Τι είναι η υπνική παράλυση;

Η υπνική παράλυση είναι η προσωρινή απώλεια μυϊκής λειτουργίας ενώ κοιμάστε.

Τυπικά συμβαίνει:

• Καθώς ένα άτομο αποκοιμιέται
• Αμέσως μόλις ένα άτομο έχει αποκοιμηθεί
• Τη στιγμή που ένα άτομο ξυπνά

Σύμφωνα με την Αμερικάνικη Ακαδημία Ιατρικής του Ύπνου, τα άτομα με υπνική παράλυση συνήθως βιώνουν την πάθηση για πρώτη φορά μεταξύ 14 και 17 ετών.

Είναι μία αρκετά συχνή πάθηση του ύπνου. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι μεταξύ 5 και 40% των ατόμων βιώνουν υπνική παράλυση.

Τα επεισόδια υπνικής παράλυσης μπορεί να εμφανιστούν σε συνδυασμό με μία άλλη διαταραχή του ύπνου, γνωστή ως ναρκοληψία.

Η ναρκοληψία είναι μία χρόνια διαταραχή του ύπνου που προκαλεί υπερβολική υπνηλία και ξαφνικά «επεισόδια ύπνου» κατά τη διάρκεια της ημέρας. Όμως, πολλά άτομα που δεν έχουν ναρκοληψία μπορεί να βιώνουν υπνική παράλυση.

Η πάθηση δεν είναι επικίνδυνη. Παρόλο που μπορεί για κάποιον να είναι ανησυχητική, συνήθως δεν χρειάζεται ιατρική παρέμβαση.

Ποια είναι τα συμπτώματα της υπνικής παράλυσης;

Η υπνική παράλυση δεν αποτελεί επείγον ιατρικό περιστατικό. Η εξοικείωση με τα συμπτώματα μπορεί να σας παρέχει ηρεμία.

Το πιο κοινό χαρακτηριστικό ενός επεισοδίου υπνικής παράλυσης είναι η ανικανότητα να κινηθείτε ή να μιλήσετε. Ένα τέτοιο επεισόδιο μπορεί να διαρκεί από λίγα δευτερόλεπτα έως περίπου 2 λεπτά.

Μπορεί επίσης να βιώσετε:

• Ένα αίσθημα σαν κάποιος να σας σπρώχνει κάτω
• Αίσθημα σαν να βρίσκεται κάποιος ή κάτι στο δωμάτιο
• Φόβο
• Υπναγωγικές και υπνοπομπικές εμπειρίες (HHEs), οι οποίες περιγράφονται ως ψευδαισθήσεις κατά τη διάρκεια, αμέσως πριν ή μετά τον ύπνο.

Η Priyanka Vaidya, MD αναφέρει ότι άλλα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Δυσκολία στην αναπνοή
• Αίσθημα σαν να πρόκειται να πεθάνετε
• Εφίδρωση
• Μυϊκό πόνο
• Πονοκέφαλο
• Παράνοια

Τα επεισόδια τυπικά τερματίζονται από μόνα τους ή όταν ένα άλλο άτομο σάς αγγίζει ή σας κουνάει.

Μπορεί να έχετε επίγνωση του τι συμβαίνει, αλλά να μην είστε σε θέση να κινηθείτε ή να μιλήσετε κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου. Μπορεί επίσης να είστε σε θέση να ανακαλέσετε τις λεπτομέρειες του επεισοδίου όταν η προσωρινή παράλυση εξαφανιστεί.

Σε σπάνιες περιπτώσεις, κάποια άτομα βιώνουν ψευδαισθήσεις σαν όνειρα που μπορεί να προκαλούν φόβο ή αγωνία, αλλά αυτές οι ψευδαισθήσεις είναι αβλαβείς.

Ποιες είναι οι αιτίες και οι προδιαθεσικοί παράγοντες της υπνικής παράλυσης;

Τα παιδιά και ενήλικες όλων των ηλικιών μπορεί να βιώσουν υπνική παράλυση. Ωστόσο, συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο από ό, τι άλλες.

