Σύνδρομο Munchausen: Μια ψυχική διαταραχή που δύσκολα ανιχνεύεται

Τι είναι το σύνδρομο Munchausen;

Το σύνδρομο Munchausen είναι μια ψυχική διαταραχή κατά την οποία ένα άτομο ενεργεί συστηματικά σαν να έχει ένα πραγματικό σωματικό ή ψυχικό πρόβλημα υγείας, παρόλο που στην πραγματικότητα δεν είναι άρρωστο. Ένα άτομο με αυτή την πάθηση σκόπιμα δημιουργεί, παραπονιέται ή υπερβάλλει τα συμπτώματα μιας ασθένειας που δεν υπάρχει στην πραγματικότητα.

Η διαταραχή έχει έκτοτε μετονομαστεί και κατατάσσεται πλέον στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5) ως “πλασματική διαταραχή που επιβάλλεται στον εαυτό“.

Ποια είναι τα συμπτώματα του συνδρόμου Munchausen;

Τα άτομα με πλασματική διαταραχή που επιβάλλεται στον εαυτό τους (FDIS) προκαλούν σκόπιμα, παραποιούν ή/και υπερβάλλουν τα συμπτώματά τους (σωματικά ή ψυχολογικά). Μπορεί να εγκαταλείψουν ξαφνικά ένα νοσοκομείο και να μετακινηθούν σε άλλη περιοχή όταν διαπιστωθεί ότι δεν είναι ειλικρινείς.

Τα άτομα με σύνδρομο Munchausen μπορεί να είναι εξαιρετικά χειριστικά, καθώς το κύριο σύμπτωμα αυτής της διαταραχής απαιτεί εξαπάτηση και ανεντιμότητα.

Τα παρακάτω είναι μερικά παραδείγματα συμπεριφοράς που μπορεί να δείτε σε κάποιον με πλασματική διαταραχή που επιβάλλεται στον εαυτό τους:

• Παράπονα για νευρολογικά συμπτώματα (όπως επιληπτικές κρίσεις, ζαλάδες ή λιποθυμίες), η παρουσία των οποίων είναι συχνά δύσκολο να προσδιοριστεί
• Να κάνει κάτι για να τραυματίσει σκόπιμα τον εαυτό του προκειμένου να προκαλέσει ασθένεια (για παράδειγμα, να πιει μια δηλητηριώδη ουσία για να έχει μια βίαιη αντίδραση στο στομάχι)
• Υπερβολή ενός πραγματικού τραυματισμού που μπορεί να οδηγήσει σε πρόσθετη και περιττή ιατρική παρέμβαση
• Παραποίηση ιατρικών αρχείων για να διευκρινιστεί μια ασθένεια
• Χειραγώγηση μιας εργαστηριακής εξέτασης (για παράδειγμα, με την προσθήκη αίματος στα ούρα ή την κατάποση ενός φαρμάκου) για την επίτευξη ψευδούς μη φυσιολογικού αποτελέσματος
• Σωματικός τραυματισμός για την πρόκληση τραυματισμού
• Αναφορά κατάθλιψης και αυτοκτονίας μετά από ένα γεγονός (όπως ο θάνατος ενός παιδιού) παρόλο που δεν υπήρξε θάνατος ή/και το άτομο δεν έχει καν παιδί

Ποια είναι τα προειδοποιητικά σημάδια του συνδρόμου Munchausen;

Εάν ανησυχείτε ότι κάποιος γνωστός σας μπορεί να πάσχει από FDIS, υπάρχουν ορισμένα προειδοποιητικά σημάδια που μπορείτε να προσέξετε. Το κύριο σημάδι είναι ότι το άτομο φαίνεται να παραπονιέται πάντα για ή/και να υπερβάλλει στα συμπτώματα μιας ασθένειας.

