gov/health-topics/cardiogenic-shock

Mayo Clinic Staff. (2017). Shock: First aid.
mayoclinic.org/first-aid/first-aid-shock/basics/art-20056620

Mayo Clinic Staff. (2018). Anaphylaxis.
mayoclinic.org/diseases-conditions/anaphylaxis/symptoms-causes/syc-20351468

Mayo Clinic Staff. (2018). Sepsis.
mayoclinic.org/diseases-conditions/sepsis/symptoms-causes/syc-20351214

Physical trauma. (2017).
nigms.nih.gov/Education/Pages/Factsheet_Trauma.aspx