Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου: Ποια διατροφή μειώνει τα συμπτώματα;

Μια από τις πιο προκλητικές πτυχές της ζωής ενός ατόμου με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS) είναι η ταυτοποίηση (και αποφυγή) των τροφών που αυξάνουν τα συμπτώματα του, καθώς δεν υπάρχει μια συγκεκριμένη διατροφή που μπορεί να ακολουθηθεί από όλους, διότι υπάρχουν τρεις διαφορετικοί τύποι του εν λόγω συνδρόμου:

α) το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS-D), στο οποίο κυριαρχεί η διάρροια

β) το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBD-C), στο οποίο κυριαρχεί η δυσκοιλιότητα και

γ) το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS-M), στο οποίο εναλλάσσεται η διάρροια και η δυσκοιλιότητα.

Υπάρχουν όμως αρκετές διατροφικές προσεγγίσεις που φαίνεται να ανακουφίζουν όλους τους τύπους του ευερέθιστου εντέρου, οι οποίες ωστόσο απαιτούν προσαρμογή σε κάθε άτομο. Με λίγη όμως υπομονή και λίγες δοκιμές, σίγουρα θα βρείτε το σχέδιο διατροφής που μπορεί να σας βοηθήσει.

Ποια διατροφή μειώνει τα συμπτώματα του συνδρόμου του ευερέθιστου έντερου;

Το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου είναι μια ιατρική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από κοιλιακό πόνο και μεταβολές στην κίνηση του εντέρου, που σε αντίθεση με τη φλεγμονώδη νόσο του εντέρου (IBD), δεν προκαλεί εντερική βλάβη.

Με δεδομένο ότι η αιτία του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου είναι ασαφής, έχει υπάρξει περιορισμένη κλινική έρευνα για την αποτελεσματικότητα διαφόρων τύπων διατροφής στη ανακούφιση των συμπτωμάτων. Αυτό που γνωρίζουν, ωστόσο, οι επιστήμονες είναι ότι συγκεκριμένα τρόφιμα και διαιτητικές πρακτικές συνδέονται στενά με την επιδείνωση των συμπτωμάτων του συνδρόμου.

Με βάση την επισκόπηση που πραγματοποιήθηκε στην τρέχουσα έρευνα, το American College of Gastroenterology (ACG), εξέδωσε το 2014 διατροφικές οδηγίες, για να βοηθήσει τα άτομα με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου να διαχειριστούν τα συμπτώματα τους. Μάλιστα, από τις δεκάδες δίαιτες που εξετάστηκαν, μόνο δύο ήταν αποτελεσματικές στη μείωση των συμπτωμάτων: η δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP και η δίαιτα χωρίς γλουτένη. Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη λίγες ενδείξεις που υποδηλώνουν ότι οι δίαιτες αυτές μπορούν να βοηθήσουν όλους ανεξαιρέτως τους ανθρώπους. Τις περισσότερες φορές χρειάζεται εξατομικευμένη προσέγγιση για τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού προγράμματος διατροφής, υπό την επίβλεψη ενός γαστρεντερολόγου.

Οι ειδικοί, συνήθως συνιστούν στους ανθρώπους με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου να ακολουθούν ένα κανονικό πρόγραμμα διατροφής, στο οποίο καλούνται να ελαχιστοποιήσουν τις  αδιάλυτες ίνες, το αλκοόλ, την καφεΐνη, τα πικάντικα τρόφιμα και το λίπος. Επίσης, οι ασθενείς πρέπει να ασκούνται και να καταναλώνουν άφθονα υγρά. Στην περίπτωση, ωστόσο, που δεν δουν αποτέλεσμα, τότε συνιστάται η δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP ή η δίαιτα χωρίς γλουτένη. Σε κάθε περίπτωση, υπογραμμίζεται ότι πρέπει αρχικά να διακριθούν οι τροφές που προκαλούν τα συμπτώματα της νόσου, όπως εκείνες που προκαλούν αλλεργία ή δυσανεξία, για να απομακρυνθούν εντελώς από το πρόγραμμα διατροφής.

Α. Διατροφή χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP

Τα FODMAP είναι ουσιαστικά υδατάνθρακες που υπάρχουν σε πολλά τρόφιμα, οι οποίοι τείνουν να ζυμώνονται και να αυξάνονται όταν έρθουν σε επαφή με τα υγρά και το αέριο του λεπτού και του παχέος έντερου. Η υπερβολική κατανάλωση FODMAPs μπορεί να οδηγήσει σε φούσκωμα και κοιλιακούς πόνους, που είναι τα βασικά συμπτώματα του ευερέθιστου εντέρου, οπότε η αποφυγή τους είναι ιδιαίτερα ανακουφιστική.

