Θεραπεία με καθρέφτη (Mirror Therapy): Γιατί είναι σημαντική;

Τι είναι η θεραπεία με καθρέφτη;

Η αρχή της θεραπείας με καθρέφτη είναι η χρήση ενός καθρέφτη για τη δημιουργία μιας αντανακλαστικής ψευδαίσθησης ενός προσβεβλημένου άκρου, προκειμένου να ξεγελάσει τον εγκέφαλο και να νομίζει ότι η κίνηση έχει γίνει χωρίς πόνο, ή να δημιουργήσει θετική οπτική ανατροφοδότηση μιας κίνησης του άκρου. Περιλαμβάνει την τοποθέτηση του πάσχοντος άκρου πίσω από έναν καθρέφτη, ο οποίος τοποθετείται έτσι ώστε η αντανάκλαση του αντίθετου άκρου να εμφανίζεται στη θέση του κρυμμένου άκρου. Tο κουτί καθρέφτης είναι μια συσκευή που επιτρέπει στον κλινικό ιατρό να δημιουργήσει εύκολα αυτή την ψευδαίσθηση. Πρόκειται για ένα κουτί με έναν καθρέφτη στο κέντρο, όπου σε κάθε πλευρά του, τα χέρια τοποθετούνται με τρόπο ώστε το προσβεβλημένο άκρο να διατηρείται πάντα καλυμμένο και το μη προσβεβλημένο άκρο να διατηρείται στην άλλη πλευρά του οποίου η αντανάκλαση μπορεί να φανεί στον καθρέφτη.

Πότε πρωτοχρησιμοποιήθηκε η θεραπεία με καθρέφτες;

Η θεραπεία με καθρέφτες προτάθηκε για πρώτη φορά ως πιθανή θεραπευτική παρέμβαση για να βοηθήσει στην ανακούφιση του πόνου-φάντασμα, μια κατάσταση κατά την οποία οι ασθενείς αισθάνονται ότι εξακολουθούν να έχουν πόνο στο άκρο, ακόμη και μετά τον ακρωτηριασμό του. Οι Ramachandran και Rogers-Ramachandran επινόησαν για πρώτη φορά την τεχνική σε μια προσπάθεια να βοηθήσουν τους πάσχοντες από πόνο φάντασμα άκρου να επιλύσουν αυτό που ονόμασαν “μαθημένη παράλυση” του επώδυνου μέλους-φαντάσματος.  Η οπτική ανατροφοδότηση, από την προβολή της αντανάκλασης του άθικτου άκρου στη θέση του φανταστικού άκρου, επέτρεψε στον ασθενή να αντιληφθεί την κίνηση στο φανταστικό άκρο. Η υπόθεσή τους ήταν ότι κάθε φορά που ο ασθενής προσπαθούσε να κινήσει το παράλυτο άκρο, λάμβανε αισθητηριακή ανατροφοδότηση (μέσω της όρασης και της ιδιοδεκτικότητας) ότι το άκρο δεν κινείται. Αυτή η ανατροφοδότηση αποτυπώθηκε στο εγκεφαλικό κύκλωμα μέσω μιας διαδικασίας μάθησης κατά Hebb, έτσι ώστε, ακόμη και όταν το άκρο δεν ήταν πλέον παρόν, ο εγκέφαλος είχε μάθει ότι το άκρο (και το επακόλουθο φάντασμα) ήταν παράλυτο.Για να επανεκπαιδεύσουν τον εγκέφαλο και να εξαλείψουν έτσι τη μαθημένη παράλυση, οι Ramachandran και Rogers-Ramachandran δημιούργησαν το κουτί καθρέφτη.

Η θεραπεία με καθρέφτες προάγει τη νευροπλαστικότητα;

Η θεραπεία με καθρέφτες είναι μια θεραπευτική προσέγγιση που χρησιμοποιεί ένα κουτί καθρέφτη για την αναγέννηση των νευρικών δικτύων που ελέγχουν τα άκρα και άλλα μέρη του σώματος. Μια μελέτη του 2016 υποστηρίζει τη χρήση της θεραπείας με καθρέφτη για την ενθάρρυνση της κινητικής αποκατάστασης σε ημιπάρεση μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο. Η θεωρία πίσω από την κατοπτρική θεραπεία είναι ότι η θετική οπτική ανατροφοδότηση θα ενθαρρύνει τη νευροπλαστική αλλαγή, οδηγώντας σε ταχύτερη αποκατάσταση των ασθενών. Ένα κουτί καθρέφτη μπορεί να αγοραστεί ή να κατασκευαστεί για όσους προτιμούν να το φτιάξουν μόνοι τους. Μια άλλη τεχνική αποκατάστασης που βασίζεται σε παρόμοια επιστήμη είναι η οπτικοποίηση. Ένα άρθρο στο περιοδικό Stroke αναφέρει ότι η οπτικοποίηση μιας εργασίας μπορεί να έχει αποτελέσματα παρόμοια με την εκτέλεση της εργασίας. Μια άλλη μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο οραματισμός “που εκτελείται σε συνδυασμό με τη σωματική εξάσκηση είναι πιο αποτελεσματικός από τη σωματική εξάσκηση από μόνη της ή τη συμβατική αποκατάσταση από μόνη της”. Η οπτικοποίηση έχει τα πιο ισχυρά αποτελέσματά της όταν το οραματιζόμενο σενάριο είναι πλούσιο σε αισθητηριακές λεπτομέρειες: μυρωδιές, συναισθήματα, εικόνες. Εάν ένας ασθενής έχει επηρεασμένο περπάτημα μετά το εγκεφαλικό του επεισόδιο, για παράδειγμα, μπορεί να φανταστεί ζωηρά τη βόλτα του σε ένα πάρκο ενώ κάνει τις ασκήσεις αποκατάστασης.

