Τι είναι η δίαιτα περιορισμού; Πώς βοηθά στην αποκάλυψη πιθανών αλλεργιών;

Τι είναι η δίαιτα εξάλειψης;

Η δίαιτα περιορισμού (Elimination Diet), είναι ένα διαγνωστικό εργαλείο, που χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό και την ανακούφιση από διάφορα συμπτώματα που σχετίζονται με τα τρόφιμα. Συγκεκριμένα, η δίαιτα αυτή προϋποθέτει την προσωρινή αφαίρεση κάποιων τροφίμων ή ομάδων τροφίμων από τη διατροφή ενός ατόμου, για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και στη συνέχεια την σταδιακή επαναφορά τους, με στόχο να προσδιοριστούν πιθανές συνδέσεις ανάμεσα στα τρόφιμα και κάποια ανεπιθύμητα συμπτώματα, όπως η  ακμή και η κόπωση. Σημειώνεται ότι η δίαιτα εξάλειψης είναι ιδανική για τον σκοπό που προαναφέραμε, δεν είναι όμως βιώσιμη μακροπρόθεσμα για κάποιον που θέλει να χάσει βάρος. Όπως εξηγεί μάλιστα η Kelly Plowe, αυτή η δίαιτα χρησιμοποιείται συνήθως για να εντοπιστούν τροφικές αλλεργίες, ευαισθησίες και δυσανεξίες και διαρκεί περίπου 5 – 6 εβδομάδες.

Τι γνωρίζουμε για τη δίαιτα περιορισμού;

Η ιδέα πίσω από τη δίαιτα περιορισμού, σχεδιάστηκε για πρώτη φορά από τον φυσικό Δρ. Albert Rowe το 1921, ο οποίος τη δημοσίευσε με το βιβλίο του Elimination Diets and the Patient’s Allergies, το 1941. Αργότερα, χρησιμοποιήθηκε από Αυστραλούς ερευνητές, οι οποίοι είχαν συνδέσει την κατανάλωση κάποιων πρόσθετων τροφίμων με την κνίδωση που παρουσίαζαν κάποιοι ασθενείς.

Τα αλλεργιογόνα των τροφίμων μπορεί να προκαλέσουν αναφυλαξία, πρήξιμο του στόματος, ρινίτιδα, διάρροια, εμετό, καθώς και νευρολογικές αντιδράσεις, όπως πονοκεφάλους, νευρικότητα, άγχος και σύγχυση. Οι δυσανεξίες στα τρόφιμα και οι ευαισθησίες, μπορούν να προκαλέσουν γαστρεντερικές δυσκολίες, αλλαγές στη διάθεση και κόπωση. Σημειώνεται ότι ορισμένες αλλεργικές αντιδράσεις αποτελούν απόκριση του οργανισμού στα ίδια τα τρόφιμα, ενώ άλλες οφείλονται στην υπερευαισθησία στα πρόσθετα τροφίμων.

Οι ειδικοί αναφέρουν ότι η δίαιτα περιορισμού μπορεί να βοηθήσει στη θεραπεία της ADHD, της κοιλιοκάκης, του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου και του συνδρόμου διαρροής του εντέρου. Πολλοί, μάλιστα, είναι και οι γιατροί που ισχυρίζονται ότι η αποφυγή ορισμένων τροφίμων καθαρίζει τη θολούρα του εγκεφάλου και μειώνει τον πόνο στις αρθρώσεις.

Πώς δουλεύει η δίαιτα περιορισμού;

Κατά τη δίαιτα περιορισμού, περιορίζονται προσωρινά ορισμένες τροφές για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο.  Υπάρχουν ωστόσο, διάφορες δίαιτες περιορισμού. Συγκεκριμένα, οι δίαιτες περιορισμού πολλαπλών τροφών, όπως η δίαιτα περιορισμού έξι τροφίμων, στοχεύουν συγκεκριμένα τρόφιμα που είναι ύποπτα κοινά αλλεργιογόνα. Τα τρόφιμα αυτά είναι το γάλα, η σόγια, τα αυγά, το σιτάρι, τα φυστίκια – ξηροί καρποί και τα θαλασσινά. Άλλες δίαιτες περιορισμού στοχεύουν τα επεξεργασμένα τρόφιμα, τους τεχνητούς χρωματισμούς, τις αρωματικές ύλες, τα συντηρητικά και τα μεταποιημένα σάκχαρα. Σημειώνεται ωστόσο, ότι τις πλείστες φορές, απομακρύνεται μόνο ένα είδος τροφής από τη διατροφή.