Υπάρχουν πέντε τύποι FODMAP:

• Φρουκτάνες (σε σιτάρι, κρεμμύδια, σκόρδο, κριθάρι, λάχανο και μπρόκολο)
• Φρουκτόζη (στα φρούτα, το μέλι και το σιρόπι καλαμποκιού υψηλής φρουκτόζης)
• Γαλακτοολιγοσακχαρίτες (σε όσπρια και φασόλια)
• Λακτόζη (στο γάλα και άλλες γαλακτοκομικές τροφές)
• Πολυόλες (σε φρούτα, γλυκοπατάτες, μήλα και σέλινο)

Μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP είναι σχεδιασμένη σε δύο φάσεις:

• Φάση 1: Τα τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε FODMAP, περιορίζονται για διάστημα τριών έως έξι εβδομάδων.
• Φάση 2: Τα τρόφιμα επανεισάγονται στη διατροφή σταδιακά, προσθέτοντας ένα τύπο FODMAP κάθε φορά.

Β. Δίαιτα χωρίς γλουτένη

Πολλοί άνθρωποι, με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, αναφέρουν ότι όταν σταμάτησαν τη γλουτένη ανακουφίστηκαν, ακόμη και αυτοί που δεν έχουν κοιλιοκάκη. Η γλουτένη είναι πρωτεΐνη που βρίσκεται σε τρόφιμα που περιέχουν δημητριακά, όπως το σιτάρι, η σίκαλη και το κριθάρι.

Η ιδέα, ωστόσο, ότι η γλουτένη διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου είναι ακόμη υπό συζήτηση. Ειδικότερα, πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου είναι παρόμοιο με την κοιλιοκάκη, στην οποία η γλουτένη προκαλεί άσχημα γαστρεντερικά συμπτώματα, ενώ άλλοι, υποστηρίζουν ότι το πρόβλημα είναι τα FODMAP και όχι η γλουτένη.

Αφού λοιπόν το σκηνικό δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο, στην περίπτωση που η δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP δεν σας ανακουφίσει, τότε μπορείτε να στραφείτε στη δίαιτα χωρίς γλουτένη, αφού πρώτα εξεταστείτε για κοιλιοκάκη,  για να δείτε εάν τα συμπτώματα σας θα βελτιωθούν. Εάν τα συμπτώματα σας δεν βελτιωθούν ούτε με την μια, ούτε με την άλλη δίαιτα, τότε ο γιατρός σας θα εξετάσει ενδελεχώς το ενδεχόμενο να έχετε αλλεργίες ή δυσανεξία σε συγκεκριμένα τρόφιμα.

Πόσο πρέπει να διαρκούν οι δίαιτες για το ευερέθιστο έντερο;

Σε αντίθεση με άλλα προγράμματα διατροφής, οι δίαιτες που αφορούν το ευερέθιστο έντερο προορίζονται να διαρκέσουν μια ολόκληρη ζωή. Για το λόγο αυτό, απαιτούν να αλλάξετε διάφορες συνήθειες και να υιοθετήσετε νέες, όπως το να μειώσετε το αλκοόλ, την καφεΐνη, τα λιπαρά τρόφιμα και να αρχίσετε να ασκήστε, ώστε να εξασφαλίσετε την ομαλή λειτουργία του εντέρου σας και να χάσετε βάρος εάν είναι απαραίτητο.

Τι πρέπει να τρώτε αν έχετε IBS-C (υπερισχύει η δυσκοιλιότητα)

Για να ελαττώσετε τη χρόνια δυσκοιλιότητα, θα πρέπει να καταναλώνετε περισσότερες ίνες. Είναι, ωστόσο, σημαντικό να αυξήσετε βαθμιαία την πρόσληψη ινών, για να επιτρέψετε στο σώμα σας να προσαρμοστεί. Σημειώνεται ότι οι διαλυτές ίνες είναι πιο αποτελεσματικές από τις αδιάλυτες. Επιπρόσθετα, θα χρειαστεί να καταναλώνετε τρόφιμα που περιέχουν υγιή πολυακόρεστα ή μονοακόρεστα λιπαρά, καθώς τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά και ζάχαρη προκαλούν δυσκοιλιότητα.

Τι πρέπει να τρώτε αν έχετε IBS-D (κυριαρχεί η διάρροια)

Εάν το κύριο σύμπτωμα σας είναι η διάρροια, τότε τα λιπαρά τρόφιμα πρέπει να αποφεύγονται, διότι επιταχύνουν τις συστολές του εντέρου. Επιπρόσθετα, πρέπει να αποφεύγετε τις αδιάλυτες ίνες, οι οποίες απορροφούν νερό από το έντερο, χαλαρώνοντας τα κόπρανα.

Συμβουλές:

• Καταναλώστε μικρά και συχνότερα γεύματα για να εξασφαλίσετε την συχνότερη κίνηση του εντέρου.
• Φάτε πρωινό για να ωθήσετε την κίνηση του εντέρου και να ελαχιστοποιήσετε τα συμπτώματα κατά τη διάρκεια της ημέρας. Λίγο περπάτημα μετά το φαγητό είναι πολύ βοηθητικό.
• Προσέξτε τον τρόπο που τρώτε γιατί παίζει σημαντικό ρόλο. Φάτε αργά με παύσεις ανάμεσα στις μπουκιές για να μειώσετε τις ποσότητες των αερίων που καταπίνετε.