Διαβαθμισμένη κινητική απεικόνιση:

Η Διαβαθμισμένη Κινητική Απεικόνιση (ΔΚΑ) είναι μια διαδικασία αποκατάστασης που χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση του πόνου και των κινητικών προβλημάτων που σχετίζονται με αλλοιωμένο νευρικό σύστημα, μέσω της άσκησης του εγκεφάλου με μετρημένα και ελεγχόμενα βήματα που εκθέτουν σταδιακά τον φλοιό σε αισθητηριακές και κινητικές εισροές και επιτρέπουν έτσι στα δίκτυα του φλοιού να ανοίξουν σε απόκριση. Η ΔΚΑ έχει γίνει αποδεκτή ως μέθοδος αντιμετώπισης του νευροπαθητικού πόνου και των συναφών κινητικών διαταραχών. Με την άσκηση του εγκεφάλου με μετρημένα και ελεγχόμενα βήματα, η προσέγγιση επιδιώκει να εκθέσει σταδιακά τον φλοιό σε αισθητηριακές και κινητικές εισροές και να επιτρέψει έτσι στα φλοιώδη δίκτυα να ανοίξουν σε απόκριση. Η ΔΚΑ περιλαμβάνει 3 βήματα ως εξής:

1. Εκπαίδευση διάκρισης αριστερά/δεξιά
2. Ασκήσεις κινητικής απεικόνισης
3. Θεραπεία με καθρέφτες

Αυτές οι τεχνικές παρέχονται διαδοχικά, αλλά απαιτούν ευέλικτη προσέγγιση από τον ασθενή και τον κλινικό γιατρό, ώστε να κινούνται προς τα εμπρός, προς τα πίσω και προς τα πλάγια στη θεραπευτική διαδικασία ανάλογα με το άτομο.

Η συνεπής επαναλαμβανόμενη άσκηση βοηθά στη νευροπλαστικότητα; 

Οι επιζώντες του εγκεφαλικού επεισοδίου γνωρίζουν ότι το ταξίδι προς την πλήρη ανάρρωση μπορεί να είναι μακρύ. Είναι σημαντικό να θυμούνται ότι η επανάληψη είναι το κλειδί. Στο δημοτικό σχολείο, όταν μαθαίνουν βασικές αρχές όπως ο πίνακας πολλαπλασιασμού, τα παιδιά κάνουν πολλές επαναλαμβανόμενες ασκήσεις. Αυτή είναι μια μορφή εκπαίδευσης απομνημόνευσης. Η εκπαίδευση του εγκεφάλου για την εκ νέου εκμάθηση καθηκόντων ακολουθεί μια παρόμοια διαδικασία. Ένας τρόπος για να σκεφτείτε την επιστήμη πίσω από την επαναλαμβανόμενη εξάσκηση είναι σαν να καλλιεργείτε έναν κήπο. Οι σπόροι φυτεύονται και απαιτούν πότισμα σε τακτική βάση. Με την πάροδο του χρόνου, οι σπόροι μετατρέπονται σε φυτά και συνεχίζουν να ποτίζονται ώστε να μεγαλώνουν και να ανθίζουν. Ο εγκέφαλος είναι παρόμοιος, αλλά, αντί για νερό, χρειάζεται συνεχείς υπενθυμίσεις για το πώς να κάνει τα πράγματα. Για τους επιζώντες του εγκεφαλικού επεισοδίου, ο εγκέφαλος χρειάζεται να του υπενθυμίζεται συνεχώς πώς να κινεί ένα μέρος του σώματος. Με κάθε υπενθύμιση, οι συνδέσεις ενισχύονται και η ικανότητα επιτυχούς ολοκλήρωσης της ενέργειας γίνεται πιο σίγουρη. Η συνεπής και επαναλαμβανόμενη εξάσκηση ενθαρρύνει τη νευροπλαστικότητα, την ικανότητα του εγκεφάλου να αναγεννάται και να αποκαθιστά τις συνδέσεις. Αυτή η ικανότητα είναι ζωτικής σημασίας για τον εγκέφαλο να αυτοεπιδιορθώνεται μετά από τραυματισμό ή τραύμα. Ο γενικός στόχος των προγραμμάτων αποκατάστασης είναι η εκ νέου εκμάθηση δεξιοτήτων και η ανάκτηση της ανεξαρτησίας μετά από ένα δυσμενές γεγονός. Όσο πιο γρήγορα ένας επιζών από εγκεφαλικό επεισόδιο είναι σε θέση να ξεκινήσει και να τηρήσει ένα πρόγραμμα αποκατάστασης, τόσο το καλύτερο. Όσο περισσότερο χρόνο ο εγκέφαλος παραμένει αδρανής πριν από την έναρξη της αποκατάστασης ή όσο περισσότερο περιμένει ο ασθενής μεταξύ των συνεδριών αποκατάστασης, τόσο περισσότερο χρόνο θα χρειαστεί ο εγκέφαλος για να δημιουργήσει τις απαραίτητες συνδέσεις για την κίνηση των μελών του σώματος. Όσο νωρίτερα μετά από ένα συμβάν εγκεφαλικού επεισοδίου ο επιζών αρχίσει τη θεραπεία με καθρέφτη ή την οπτικοποίηση, τόσο γρηγορότερα είναι σε θέση να αρχίσει να αποκομίζει τα οφέλη.