Συναισθηματική υπερφαγία: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζεις

Η συναισθηματική υπερφαγία προκαλείται από συναισθήματα όπως το άγχος και σηματοδοτείται από την υπερκατανάλωση τροφών που περιέχουν πολλές θερμίδες και υδατάνθρακες, οι οποίες όμως έχουν χαμηλή θρεπτική αξία. Η συναισθηματική υπερφαγία είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων και για να αντιμετωπιστεί πρέπει πρώτα ο πάσχον να διαχειριστεί τους εν λόγω παράγοντες (σωματικούς ή ψυχολογικούς).

Τι είναι συναισθηματική υπερφαγία;

Συναισθηματική υπερφαγία είναι η διέξοδος που βρίσκουν ορισμένοι άνθρωποι για να ξεφύγουν από δύσκολα συναισθήματα και αγχωτικά γεγονότα καταναλώνοντας μεγάλες ποσότητες τροφής ακόμη και όταν δεν νιώθουν πεινασμένοι. Οι άνθρωποί αυτοί, στρέφονται συνήθως σε τροφές που περιέχουν πολλές θερμίδες και πολλούς υδατάνθρακες, οι οποίες ωστόσο, έχουν ελάχιστη θρεπτική αξία. Τα τρόφιμα που συνήθως επιλέγουν είναι μπισκότα, παγωτά, σοκολάτες, πατατάκια, πίτσα και τηγανιτές πατάτες. Σύμφωνα με τους ειδικούς, το 40% των ανθρώπων τείνουν να τρώνε περισσότερο όταν αγχώνονται, το 40% τρώει λιγότερο και το 20% δεν παρουσιάζει καμία αλλαγή στην ποσότητα του φαγητού που καταναλώνει. Κατά συνέπεια, το άγχος σχετίζεται τόσο με την αύξηση, όσο και με την μείωση του βάρους.

Σημειώνεται ότι η συναισθηματική υπερφαγία προκαλεί συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά της άτυπης κατάθλιψης. Ως εκ τούτου, πολλοί άνθρωποι που δεν διαγιγνώσκονται με κλινική κατάθλιψη ή κάποιο άλλο ψυχολογικό ζήτημα, διαγιγνώσκονται με συναισθηματική υπερφαγία ως απάντηση του σώματος τους στο χρόνιο στρες ή στο στιγμιαίο άγχος.

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της συναισθηματικής υπερφαγίας και της απλής κατανάλωσης φαγητού;

Η κύρια διαφορά μεταξύ της συναισθηματικής υπερφαγίας και της κανονικής κατανάλωσης φαγητού είναι η ποσότητα των τροφών που καταναλώνονται. Και στις δυο περιπτώσεις οι άνθρωποι βιώνουν το αίσθημα της πείνας, ωστόσο, στην συναισθηματική υπερφαγία τείνουν να καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες τροφής ακόμη και όταν σταματήσουν να πεινάνε. Μάλιστα, οι περισσότεροι αποκρύπτουν τις ποσότητες φαγητού που καταναλώνουν από ντροπή, τρώνε πιο γρήγορα από το συνηθισμένο και οι ποσότητες που καταναλώνουν είναι πολύ μεγαλύτερες από αυτές που καταναλώνει ο μέσος άνθρωπος σε ένα γεύμα. Σημειώνεται ότι για να γίνει διάγνωση της συναισθηματικής υπερφαγίας, ο ασθενής θα πρέπει να επισκέπτεται τον γιατρό του 1 φορά την εβδομάδα για 3 μήνες.

Σε κάθε περίπτωση πρέπει να αναφέρουμε ότι αυτή η συμπεριφορά μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα και κάποιας άλλης συναισθηματικής ασθένειας, όπως η κατάθλιψη, η βουλιμία ή κάποιας άλλης διατροφικής διαταραχής.

Ποιες είναι οι αιτίες της συναισθηματικής υπερφαγίας;

Η συναισθηματική υπερφαγία είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων και όχι μιας μόνο αιτίας. Μελέτες δείχνουν ότι οι άνδρες εμφανίζουν συναισθηματική υπερφαγία ως αντίδραση στην κατάθλιψη και τον θυμό, ενώ οι γυναίκες ως αντίδραση σε κάποια αποτυχημένη δίαιτα. Σε κάθε περίπτωση, οι γυναίκες φαίνεται να είναι πιο επιρρεπείς.

• Αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης στο σώμα: Η αυξημένη ποσότητα κορτιζόλης στο σώμα (μιας ορμόνης που παράγεται ως ανταπόκριση του σώματος στο άγχος) είναι μια από τις βασικότερες αιτίες συναισθηματικής υπερφαγίας. Ειδικότερα, η κορτιζόλη που παράγεται στο σώμα ως απάντηση στο άγχος προκαλεί αυξημένο καρδιακό παλμό, γρήγορη αναπνοή, αυξημένη ροή αίματος στους μυς και οπτική οξύτητα, την ίδια στιγμή που αυξάνει και την όρεξη ώστε το σώμα να μπορέσει να εξασφαλίσει την ενέργεια που χρειάζεται για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τον εκάστοτε κίνδυνο. Αυτή η αύξηση της όρεξης, μπορεί να οδηγήσει σε συναισθηματική υπερφαγία. Μάλιστα, τα άτομα που πάσχουν από χρόνιο στρες έχουν στο σώμα τους σταθερά αυξημένη ποσότητα κορτιζόλης, πράγμα που σημαίνει ότι νιώθουν συχνότερα πείνα, οπότε πιο εύκολα μπορούν να οδηγηθούν σε συναισθηματική υπερφαγία.
• Ψυχολογικοί παράγοντες: Οι άνθρωποι, τείνουν να συνδέουν υποσυνείδητα το φαγητό με θετικά συναισθήματα, έτσι στρέφονται προς την υπερκατανάλωση τροφής, ακόμη και όταν δεν νιώθουν πείνα, σε μια προσπάθεια να γεμίσουν κάποιο συναισθηματικό κενό.