Στη φάση της απομάκρυνσης, οι τοξίνες και τα τρόφιμα που δυνητικά προκαλούν φλεγμονή, αφαιρούνται εντελώς από τη διατροφή. Αυτή η φάση μπορεί να διαρκέσει από 21 ημέρες έως έξι εβδομάδες. Κατά τη δεύτερη φάση, που είναι η επαναφορά των τροφίμων, κάθε φαγητό που είχε απομακρυνθεί, προστίθεται αργά στη διατροφή. Σημειώνεται ότι η επαναφορά κάθε φαγητού γίνεται ξεχωριστά και αργά, ώστε να παρατηρηθούν τυχόν συμπτώματα. Σε αυτή τη φάση, συνήθως οι γιατροί και οι διαιτολόγοι, ζητούν από τους ασθενείς να κρατούν ένα ημερολόγιο στο οποίο θα σημειώνουν τις αντιδράσεις που παρατηρούν στο σώμα τους.

Η αργή επαναφορά είναι πολύ σημαντική για ακόμη ένα λόγο. Ουσιαστικά, με αυτόν τον τρόπο μπορούν να προσδιοριστούν, όχι μόνο τα συμπτώματα και οι τροφές που τα προκαλούν, αλλά και οι ποσότητες των τροφίμων που μπορεί να καταναλώσει ένα άτομο πριν προκληθεί αντίδραση στο σώμα του. Εάν, για παράδειγμα, δεν έχετε δυσανεξία στη γλουτένη, θα μπορέσετε να προσδιορίσετε ακριβώς πόσο σιτάρι μπορείτε να φάτε πριν αντιμετωπίσετε συμπτώματα φλεγμονής.

Τι πρέπει να τρώτε;

Όταν ακολουθείτε μια δίαιτα περιορισμού, πρέπει να τρώτε κυρίως τροφές που δεν προκαλούν φλεγμονή και δεν είναι γνωστά ερεθιστικά ή αλλεργιογόνα, όπως φρέσκα προϊόντα και άπαχη πρωτεΐνη. Πρέπει, επίσης, να αποφύγετε εντελώς τα τρόφιμα που θεωρούνται αλλεργιογόνα ή ερεθιστικά. Για να γίνει πιο κατανοητό αυτό, διαβάστε προσεκτικά τον ακόλουθο πίνακα. Ο γιατρός ή ο διαιτολόγος σας, θα προσαρμόσει τη δίαιτα σας, ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες σας.

Επιτρεπόμενα τρόφιμα

• Λαχανικά: Φυλλώδη χόρτα, σταυρανθή λαχανικά, όπως μπρόκολο και κουνουπίδι και λαχανικά ρίζας, όπως τεύτλα και καρότα.
• Φρούτα: Μούρα, εσπεριδοειδή, μήλα, τροπικά φρούτα.
• Άμυλο και σπόροι: Κόκκοι εκτός από σπόρους σιταριού, όπως αμάρανθος, κριθάρι, φαγόπυρο, μανιόκα, ρεβίθια, φακές, κεχρί, βρώμη, πατάτα, Κινόα, ρύζι.
• Λίπη με βάση τα φυτά: Ελαιόλαδο, αβοκάντο και λιναρόλαια.
• Ζωικά λίπη: Τα λίπη στις ζωικές πρωτεΐνες είναι μια καλή επιλογή για τη δίαιτα εξάλειψης, αλλά γενικά η υγιεινή διατροφή περιλαμβάνει ελάχιστο κόκκινο κρέας.
• Σπόροι: Μπορείτε να απολαύσετε σπόρους και τα βούτυρα τους, αλλά φροντίστε να ελέγχετε την ετικέτα στα βούτυρα καρύδας.
• Κρέας: Είτε φρέσκο είτε κατεψυγμένο, το κρέας είναι μια καλή επιλογή, αλλά φροντίστε να μην είναι πολύ επεξεργασμένο.

