Θεραπεία με CAR T κύτταρα: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Τι είναι η θεραπεία CAR με Τ-κύτταρα;

Η θεραπεία CAR (χιμαιρικός υποδοχέας αντιγόνου) T cell είναι μια πρωτοποριακή μέθοδος θεραπείας του καρκίνου, η οποία βασίζεται στον επαναπρογραμματισμό του ανοσοποιητικού συστήματος, ώστε να επιτίθεται στα καρκινικά κύτταρα. Είναι ένας τύπος γονιδιακής ή κυτταρικής θεραπείας. Προς το παρόν, χρησιμοποιείται για την θεραπεία καρκίνων του αίματος, όμως αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη μέθοδο με πιθανές μελλοντικές χρήσεις και σε άλλους τύπους καρκίνου.

Τι είναι τα Τ-λεμφοκύτταρα;

Τα Τ λεμφοκύτταρα είναι μέρος του ανοσοποιητικού συστήματος. Συγκεκριμένα, αποτελούν μια κατηγορία λευκών αιμοσφαιρίων με ειδικές πρωτεΐνες στην επιφάνειά τους που δρουν ως υποδοχείς. Τα Τ λεμφοκύτταρα μετακινούνται μέσω της κυκλοφορίας του αίματος ελέγχοντας τακτικά τον οργανισμό για την παρουσία άγνωστων και δυνητικά επικίνδυνων ουσιών, όπως βακτήρια και ιούς, τα οποία φέρουν επίσης ειδικούς υποδοχείς στην επιφάνειά τους, τα λεγόμενα αντιγόνα. Οι υποδοχείς των λεμφοκυττάρων ταιριάζουν απόλυτα με τα αντιγόνα των ξένων οργανισμών, όπως ταιριάζει ένα κλειδί με την κλειδαριά. Τα καρκινικά κύτταρα φέρουν επίσης αντιγόνα στην επιφάνειά τους, τα οποία όμως σπάνια αναγνωρίζονται από τα Τ λεμφοκύτταρα.

Η θεραπεία Τ κυττάρων με χιμαιρικούς υποδοχείς αντιγόνου είναι ένας τρόπος εκπαίδευσης του ανοσοποιητικού συστήματος για την αναγνώριση καρκινικών κυττάρων και την εξουδετέρωσή τους. Κατά τη θεραπεία, οι χιμαιρικοί υποδοχείς προστίθενται στα Τ λεμφοκύτταρα ενός ατόμου. Αυτοί οι νέοι υποδοχείς βοηθούν τα Τ κύτταρα να συνδέονται και να καταστρέφουν τα καρκινικά. Ωστόσο, διαφορετικοί καρκίνοι έχουν διαφορετικά αντιγόνα επομένως απαιτούνται προσαρμογές της θεραπείας για να καταφέρει να εφαρμοστεί σε πλήθος καρκινικών τύπων.

Η θεραπεία με CAR T κύτταρα σε ποιους τύπους καρκίνου εφαρμόζεται;

Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) έχει προς το παρόν εγκρίνει 4 θεραπείες με CAR Τ κύτταρα, οι οποίες εφαρμόζονται μόνο για τη θεραπεία συγκεκριμένων καρκίνων αίματος σε ορισμένες ομάδες ατόμων. Συγκεκριμένα, εφαρμόζεται για τη θεραπεία επανεμφανιζόμενου λεμφώματος μανδύα και λεμφώματος Β κυττάρων, καθώς και για ορισμένες περιπτώσεις λευχαιμίας σε άτομα κάτω των 25 ετών. Ωστόσο, η Εθνική Βιβλιοθήκη Ιατρικής των Η.Π.Α. αριθμεί πάνω από 600 θεραπείες με CAR T κύτταρα που λαμβάνουν χώρα σε πειραματικό στάδιο κλινικής δοκιμής, ενώ ταυτόχρονα ερευνάται η εφαρμογή της θεραπείας αυτής στους εξής τύπους καρκίνου:

• καρκίνο του παχέος εντέρου
• καρκίνος ωοθηκών
• καρκίνος παγκρέατος
• καρκίνος στο συκώτι
• καρκίνος του πνεύμονα
• οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία
• μη-Hodgkin λέμφωμα 
• οξεία μυελογενής λευχαιμία
• πολλαπλό μυέλωμα

 Ποια είναι η διαδικασία της θεραπείας CAR T κυττάρων;

1.Συγκέντρωση Τ κυττάρων

Ένας ειδικός συγκεντρώνει ενδοφλέβια τα Τ κύτταρα του ασθενούς με μια διαδικασία που διαρκεί 2 με 3 ώρες. Το αίμα του ασθενούς συλλέγεται σε μια μηχανή που αφαιρεί τα λευκά αιμοσφαίρια, συμπεριλαμβανομένων των Τ κυττάρων, και στέλνει το υπόλοιπο αίμα πίσω στον οργανισμό.

