Θυμός: Πρέπει να τον εκφράζετε για να είναι αποτελεσματικός

Δυστυχώς, αν είστε σαν τους περισσότερους ανθρώπους, μάλλον δεν θα επιτρέψετε στον εαυτό σας να εκτονώσει τον κλιμακούμενο θυμό σας μέχρι να είναι πολύ αργά – πολύ αργά, δηλαδή, για να είναι αποτελεσματικός. Γι’ αυτό και δεν είναι συνετό να κρατάτε την έκφραση της ενόχλησης μέχρι να φτάσει στο σημείο βρασμού. Και πραγματικά δεν έχει μεγάλη σημασία αν ο αποδέκτης της οργής σας είναι ο σύντροφός σας, κάποιος από την οικογένειά σας, ο γείτονάς σας, ο συνεργάτης σας, το αφεντικό σας ή οποιοσδήποτε άλλος.

 Πώς εκφράζετε το θυμό σας: Περιμένετε πολύ καιρό-ή το επικοινωνείτε άμεσα;

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, όταν η υπομονή ή η ανοχή σας με τον άλλον έχει εξαντληθεί, οποιαδήποτε αχνιστή αντίδραση απέναντί του θα είναι κάθε άλλο παρά ιδανική. Περιμένοντας πολύ καιρό για να δηλώσετε τον αυξανόμενο εκνευρισμό ή το παράπονό σας, η προσεκτικά καθυστερημένη έκφρασή σας είναι πιθανό να γυρίσει μπούμερανγκ. Μπορεί στην πραγματικότητα να κάνει τα πράγματα χειρότερα από πριν – ίσως και πολύ χειρότερα.

Γιατί είναι χειρότερο να κρατάμε τον θυμό μας και να μην τον εκφράζουμε εξ’ αρχής;

Απλά επειδή όταν ο θυμός σας κυριεύει, οι επικοινωνιακές σας δεξιότητες θα υπονομευτούν σοβαρά -αν όχι εντελώς εκτός λειτουργίας. Η διάκριση εδώ είναι μεταξύ της εκτόνωσης του θυμού σας με έναν σχολαστικά αυτοελεγχόμενο και ελεγχόμενο τρόπο – σε αντίθεση με το να επιτρέψετε στο θυμό σας να κυριαρχήσει και να σας πάρει τον έλεγχο.

Όταν συμβεί η τελευταία περίπτωση, θα έχετε χάσει την ικανότητα να σκέφτεστε καθαρά (πόσο μάλλον να νοιάζεστε) για το πώς ο ανεξέλεγκτος εκνευρισμός σας θα επηρεάσει το άλλο μέρος. Και αυτή η ατυχής λήθη δεν μπορεί παρά να επηρεάσει αρνητικά την εγκαρδιότητα, για να μην αναφέρω τη βιωσιμότητα της σχέσης στο μέλλον. Με άλλα λόγια, το να περιμένετε πολύ καιρό για να εκτονώσετε το θυμό σας θα καταστήσει αδύνατο να το κάνετε με αυτοπεποίθηση. Σε εκείνο το σημείο, είναι βέβαιο ότι θα βγει προς τα έξω επικίνδυνα , αν όχι επιθετικά. Και οι πιθανότητές σας να σας ακούσουν και να σας καταλάβουν όπως θέλετε θα μειωθούν απότομα.

Όμως, αντίθετα, το να κρατάτε μέσα σας τον σπειροειδή θυμό σας από φόβο για το πώς θα αντιδράσει ο ανταποκριτής του έχει από μόνο του μεγάλα προβλήματα. Γιατί από τη στιγμή που σχεδόν βράζετε από θυμό, τα λόγια ή ο τόνος σας θα γίνουν παθητικο-επιθετικά. Επομένως, αργά ή γρήγορα -συνειδητά ή όχι- τα εχθρικά σας συναισθήματα θα γίνουν ευρεσιτεχνία για το άτομο που σας ανταγωνίστηκε.

Υπάρχουν ισχυροί λόγοι για τους οποίους δεν θέλετε να είστε υπερβολικά αντιδραστικοί και να αντιδράτε θυμωμένα όταν σας προσβάλλουν. Και περιστρέφονται γύρω από την πιθανότητα ότι θα μπορούσατε να πέσετε σημαντικά έξω σχετικά με τις προθέσεις του άλλου. Μπορεί να είπε (ή να έγραψε) κάτι καθαρά για πλάκα, ή μπορεί απλώς να μην γνωρίζει τους τομείς στους οποίους είστε ιδιαίτερα ευαίσθητοι και έτσι δεν μπορεί να μην πάρει τα λόγια ή τις πράξεις του προσωπικά.