Τα άτομα που έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες εμφάνισης υπνικής παράλυσης είναι τα άτομα με τις ακόλουθες παθήσεις:

• Αϋπνία
• Ναρκοληψία
• Διαταραχές άγχους
• Μείζων κατάθλιψη
• Διπολική διαταραχή
• Διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD)

Η υπνική παράλυση επίσης συνήθως προκαλείται από μία αποσύνδεση μεταξύ του εγκεφάλου και του σώματος που συμβαίνει κατά τη διάρκεια του ύπνου, αναφέρει η Vaidya.

Επίσης τονίζει ότι οι συνήθεις αιτίες περιλαμβάνουν:

• Κακή ποιότητα ύπνου
• Διαταραχές του ύπνου, όπως υπνική άπνοια

Επιπλέον, ένα διακεκομμένο πρόγραμμα ύπνου έχει συνδεθεί με υπνική παράλυση. Παραδείγματα όπου το πρόγραμμα του ύπνου σας μπορεί να διακοπεί περιλαμβάνουν την εργασία σε νυχτερινές βάρδιες ή το jet lag.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, η υπνική παράλυση φαίνεται να παρουσιάζει κληρονομικότητα. Όμως, κάτι τέτοιο είναι σπάνιο. Δεν υπάρχουν ξεκάθαρες επιστημονικές ενδείξεις ότι η πάθηση είναι κληρονομική.

Ο ύπνος ανάσκελα αυξάνει τις πιθανότητες ενός επεισοδίου. Η έλλειψη ύπνου είναι ένας ακόμη παράγοντας που αυξάνει τις πιθανότητες υπνικής παράλυσης.

Πώς διαγιγνώσκεται υπνική παράλυση;

Δεν χρειάζονται εξετάσεις για τη διάγνωση της υπνικής παράλυσης.

Ο γιατρός θα σας ρωτήσει αναφορικά με τα πρότυπα ύπνου και το ιατρικό ιστορικό σας. Επίσης μπορεί να σας ζητήσει να κρατάτε ένα ημερολόγιο ύπνου όπου θα καταγράφετε τις εμπειρίες σας κατά τη διάρκεια των επεισοδίων υπνικής παράλυσης.

Σε κάποιες περιπτώσεις, ο γιατρός μπορεί να σας προτείνει να συμμετέχετε σε μία μελέτη ύπνου όπου θα ελεγχθούν τα εγκεφαλικά σας κύματα και η αναπνοή κατά τη διάρκεια του ύπνου. Αυτό συνήθως προτείνεται μόνο εάν η υπνική παράλυση σάς κάνει να χάνετε τον ύπνο σας.

Πώς αντιμετωπίζεται η υπνική παράλυση;

Τα συμπτώματα της υπνικής παράλυσης τυπικά υποχωρούν μέσα σε λίγα λεπτά και δεν φέρουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις. Όμως η εμπειρία μπορεί να είναι αρκετά τρομακτική.

Η υπνική παράλυση που εκδηλώνεται μόνη της τυπικά χρήζει θεραπείας. Όμως τα άτομα που έχουν ενδείξεις ναρκοληψίας θα πρέπει να συμβουλευτούν το γιατρό τους. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό εάν τα συμπτώματα παρεμποδίζουν την εργασιακή και προσωπική ζωή.

Ο γιατρός θα σας συνταγογραφήσει φάρμακα για τη διαχείριση της υπνικής παράλυσης εάν η ναρκοληψία αποτελεί την υποκείμενη αιτία.

Τα πιο συχνά συνταγογραφούμενα φάρμακα είναι τα διεγερτικά και οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης, όπως η φλουοξετίνη. Τα διεγερτικά σάς βοηθούν να παραμείνετε ξύπνιοι, ενώ οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης διαχειρίζονται τα συμπτώματα που σχετίζονται με την ναρκοληψία.

Ο γιατρός μπορεί να προτείνει μία μελέτη ύπνου που ονομάζεται πολυυπνογραφία.