Πρόσθετα προειδοποιητικά σημάδια μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Διφορούμενα συμπτώματα που δεν μπορούν να ελεγχθούν και γίνονται ακόμη πιο σοβαρά ή αλλάζουν μετά την έναρξη της θεραπείας
• Παράπονα για νέα ή περισσότερα συμπτώματα μετά από αρνητικά αποτελέσματα εξετάσεων
• Εκτενές αλλά ασυνεπές ιατρικό ιστορικό
• Εκτεταμένη γνώση των νοσοκομείων και/ή της ιατρικής ορολογίας (συμπεριλαμβανομένων των περιγραφών των ασθενειών στα εγχειρίδια)
• Ιστορικό λήψης θεραπείας σε διάφορα νοσοκομεία, κλινικές και ιατρεία (ενδεχομένως σε διαφορετικές πόλεις ή ταχυδρομικούς κώδικες)
• Παρουσία συμπτωμάτων μόνο όταν το άτομο είναι μόνο του ή δεν παρακολουθείται
• Προβλήματα με την ταυτότητα και την αυτοεκτίμηση
• Απροθυμία να επιτρέψουν στους επαγγελματίες υγείας να συναντηθούν ή να μιλήσουν με την οικογένεια, τους φίλους ή τους προηγούμενους ιατρικούς παρόχους
• Προθυμία να πάει στο νοσοκομείο καθώς και να υποβληθεί σε ιατρικές εξετάσεις, επεμβάσεις και διαδικασίες

Πώς πραγματοποιείται η διάγνωση του συνδρόμου Munchausen;

Η διάγνωση της FDIS μπορεί να είναι πολύ δύσκολη εξαιτίας όλης της ανεντιμότητας που σχετίζεται με τη διαταραχή. Οι γιατροί πρέπει πρώτα να αποκλείσουν τυχόν σωματικές και ψυχικές ασθένειες πριν εξετάσουν τη διάγνωση του συνδρόμου Munchausen.

Επιπλέον, για να διαγνωστεί η πλασματική διαταραχή που επιβάλλεται στον εαυτό, πρέπει να πληρούνται τα ακόλουθα τέσσερα κριτήρια:

1. Παραποίηση σωματικών ή ψυχολογικών σημείων ή συμπτωμάτων ή πρόκληση τραυματισμού ή ασθένειας, που συνδέεται με εντοπισμένη εξαπάτηση
2. Το άτομο παρουσιάζει τον εαυτό του στους άλλους ως άρρωστο, εξασθενημένο ή τραυματισμένο
3. Η παραπλανητική συμπεριφορά είναι εμφανής ακόμη και αν δεν υπάρχουν εμφανείς εξωτερικές ανταμοιβές
4. Η συμπεριφορά δεν εξηγείται καλύτερα από μια άλλη ψυχική διαταραχή, όπως παραληρητική διαταραχή ή άλλη ψυχωτική διαταραχή

Ποιες είναι οι αιτίες του συνδρόμου Munchausen;

Η ακριβής αιτία αυτής της διαταραχής δεν είναι γνωστή. Λόγω της παραπλάνησης που περιβάλλει το σύνδρομο, δεν είναι επίσης γνωστό πόσοι ακριβώς άνθρωποι πάσχουν από αυτό (αλλά ο αριθμός είναι πιθανότατα πολύ μικρός). Η έναρξη των συμπτωμάτων εμφανίζεται συνήθως στην πρώιμη ενήλικη ζωή, συχνά μετά από νοσηλεία για κάποια ιατρική πάθηση. Δυστυχώς, πρόκειται για μια πολύπλοκη και ελάχιστα κατανοητή κατάσταση.

• Κακοποίηση ή παραμέληση κατά την παιδική ηλικία

Μια θεωρία για το τι προκαλεί αυτή την ψυχική διαταραχή είναι το ιστορικό κακοποίησης, παραμέλησης ή εγκατάλειψης ως παιδί. Το άτομο μπορεί να έχει άλυτα γονικά ζητήματα εξαιτίας αυτού του τραύματος. Αυτά τα ζητήματα μπορεί, με τη σειρά τους, να προκαλέσουν στο άτομο να προσποιείται ότι είναι άρρωστο.