Επιπλέον, η υπερβολική συναισθηματική αντίδρασή σας μπορεί να αποτελεί εκτόπισμα από ένα άτομο που στο παρελθόν σας επιτέθηκε λεκτικά, σας έφερε σε δύσκολη θέση ή σας ταπείνωσε. Γι’ αυτό είναι επιτακτική ανάγκη να αποστασιοποιηθείτε από τα άμεσα συναισθήματά σας και να αναρωτηθείτε αν μπορεί -είτε χωρίς λόγο είτε μεταφορικά- να αποδίδετε κακοήθη κίνητρα στον άλλον, χωρίς να υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις ότι είχε πρόθεση να σας υποτιμήσει.

Ο Dennis Relojo-Howell, προσφέροντας μια ασυνήθιστα περιεκτική σύνοψη του προβλήματος, δηλώνει ότι ο θυμός σας μπορεί να σας μειονεκτεί ή να σας βλάψει “αν είναι πολύ ακραίος, αν εμφανίζεται σε ακατάλληλες στιγμές ή αν διαρκεί πολύ”.

Πώς αποφασίζετε πότε και αν έχει νόημα να βγάλετε τον θυμό σας στο πρόσωπο που σας έχει αναστατώσει;

Αρχικά, πρέπει να αναρωτηθείτε τι μπορεί να κρύβεται πίσω από τον θυμό σας. Ο θυμός σπάνια είναι πρωταρχικό συναίσθημα, επειδή συνήθως κρύβει ένα πιο οδυνηρό συναίσθημα από κάτω του – από το οποίο σας υπερασπίζεται σθεναρά. Και αυτά τα συναισθήματα περιλαμβάνουν (αλλά δεν περιορίζονται σχεδόν καθόλου) τον πόνο, τη θλίψη, το άγχος, την αναξιότητα, την ενοχή, τη ντροπή, τους φόβους για την οικειότητα ή μια ενοχλητική αίσθηση ευαλωτότητας γενικότερα.

Μόλις αποκτήσετε περισσότερη διορατικότητα για το σε τι πραγματικά αντιδράτε και μπορέσετε να προσφέρετε στον εαυτό σας κάποια ενσυναισθητική κατανόηση και συμπόνια, είναι πιθανό ο θυμός σας να μαλακώσει. Έτσι, όταν επικοινωνήσετε την ενόχλησή σας, θα είστε σε θέση να το κάνετε με πολύ λιγότερο επιθετικό, συγκρουσιακό τρόπο, προκαλώντας έτσι ένα πιο ευνοϊκό αποτέλεσμα.

Το άλλο πράγμα που είναι σημαντικό να σκεφτείτε εκ των προτέρων είναι τι ακριβώς θέλετε να πετύχετε με την αντιμετώπιση του εκνευρισμού σας. Αυτή η σκέψη είναι που θα πρέπει να υπαγορεύει τόσο το αν όσο και το πώς θα προσεγγίσετε καλύτερα το άλλο άτομο.

Η ανάρτηση “Επικοινωνώντας με προσοχή όταν είμαστε εκνευρισμένοι” (2021) συμπυκνώνει έντεχνα τα κριτήρια που σχετίζονται με αυτή την αξιολόγηση:

• Θέλουμε να νιώσουν άσχημα για το πώς μας έκαναν να νιώσουμε;
• Θέλουμε να τους τιμωρήσουμε με τα λόγια μας;
• Ή μήπως θέλουμε να νιώσουμε ότι μας καταλαβαίνουν;
• Θέλουμε να βρούμε λύση σε ένα πρόβλημα;

Επιπλέον, ο Ντέιβιντ Μπερνς, στο κλασικό του βιβλίο αυτοβοήθειας Feeling Good (1980), προτείνει δύο κατευθυντήριες γραμμές για να καθορίσετε αν η επικοινωνία του θυμού σας θα οδηγήσει στο αποτέλεσμα που επιθυμείτε. Με τα δικά του λόγια: “Ο Μπερνς είναι ο μόνος που μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο:

1. Στρέφεται ο θυμός μου προς κάποιον που ενήργησε εν γνώσει του, σκόπιμα και χωρίς λόγο με τρόπο πληγωτικό;
2. Είναι ο θυμός μου χρήσιμος; Με βοηθάει να πετύχω έναν επιθυμητό στόχο ή απλώς με νικάει;

Θα πρόσθετα ότι αν το άλλο άτομο έχει ενεργήσει “εν γνώσει του” με τρόπο που πληγώνει, είναι πιθανότατα επειδή, κατά την ιδιαίτερη εκτίμησή του, τον πληγώσατε σκόπιμα. Έτσι, η επικοινωνία τους μπορεί με μεγαλύτερη ακρίβεια να θεωρηθεί ως εκδικητική ή τιμωρητική-και να αισθάνεται εξίσου δικαιολογημένη με τη δική σας.

Όλα αυτά θα πρέπει να υπογραμμίσουν ότι το να απαντάτε θυμωμένα στο μέρος που πιθανώς σας θύμωσε -ενώ, σύμφωνα με τον Burns και άλλους, τελικά μόνο εσείς μπορείτε να θυμώσετε τον εαυτό σας- είναι λανθασμένο.