Συμβουλές μαγειρέματος

Κρέας:

• Αποφύγετε το τηγάνισμα και το πολύ λίπος
• Προτιμήστε ψητό κρέας με πατάτα με όσο το δυνατόν λιγότερα λάδια. Βάλτε λίγο λάδι πάνω στο κρέας αντί να ρίξετε λάδι στο τηγάνι.

Λαχανικά

• Τα λαχανικά στον ατμό είναι πιο εύπεπτα, ειδικά αν είστε επιρρεπής στη διάρροια.
• Ξεφλουδίστε λαχανικά, ντομάτες και φρούτα για να γίνουν πιο εύπεπτα.

Φασόλια

• Για να μειώσετε τα αέρια από τα κονσερβοποιημένα φασόλια, φροντίστε να τα ξεπλένετε καλά και να τα αφήνετε σε ένα μπολ με νερό για 30 λεπτά πριν τα μαγειρέψετε.
• Φροντίστε να πλένετε τα αποξηραμένα φασόλια δύο φορές, να τα αφήνετε σε νερό όλη την νύχτα και πριν τα μαγειρέψετε να αντικαθιστάτε το υπάρχον νερό με καθαρό.

Οι δίαιτες αυτές είναι κατάλληλες για παιδιά και έγκυες;

Η δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP και η δίαιτα χωρίς γλουτένη, θεωρούνται ασφαλείς για ενήλικες, εφόσον τηρούνται οι καθημερινές συνιστάμενες δόσεις πρωτεϊνών, υδατανθράκων και θρεπτικών συστατικών.

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ωστόσο, υπάρχουν κάποιες μικρές ανησυχίες για τις εν λόγω δίαιτες, καθώς οι διατροφικές απαιτήσεις του οργανισμού αυξάνονται. Για παράδειγμα, η δίαιτα χωρίς γλουτένη, περιέχει ελάχιστο σίδηρο, φυλλικό οξύ, ίνες, ασβέστιο, θειαμίνη, ριβοφλαβίνη και νιασίνη, θρεπτικά συστατικά που είναι απαραίτητα για την φυσιολογική ανάπτυξη του εμβρύου. Οι προγεννητικές βιταμίνες μπορούν να καλύψουν αυτές τις ελλείψεις, ωστόσο οι συγκεκριμένες δίαιτες συνεχίζουν να είναι επιβλαβείς για τις έγκυες εάν πραγματοποιούνται χωρίς επίβλεψη.

Όσον αφορά τα παιδιά, οι εν λόγω δίαιτες και πάλι προκαλούν κάποια ανησυχία, καθώς τα παιδιά βρίσκονται στη φάση της ζωής τους που πρέπει να αναπτυχθούν σωστά, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να εξασφαλίζουν μια ποικιλία από θρεπτικά συστατικά. Ως εκ τούτου, η δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο από παιδιά με επιβεβαιωμένο IBS, τα οποία δεν έχουν ανταποκριθεί σε άλλες θεραπείες, ενώ η δίαιτα χωρίς γλουτένη μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο από παιδιά που έχουν διαγνωσθεί με κοιλιοκάκη ή δυσανεξία στη γλουτένη.

Πώς επηρεάζουν αυτές οι δίαιτες την κοινωνική ζωή των ανθρώπων;

Ένα από τα κοινά μειονεκτήματα της δίαιτας χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP και της δίαιτας χωρίς γλουτένη είναι η επίδραση που έχουν στην κοινωνική ζωή του ανθρώπου. Έρευνες αποκαλύπτουν ότι η επίμονη αφοσίωση σε μια περιοριστική διατροφή αυξάνει την κοινωνική απομόνωση και την ανησυχία μήπως η δίαιτα δεν τηρηθεί κατά γράμμα. Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, πλέον οι διατροφικές επιλογές έχουν αυξηθεί και διευκολύνουν ιδιαίτερα τις εξόδους με φίλους και οικογένεια.

Η δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP και η δίαιτα χωρίς γλουτένη έχουν παρενέργειες;

Οι δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP και η δίαιτα χωρίς γλουτένη έχουν διάφορες παρενέργειες, πολλές από τις οποίες επιλύονται μόνες τους καθώς το σώμα προσαρμόζεται στο νέο πρόγραμμα διατροφής.

Ποια διατροφή συνιστάται για την αντιμετώπιση της εντερικής βακτηριακής υπερανάπτυξης;

Η εντερική βακτηριακή υπερανάπτυξη (SIBO) αναφέρεται στα βακτήρια που υπάρχουν στο λεπτό έντερο και είναι ένας από τους συνηθέστερους παράγοντες που συμβάλουν στην εμφάνιση του ευερέθιστου έντερου. Η εντερική βακτηριακή υπερανάπτυξη αντιμετωπιζόταν μέχρι πρότινος με τη δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP, ωστόσο τα τελευταία χρόνια, δημιουργήθηκε μια στοιχειώδης διατροφή ειδικά διαμορφωμένη για την αντιμετώπιση της εντερικής βακτηριακή υπερανάπτυξής με στόχο την αποκατάσταση της φυσιολογικής χλωρίδας του εντέρου. Πιο κάτω θα δούμε τις διαφορές των δύο διατροφών.