 2.Παραγωγή CAR T κυττάρων

Τα Τ λεμφοκύτταρα διαχωρίζονται από τα υπόλοιπα λευκά αιμοσφαίρια και στέλνονται σε εργαστήριο. Εκεί, οι χιμαιρικοί υποδοχείς αντιγόνων (CAR) προστίθενται στα Τ λεμφοκύτταρα και προκύπτουν έτσι τα CAR T κύτταρα. Στη συνέχεια, αναπτύσσονται μέχρι να φτάσουν σε ικανοποιητικό αριθμό ώστε να μπορούν να καταπολεμήσουν τα καρκινικά κύτταρα του οργανισμού, μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει μερικές εβδομάδες.

3.Έγχυση των CAR T κυττάρων στον οργανισμό

Τέλος, τα CAR T κύτταρα εισάγονται ενδοφλέβια στον οργανισμό. Οι ειδικοί επιστήμονες συνιστούν η θεραπεία με CAR T κύτταρα να έπεται της χημειοθεραπείας, ώστε το ανοσοποιητικό σύστημα να είναι προετοιμασμένο για να τα δεχτεί.

Τι πιθανές παρενέργειες έχει η θεραπεία με CAR T κύτταρα;.

Όπως όλες οι θεραπείες, έτσι και η θεραπεία με CAR T κύτταρα ενδεχομένως προκαλέσει μερικές ανεπιθύμητες παρενέργειες. Η πιο συχνή είναι το σύνδρομο απελευθέρωσης κυτοκίνης. Η κυτοκίνη είναι ένας χημικός αγγελιαφόρος του ανοσοποιητικού συστήματος που υποστηρίζει τη λειτουργία των Τ κυττάρων και πολλαπλασιάζεται ραγδαία με την είσοδο των CAR T κυττάρων στον οργανισμό. Η υπερβολική έκκριση κυτοκίνης προκαλεί μερικές ήπιες παρενέργειες, όπως:

• ναυτία
• κόπωση
• πονοκέφαλο
• κρυάδες
• πυρετό

Μπορεί όμως να προκαλέσει και σοβαρότερες παρενέργειες, οι οποίες περιλαμβάνουν:

• χαμηλή αρτηριακή πίεση
• ταχυπαλμία
• καρδιακό επεισόδιο
• συγκοπή
• υποξία ή έλλειψη οξυγόνου στους ιστούς του σώματος
• κακή νεφρική λειτουργία
• πολλαπλή ανεπάρκεια οργάνων

Επιπλέον, η υπερέκκριση κυτοκίνης μπορεί να προκαλέσει και ορισμένα νευρολογικά προβλήματα, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται:

• γλωσσική δυσλειτουργία
• σύγχυση
• παραλήρημα
• ακούσια συστροφή μυών
• παραισθήσεις
• μη ανταπόκριση
• επιληπτικές κρίσεις

Οι σοβαρές επιπτώσεις της υπερέκκρισης κυτοκίνης χρήζουν άμεσης ιατρικής βοήθειας, καθώς σε αντίθετη περίπτωση μπορεί να αποβούν μοιραίες, αν και τα περισσότερα συμπτώματά της είναι συνήθως αναστρέψιμα.

Τι περιλαμβάνει η ανάρρωση;

Οι ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπεία με CAR T κύτταρα συνήθως παραμένουν στο νοσοκομείο για παρακολούθηση. Το διάστημα παρακολούθησης ποικίλει από νοσοκομείο σε νοσοκομείο, αλλά συνήθως διαρκεί μερικές εβδομάδες. Οι παρενέργειες συνήθως εμφανίζονται 1 με 21 ημέρες μετά την θεραπεία, ενώ υπάρχει και ο κίνδυνος μόλυνσης 28 με 30 ημέρες μετά την έγχυση των CAR T κυττάρων.