Τα αποτελέσματα της μελέτης θα βοηθήσουν στην πραγματοποίηση της διάγνωσης εάν βιώνετε υπνική παράλυση και άλλα συμπτώματα ναρκοληψίας. Η συγκεκριμένη εξέταση απαιτεί την παραμονή σας για μία νύχτα σε ένα νοσοκομείο ή κέντρο ύπνου.

Σε αυτή την εξέταση, ο γιατρός θα τοποθετήσει ηλεκτρόδια στο σαγόνι, το τριχωτό της κεφαλής και το εξωτερικό τμήμα των βλεφάρων σας. Τα ηλεκτρόδια μετρούν την ηλεκτρική δραστηριότητα στους μύες και τα εγκεφαλικά κύματα.

Επίσης, θα ελέγχει την αναπνοή και τον καρδιακό σας ρυθμό. Σε κάποιες περιπτώσεις, μία κάμερα θα καταγραφεί τις κινήσεις σας κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Η Vaidya πιστεύει ότι το κλειδί στην ελαχιστοποίηση της υπνικής παράλυσης είναι η βελτίωση της υγιεινής του ύπνου, ακολουθώντας μία καλή ρουτίνα, η οποία περιλαμβάνει:

• Την αποφυγή του μπλε φωτός πριν τον ύπνο
• Τη διατήρηση της θερμοκρασίας του δωματίου σε χαμηλά επίπεδα

Αυτά τα βήματα θα σας βοηθήσουν να έχετε ένα ξεκούραστο ύπνο.

Πώς μπορεί να προληφθεί η υπνική παράλυση;

Μπορείτε να ελαχιστοποιήσετε τα συμπτώματα ή τη συχνότητα των επεισοδίων με μικρές αλλαγές του τρόπου ζωής, όπως:

• Μειώστε το άγχος στη ζωή σας.
• Ασκηθείτε τακτικά, αλλά όχι πριν τον ύπνο.
• Λάβετε επαρκή ξεκούραση.
• Ακολουθήστε ένα τακτικό πρόγραμμα ύπνου.
• Να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί με τα φάρμακα που λαμβάνετε για οποιαδήποτε πάθηση.
• Γνωρίζετε τις παρενέργειες και τις αλληλεπιδράσεις των διαφορετικών φαρμάκων, ώστε να αποφεύγετε πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες, συμπεριλαμβανομένης της υπνικής παράλυσης.

Η Vaidya αναφέρει ότι οι ακόλουθες συμβουλές μπορεί να επίσης να αποτρέψουν την υπνική παράλυση:

• Ψυχοθεραπεία
• Συμβουλευτική ψυχολογικών τραυμάτων
• Γιόγκα και ασκήσεις αναπνοής για μία αίσθηση ηρεμίας σε όλο το σώμα

Εάν έχετε κάποια πάθηση ψυχικής υγείας, όπως αγωνία ή κατάθλιψη, ένα αντικαταθλιπτικό μπορεί να ελαχιστοποιήσει τα συμπτώματα υπνικής παράλυσης.

Τα αντικαταθλιπτικά μπορούν να μειώσουν τον αριθμό των ονείρων που έχετε, κάτι το οποίο μειώνει την υπνική παράλυση.

Βιβλιογραφία

American Academy of Sleep Medicine. (n.d.). Sleep paralysis.
sleepeducation.org/sleep-disorders-by-category/parasomnias/sleep-paralysis/overview-facts

Mayo Clinic Staff. (2019). Narcolepsy.
mayoclinic.org/diseases-conditions/narcolepsy/basics/definition/con-20027429

National Health Service. (2019). Sleep paralysis.
nhs.uk/conditions/sleep-paralysis

Vaidya P. (2020). Personal interview.

https://www.pallmallmedical.co.uk/consultants/private-gp/general-practitioner-dr-priyanka-vaidya/

Waters F, et al. (2016). What is the link between hallucinations, dreams, and hypnagogic–hypnopompic experiences? 
https://academic.oup.com/schizophreniabulletin/article/42/5/1098/2414048