Μη επιτρεπόμενα τρόφιμα

• Σιτάρι: Το σιτάρι και τα προϊόντα που περιέχουν γλουτένη είναι συνήθως τα πρώτα που απομακρύνονται σε μια δίαιτα εξάλειψης. Τροφές όπως πλιγούρι, κουσκούς, αλεύρι φαρίνα ή graham, βύνη από σιτάρι, σιμιγδάλι, ολόκληρο σιτάρι, μούρα σιταριού και έλαιο σιταριού, δεν επιτρέπονται. Επίσης μπορεί να χρειαστεί να εξαλείψετε το ζελατινοποιημένο άμυλο, την υδρολυμένη φυτική πρωτεΐνη, το τροποποιημένο άμυλο τροφίμων, το φυτικό άμυλο και το άμυλο λαχανικών.
• Γαλακτοκομικά: Τα γαλακτοκομικά προϊόντα απομακρύνονται από την αρχή της δίαιτας. Συγκεκριμένα απομακρύνεται το γάλα αγελάδας, το κατσικίσιο γάλα, το τυρί, το γιαούρτι, η καζεΐνη και οι πρωτεΐνες γάλακτος.
• Καρποί με κέλυφος: Σε αυτή την κατηγορία συγκαταλέγεται το γάλα ανακαρδιοειδών, το γάλα καρύδας και το γάλα αμυγδάλου και οι ξηροί καρποί σε άλλες μη επεξεργασμένες μορφές, όπως τα καρύδια Βραζιλίας, τα φουντούκια, τα αμύγδαλα, τα φυστίκια, τα καρύδια και οι καρύδες.
• Σόγια: Οποιαδήποτε προϊόντα σόγιας, μεταξύ άλλων, το τόφου και το γάλα σόγιας απαγορεύονται.
• Θαλασσινά: Όλα τα ψάρια (σολομός, σκουμπρί, ρέγγα, μπακαλιάρος, ξιφίας κ.λπ.) και τα οστρακοειδή (γαρίδες, μύδια, καβούρια, αστακός κ.λπ.). Σε αυτή την κατηγορία συμπεριλαμβάνεται επίσης, το χαβιάρι, το αυγοτάραχο, οι νιφάδες bonito και ο χυμός αχιβάδας.
• Αυγά: Ολόκληρα αυγά, ασπράδια αυγών και προϊόντα που προέρχονται από αυγά.
• Καφεΐνη: Καφές, ενεργειακά ποτά, σόδα, τσάι με καφεΐνη και άλλες πηγές καφεΐνης απαγορεύονται.
• Ζάχαρη: Σε αυτή τη δίαιτα η ζάχαρη, τα τεχνητά γλυκαντικά και οι αλκοόλες ζάχαρης πρέπει να απομακρύνονται εντελώς. Ορισμένοι επαγγελματίες μάλιστα, προτείνουν και την αποφυγή φυσικών γλυκαντικών, όπως μέλι, στέβια και σιρόπι σφενδάμου.
• Αλκοόλ: Αποφύγετε όλους τους τύπους αλκοόλ.
• Καλαμπόκι: Μερικοί άνθρωποι είναι ευαίσθητοι στο καλαμπόκι, το οποίο μπορεί να δράσει ως φλεγμονώδης παράγοντας. Ως εκ τούτου, τα προϊόντα καλαμποκιού πρέπει να απομακρύνονται εντελώς.

Σημειώνεται ότι στη δίαιτα περιορισμού δεν μετράμε γεύματα και μάλιστα οι ειδικοί τονίζουν, ότι μπορείτε να τρώτε όσα γεύματα χρειάζεστε για να έχετε ενέργεια και να νιώθετε καλά. Όμως, είναι πολύ απαραίτητο να συμβουλευτείτε έναν γιατρό ή έναν διαιτολόγο πριν αρχίσετε, με τον οποίο θα δημιουργήσετε ένα πρόγραμμα διατροφής που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες σας. Είναι επίσης πολύ σημαντικό, να έχετε εναλλακτικές επιλογές για τα τρόφιμα που θα κόψετε, όπως το γάλα αμυγδάλου, αντί  του κανονικού γάλακτος. Θα πρέπει, τέλος, να αναπτύξετε ένα σχέδιο για την πρόσληψη θερμίδων προτού ξεκινήσετε τη δίαιτα, επειδή μπορεί να κόψετε πολλά τρόφιμα που τρώγατε κανονικά, άρα πρέπει να έχετε εναλλακτικές επιλογές που να έχουν την ίδια θερμιδική αξία.