Οι άνθρωποι μπορεί να το κάνουν αυτό επειδή:

• Έχουν ανάγκη να αισθάνονται σημαντικοί και να βρίσκονται στο επίκεντρο της προσοχής.
• Έχουν την ανάγκη να τιμωρήσουν τον εαυτό τους αρρωσταίνοντας (επειδή αισθάνονται ανάξιοι)
• Έχουν ανάγκη να μετακυλήσουν την ευθύνη για την ευημερία και τη φροντίδα τους σε άλλους ανθρώπους
• Παιδική ασθένεια και νοσηλεία

Μια άλλη θεωρία υποδεικνύει το ιστορικό συχνών ή παρατεταμένων ασθενειών που απαιτούσαν νοσηλεία (ειδικά αν αυτό συνέβη κατά την παιδική ή εφηβική ηλικία). Το σκεπτικό πίσω από αυτή τη θεωρία είναι ότι τα άτομα με σύνδρομο Munchausen μπορεί να συνδέουν τις παιδικές τους αναμνήσεις με την αίσθηση ότι τους φρόντιζαν. Αφού ενηλικιωθούν, μπορεί να προσπαθήσουν να επιτύχουν τα ίδια συναισθήματα άνεσης και καθησυχασμού προσποιούμενοι ότι είναι άρρωστοι.

• Διαταραχές προσωπικότητας

Μπορεί επίσης να υπάρχει σύνδεση μεταξύ της προσωπικότητας και της πλασματικής διαταραχής που επιβάλλεται στον εαυτό. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι διαταραχές της προσωπικότητας είναι συχνές σε άτομα με σύνδρομο Munchausen.

Η διαταραχή αυτή μπορεί να πηγάζει από την εσωτερική ανάγκη του ατόμου να θεωρείται άρρωστο ή ανήμπορο. Θα μπορούσε επίσης να οφείλεται στο ότι το άτομο έχει ανασφαλή αίσθηση της ταυτότητάς του.

Τα άτομα που πάσχουν από αυτή τη διαταραχή είναι πρόθυμα να προβούν σε ακραία μέτρα, όπως να υποβληθούν σε επώδυνες ή ριψοκίνδυνες εξετάσεις ή επεμβάσεις, σε μια προσπάθεια να κερδίσουν τη συμπάθεια και την ιδιαίτερη προσοχή που δίνεται σε άτομα που είναι πραγματικά άρρωστα. Έτσι, το να προσποιούνται ότι είναι άρρωστοι τους επιτρέπει να αναλάβουν μια ταυτότητα που αποσπά την υποστήριξη και την αποδοχή των άλλων. Η εισαγωγή στο νοσοκομείο μπορεί επίσης να προσφέρει μια σαφώς καθορισμένη θέση σε ένα κοινωνικό δίκτυο.

Ποιοι είναι οι τύποι του συνδρόμου Munchausen;

Τόσο το σύνδρομο Munchausen όσο και το σύνδρομο Munchausen δι’ αντιπροσώπου (by proxy) κατηγοριοποιούνται ως πλασματική διαταραχή. Με το σύνδρομο Munchausen , το άτομο παρουσιάζει τον εαυτό του στους άλλους ως άρρωστο, ενώ με το σύνδρομο Μινχάουζεν δι’ αντιπροσώπου, το άτομο παρουσιάζει ένα άλλο άτομο ως άρρωστο ή τραυματισμένο.

Αυτό το άλλο άτομο, το οποίο μπορεί να είναι παιδί, άλλος ενήλικας ή κατοικίδιο ζώο, θεωρείται θύμα. Ένα άτομο που πάσχει από σύνδρομο Munchausen δι’ αντιπροσώπου μπορεί επίσης να είναι ένοχο εγκληματικής συμπεριφοράς, εάν οι πράξεις του συνίστανται σε κακοποίηση ή/και κακομεταχείριση.

Ποια είναι η θεραπεία του συνδρόμου Munchausen;

Αν και τα άτομα με σύνδρομο Munchausen μπορεί να λάβουν ενεργά θεραπεία για τις πολυάριθμες διαταραχές που δημιουργούν, συνήθως δεν θέλουν να παραδεχτούν και να αναζητήσουν θεραπεία για το πραγματικό σύνδρομο.

Τα άτομα που πάσχουν από πλασματική διαταραχή που επιβάλλεται στον εαυτό τους αρνούνται ότι προσποιούνται ή προκαλούν τα δικά τους συμπτώματα, οπότε η λήψη θεραπείας τείνει να εξαρτάται από κάποιον άλλο που υποψιάζεται ότι το άτομο έχει αυτή τη διαταραχή, να πείσει το άτομο να λάβει θεραπεία και να ενθαρρύνει το άτομο να τηρήσει τους στόχους της θεραπείας.