Ποιες είναι οι θεραπείες για να μην αφήσετε την έκφραση του θυμού σας να υποβαθμίσει τη σχέση σας;

Μεγάλη ποσότητα βιβλιογραφίας είναι εύκολα διαθέσιμη στο διαδίκτυο, η οποία αναλύει τον καλύτερο τρόπο αντιμετώπισης του θυμού σας όταν αυτός αρχίζει ή έχει ήδη ξεφύγει από τον έλεγχο.

Εφόσον τα κείμενα αυτά επαναλαμβάνουν λίγο πολύ τις ίδιες συμβουλές ,θα περιγράψω απλώς τις συστάσεις τους:

• Πριν αντιμετωπίσετε το πρόβλημα, δροσίστε την υπερθερμασμένη μηχανή σας παίρνοντας βαθιές αναπνοές, χαλαρώνοντας το σώμα σας κ.λπ. και στη συνέχεια αναλογιστείτε, ορθολογικά έναντι συναισθηματικά, όλα όσα στροβιλίζονται μέσα σας.
• Σκεφτείτε μήπως μπερδεύετε αυτό το άτομο με κάποιον άλλο ή βλέπετε τα πράγματα με προκατάληψη.
• Αν το άλλο άτομο έχει επανενεργοποιήσει παλιές αμφιβολίες για τον εαυτό σας, μιλήστε με συμπόνια στον εαυτό σας – και επεκτείνετε αυτή τη συμπόνια και σε εκείνον.
• Προσπαθήστε να ενεργοποιήσετε την αίσθηση του χιούμορ σας, βλέποντας τη δυσάρεστη κατάσταση από μια παράλογη ή πιο αστεία οπτική γωνία.
• Κάντε εκ των προτέρων σχεδιασμό για το πώς, με διακριτικότητα, μπορείτε να επικοινωνήσετε τα στενοχωρημένα συναισθήματά σας σε όποιον υποτίθεται ότι τα προκάλεσε.
• Κάντε μια ειλικρινή προσπάθεια να ακούσετε την άποψή τους, καθώς και να εκτιμήσετε την (υποκειμενική) εγκυρότητά της.
• Μην απαιτήσετε αλλαγή στη συμπεριφορά τους, αλλά -με τρυφερότητα- ζητήστε την.
• Εκφράστε τις ανησυχίες σας με σεβασμό (μια πραγματική πρόκληση αν δεν έχετε ήδη προβάρει την μελλοντική σας στρατηγική).
• Φέρνοντας όλες τις επικοινωνιακές σας δεξιότητες στην κατάσταση, προσπαθήστε να χρησιμοποιήσετε δηλώσεις τύπου “αισθάνομαι”, οι οποίες εστιάζουν στις συναισθηματικές σας αντιδράσεις και όχι σε κάτι κατακριτέο για το άλλο άτομο. Διότι αν μιλάτε με επιθετικό τρόπο, δεν μπορείτε να περιμένετε από τον “κατηγορούμενο” να δείξει ιδιαίτερη συμπάθεια για τη θέση σας.
• Αν συνειδητοποιήσετε ότι είστε ακόμα πολύ αναστατωμένοι για να μιλήσετε με τρόπο που θα μπορούσε να επιλύσει το σχεσιακό σας αδιέξοδο, ζητήστε ευγενικά ένα τάιμ άουτ για να συγκεντρωθείτε.
• Επικεντρωθείτε όχι τόσο στο να βγάλετε το θυμό σας, αλλά στους στόχους και τις επιδιώξεις της σχέσης που θέλετε να πετύχει μια τέτοια εκτόνωση.
• Τέλος, εξετάστε αν η ίδια η ευαισθησία σας στο θυμό είναι κάτι που, προσωπικά, ίσως χρειάζεται να δουλέψετε.

Αν και πιθανώς, όπως οι περισσότεροι άνθρωποι, δεν είστε μεγάλος οπαδός της αντιπαράθεσης, είναι ανόητο να την αποφεύγετε με κάθε κόστος. Κατά καιρούς είναι απαραίτητη αν θέλετε να διατηρήσετε τα όριά σας, να καταστήσετε σαφή τα θέλω και τις ανάγκες σας και να σταθείτε στο ύψος σας όταν σας εκφοβίζουν, σας βγάζουν εκτός εαυτού ή σας κάνουν να ξεσπάσετε.

Έτσι, αν και δεν είναι καθόλου σοφό να αποφεύγετε κάθε αντιπαράθεση όταν είναι πραγματικά δικαιολογημένη, είναι κρίσιμο να την προσεγγίζετε με σύνεση – με όσο περισσότερο τακτ, διπλωματία και ευγένεια (αν όχι εγκαρδιότητα) μπορείτε να συγκεντρώσετε.