Ποια είναι τα πλεονεκτήματα της δίαιτας περιορισμού;

Εάν είστε ο τύπος που μεγάλωσε τρώγοντας μεταποιημένα τρόφιμα καθημερινά, μπορεί να αισθανθείτε αρχικά ότι πεινάτε. Ωστόσο, τρώγοντας αρκετά φρούτα, λαχανικά, κρέατα και δημητριακά, το αίσθημα αυτό θα υποχωρήσει, λόγω του κορεσμού που παρέχουν τα ολόκληρα τρόφιμα. Επιπρόσθετα, αν και η δίαιτα εξάλειψης απαιτεί χρόνο και προγραμματισμό, πρέπει να έχετε πάντα στο μυαλό σας ότι θα διαρκέσει για μικρό χρονικό διάστημα. Μετά την ολοκλήρωση της όμως, εάν εντοπιστούν ευαισθησίες σε κάποια τρόφιμα, ενδεχομένως να χρειαστεί να συνεχίσετε επ΄ αόριστόν κάποιους περιορισμούς, οι οποίοι όμως θα κάνουν καλό στην υγεία σας. Τέλος, σημειώνεται ότι η δίαιτα εξάλειψης είναι μια από τις πιο ασφαλείς επιλογές που έχετε, εάν θέλετε να μάθετε το πώς αντιδρά το σώμα σας στα διάφορα τρόφιμα.

Ποια είναι τα μειονεκτήματα της δίαιτας περιορισμού;

Ένα από τα δύσκολα σημεία της δίαιτας αυτής είναι ο πολύ απαιτητικός προγραμματισμός που χρειάζεται να κάνετε αρχικά. Πρέπει να συμβουλευτείτε έναν διαιτολόγο για να προσδιορίσετε ακριβώς τις διατροφικές απαιτήσεις του οργανισμού σας, ώστε να φτιάξετε ένα σχέδιο διατροφής που να ανταποκρίνεται σε αυτές. Επίσης, ενδεχομένως να χρειαστεί να κάνετε και κάποιες εξετάσεις αίματος για να δείτε εάν έχετε διατροφικές ανεπάρκειες.

Επιπρόσθετα, η συγκεκριμένη δίαιτα δεν είναι κατάλληλη για όλους. Πολλές φορές όμως, αποτελεί την καλύτερη επιλογή για τα άτομα που βρίσκονται στο στάδιο της ανάρρωσης από κάποια διατροφική διαταραχή, όπως η νευρική ανορεξία και η νευρική βουλιμία.

Τέλος, αυτή η δίαιτα χρειάζεται πολύ υπομονή κατά την μεταβατική περίοδο, στην οποία θα χρειαστεί να επαναπροσδιοριστούν οι διατροφικές σας συνήθειες, καθώς ενδέχεται οι αλλαγές που απαιτούνται να απέχουν πολύ από τις καθημερινές σας συνήθειες.

Πρέπει να μετράτε τις θερμίδες σε μια δίαιτα περιορισμού;

Οι δίαιτες περιορισμού, όπως είπαμε και προηγουμένως, δεν συνιστώνται και δεν επικεντρώνονται στην απώλεια ή την αύξηση βάρους, είναι όμως πολύ σημαντικό να γνωρίζετε την ενέργεια που χρειάζεστε για να νιώθετε καλά, άρα η μέτρηση των θερμίδων είναι αναπόσπαστο κομμάτι τους. Πρέπει να γνωρίζετε ότι το σώμα σας καίει θερμίδες για τις βασικές λειτουργίες του, όπως είναι η αναπνοή, η κυκλοφορία του αίματος, η δημιουργία και η επισκευή των κυττάρων, ενώ η σωματική δραστηριότητα χρειάζεται επιπλέον ενέργεια. Νοουμένου λοιπόν ότι οι γυναίκες χρειάζονται 2000 θερμίδες την ημέρα, ενώ οι άντρες λίγο περισσότερες, είναι σημαντικό να συμβουλεύεστε κάποιον ειδικό, για να είστε σίγουροι ότι η ποσότητα των θερμίδων που λαμβάνετε είναι ικανοποιητική, ώστε να αποκλείσετε συμπτώματα όπως η αλλαγή της διάθεσης και η κόπωση, που θα μπορούσαν να παρερμηνευτούν και να θεωρηθούν ότι προκαλούνται από διάφορα τρόφιμα.