Μπορεί να βοηθήσει η ψυχοθεραπεία το σύνδρομο Munchausen;

Ο κύριος στόχος της θεραπείας για το σύνδρομο Munchausen είναι να αλλάξει η συμπεριφορά του ατόμου και να μειωθεί η κατάχρηση/υπερκατανάλωση των ιατρικών πόρων. Η θεραπεία αποτελείται συνήθως από ψυχοθεραπεία (συμβουλευτική ψυχικής υγείας).

Κατά τη διάρκεια των θεραπευτικών συνεδριών, ο θεραπευτής μπορεί να προσπαθήσει να προκαλέσει και να βοηθήσει στην αλλαγή της σκέψης και της συμπεριφοράς του ατόμου (αυτό είναι γνωστό ως γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία). Οι συνεδρίες θεραπείας μπορεί επίσης να προσπαθήσουν να αποκαλύψουν και να αντιμετωπίσουν τυχόν υποκείμενα ψυχολογικά ζητήματα που μπορεί να προκαλούν τη συμπεριφορά του ατόμου.

Κατά τη διάρκεια της θεραπείας, είναι πιο ρεαλιστικό το άτομο να εργάζεται προς την κατεύθυνση της διαχείρισης του συνδρόμου σε αντίθεση με την προσπάθεια θεραπείας του. Ο θεραπευτής μπορεί να προσπαθήσει να ενθαρρύνει το άτομο να αποφεύγει επικίνδυνες ιατρικές διαδικασίες καθώς και περιττές εισαγωγές στο νοσοκομείο.

Εκτός από την ατομική θεραπεία, η θεραπεία μπορεί επίσης να περιλαμβάνει οικογενειακή θεραπεία. Η διδασκαλία των μελών της οικογένειας πώς να ανταποκρίνονται σωστά σε ένα άτομο που έχει διαγνωστεί με σύνδρομο Munchausen μπορεί να είναι χρήσιμη.

Ο θεραπευτής μπορεί να διδάξει στα μέλη της οικογένειας να μην επιβραβεύουν ή να μην ενισχύουν τη συμπεριφορά του ατόμου με τη διαταραχή. Αυτό μπορεί να μειώσει την ανάγκη του ατόμου να εμφανίζεται άρρωστο, αφού μπορεί να μην λαμβάνει πλέον την προσοχή που αναζητά.

Υπάρχει φαρμακευτική αγωγή που συνιστάται για το σύνδρομο Munchausen;

Η φαρμακευτική αγωγή συνήθως δεν χρησιμοποιείται στη θεραπεία της FDIS. Ωστόσο, εάν το άτομο αντιμετωπίζει επίσης άγχος ή κατάθλιψη, ο γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει φαρμακευτική αγωγή, συμπεριλαμβανομένων των εκλεκτικών αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRI), των αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης-νορεπινεφρίνης (SNRI), των βενζοδιαζεπινών και των τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών (TCA).

Εάν συμβαίνει αυτό, είναι σημαντικό το άτομο να παρακολουθείται στενά λόγω της μεγαλύτερης πιθανότητας να χρησιμοποιήσει αυτά τα φάρμακα για να βλάψει σκόπιμα τον εαυτό του.

Εάν κάποιος που αγαπάτε ζει με FDIS, είναι σημαντικό να αναζητήσετε βοήθεια. Το σύνδρομο Munchausen συνδέεται με σοβαρές συναισθηματικές δυσκολίες, συμπεριλαμβανομένου αυξημένου κινδύνου για χρήση ουσιών και απόπειρες αυτοκτονίας.

Τα άτομα με FDIS διατρέχουν επίσης κίνδυνο για προβλήματα υγείας ή θάνατο λόγω των σκόπιμων ενεργειών τους να προσπαθούν να βλάψουν τον εαυτό τους. Μπορεί να υποστούν πρόσθετη βλάβη από επιπλοκές που σχετίζονται με πολλαπλές εξετάσεις, διαδικασίες και θεραπείες.