Ποια είναι τα προειδοποιητικά σημάδια της συναισθηματικής υπερφαγίας;

• Έντονη και ξαφνική πείνα
• Τάση για φαγητά που δεν έχουν θρεπτική αξία, όπως τα παγωτά
• Κατανάλωση τροφής ως μέσω μείωσης αρνητικών συναισθημάτων, όπως άγχος, πλήξη, θλίψη, θυμός, ενοχή ή απογοήτευση
• Τύψεις μετά την υπερκατανάλωση τροφής

Ποιοι ειδικοί μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της συναισθηματικής υπερφαγίας;

Δεδομένου ότι τα συμπτώματα της συναισθηματικής υπερφαγίας, μπορούν να εμφανιστούν στον οποιονδήποτε, σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή της ζωής του, οι ειδικοί που μπορούν να βοηθήσουν είναι:

• Παιδίατροι
• Παθολόγοι
• Νοσηλευτές
• Ψυχολόγοι
• Ψυχίατροι
• Κοινωνικοί λειτουργοί
• κ.α

Πώς γίνεται διάγνωση της συναισθηματικής υπερφαγίας;

Αρχικά ο ασθενής θα κληθεί να κάνει εξετάσεις για να αποκλειστεί το ενδεχόμενο τα συμπτώματα του να οφείλονται σε κάποια γενετική ή άλλη ιατρική κατάσταση, όπως το σύνδρομο Prader-Willi. Στη συνέχεια θα απαντήσει σε ένα τυποποιημένο ερωτηματολόγιο ή θα κάνει κάποιο τεστ. Επιπρόσθετα, θα πραγματοποιηθεί διεξοδική διερεύνηση στο ιατρικό ιστορικό του και στα ψυχικά συμπτώματα που παρουσιάζει, ώστε να αποκλειστούν άλλες διατροφικές διαταραχές, όπως η βουλιμία. Τέλος, ένας ψυχολόγος θα διερευνήσει εάν υπάρχουν άλλες ψυχικές ασθένειες που τον ωθούν στην συναισθηματική υπερφαγία.

Πώς θεραπεύεται η συναισθηματική υπερφαγία;

• Ανάπτυξη υγιεινών συνηθειών διατροφής
• Μείωση άγχους μέσω διαλογισμού, άσκησης και γιόγκας
• Διαχείριση ψυχολογικών καταστάσεων, όπως κατάθλιψη και αυπνία
• Αποφυγή χρήσης ναρκωτικών και ελάχιστη κατανάλωση αλκοόλ για να μειωθεί η ανταπόκριση του οργανισμού στο στρες
• Αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως αποφυγή υπερφορτωμένου προγράμματος
• Αναζήτηση εξειδικευμένης θεραπείας για διαχείριση του άγχους από ειδικούς
• Γνωστική συμπεριφορική θεραπεία

Πώς μπορεί να βοηθήσει η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία στην αντιμετώπιση της συναισθηματικής υπερφαγίας;

Η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία (CBT) είναι αποδεδειγμένα αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της συναισθηματικής υπερφαγίας, διότι αμβλύνει το άγχος και αλλάζει τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων. Ο θεραπευτής της γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας χρησιμοποιεί τρεις τεχνικές για να επιτύχει αυτούς τους στόχους:

• Διδακτική τεχνική: Βοηθά στη δημιουργία θετικών προσδοκιών από τη θεραπεία και στην προώθηση της συνεργασίας του ατόμου με τη διαδικασία της θεραπείας.
• Γνωστική τεχνική: Βοηθά στον εντοπισμό των σκέψεων που επηρεάζουν τις συμπεριφορές και ιδιαίτερα εκείνων που ωθούν τον πάσχοντα στη συναισθηματική υπερφαγία.
• Συμπεριφορική τεχνική: Χρησιμοποιεί τεχνικές τροποποίησης της συμπεριφοράς, διδάσκοντας στο άτομο το πώς θα σταματήσει να στρέφεται προς το φαΐ για να μειώσει τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνει και το πώς θα χρησιμοποιεί άλλες στρατηγικές για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του.

Τι θα συμβεί εάν η συναισθηματική υπερφαγία παραμείνει αθεράπευτη;

Η συναισθηματική υπερφαγία που παραμένει αθεράπευτη, οδηγεί σε διάφορες επιπλοκές, όπως:

• Δυσκολία απώλειας βάρους
• Παχυσαρκία
• Εθισμός σε διάφορα τρόφιμα
• Τοξικομανία