Τι ωθεί ένα παιδί να είναι ντροπαλό ή εξωστρεφές;

Ήμουν ντροπαλό παιδί όταν μεγάλωνα. Δυσκολευόμουν να κάνω νέους φίλους και χρειαζόμουν λίγο χρόνο για να προσαρμοστώ σε νέα μέρη. Παρόλο που έχω μάθει να αντιμετωπίζω τη ντροπαλότητά μου με τα χρόνια, εξακολουθώ να έχω ήπιες κρίσεις κοινωνικού άγχους όταν βρίσκομαι με νέους ανθρώπους ή όταν βρίσκομαι σε μεγάλα επαγγελματικά περιβάλλοντα, όπως ακαδημαϊκά συνέδρια, όπου η γνωριμία με νέους ανθρώπους είναι το ζητούμενο.

Γεννιόμαστε ντροπαλοί ή είναι κάτι που αναπτύσσουμε έπειτα;

Μια μακρά ιστορία ερευνών υποδεικνύει ότι η ιδιοσυγκρασία -ή το στυλ συναισθηματικής αντίδρασης ενός ατόμου στο περιβάλλον- μπορεί να εντοπιστεί για πρώτη φορά σε βρέφη ηλικίας μόλις 4 μηνών. Μετράται δείχνοντας στα βρέφη μερικά απλά παιχνίδια, όπως ένα μηχάνημα με διάφορα κρεμαστά ζωάκια, και μελετώντας τον τρόπο με τον οποίο αντιδρούν. Αυτή η απλή δοκιμασία στους 4 μήνες έχει δείξει με αρκετή συνέπεια ότι τα βρέφη που συγκλονίζονται ή στενοχωριούνται συναισθηματικά ως αντίδραση σε ένα κρεμαστό μηχάνημα είναι εκείνα που έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να γίνουν ντροπαλά καθώς μεγαλώνουν. Τα μωρά αυτά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε κάθε είδους αλλαγή στο περιβάλλον και μπορεί να αναστατωθούν εύκολα ακόμη και από τις πιο συνηθισμένες δραστηριότητες, όπως το κουδούνι της πόρτας ή η αλλαγή πάνας. Αντίθετα, τα μωρά που αντιδρούν θετικά σε αυτές τις αλλαγές ή δεν αντιδρούν καθόλου, είναι εκείνα που έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να γίνουν πολύ κοινωνικά ως παιδιά προσχολικής ηλικίας.

Είναι εκπληκτικό ότι η σχέση αυτή υπερβαίνει την πρώιμη παιδική ηλικία και οι αντιδράσεις των μωρών στο κινητό σε ηλικία 4 μηνών προβλέπουν πόσο ντροπαλά ή κοινωνικά θα είναι στην εφηβεία. Διαφορές μεταξύ ντροπαλών και εξωστρεφών παιδιών προσχολικής ηλικίας μπορούν να παρατηρηθούν ακόμη και στη βιολογία τους και στον εγκέφαλο, γεγονός που υποδηλώνει ότι η ντροπαλότητα έχει ισχυρή βιολογική βάση και μπορεί να αποτελεί μέρος της προσωπικότητάς ενός ατόμου από πολύ νωρίς στη ζωή.Αυτό σημαίνει ότι το περιβάλλον δεν παίζει κανένα ρόλο στην παραγωγή της συστολής;

 Είναι η ντροπαλότητα κάτι που πρέπει να μας απασχολεί εξαρχής;

Το γεγονός ότι η ιδιοσυγκρασία έχει βιολογική βάση δεν σημαίνει ότι είναι πάγια. Η ιδιοσυγκρασία ενός παιδιού μπορεί να αλλάξει και οι αρνητικές αντιδράσεις των μωρών σε νέους ανθρώπους, αντικείμενα και καταστάσεις μπορούν να γίνουν λιγότερο ακραίες με την πάροδο του χρόνου. Συν τοις άλλοις, δεν είναι κακό να είναι κανείς λίγο ντροπαλός. Πολλά παιδιά έχουν μια ιδιοσυγκρασία που περιγράφεται ως “αργό στο ζέσταμα” και απλώς χρειάζονται λίγο χρόνο για να προσαρμοστούν στο περιβάλλον τους πριν είναι έτοιμα να μπουν στο παιχνίδι και να συμμετάσχουν στη διασκέδαση. Αξίζει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι υπάρχει ένα υποσύνολο βρεφών, περίπου 10 έως 15%, που είναι εξαιρετικά ευαίσθητα. Αυτά είναι εκείνα που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο για την ανάπτυξη ντροπαλότητας και ένα μέρος από αυτά (περίπου το 40 %) μπορεί ακόμη και να αναπτύξουν κοινωνικό άγχος αργότερα στη ζωή τους.

Αν λοιπόν έχετε ένα εξαιρετικά ευαίσθητο παιδί που δεν προσαρμόζεται ούτε με οικεία άτομα και μέρη μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, υπάρχουν διαθέσιμες παρεμβάσεις που θα το βοηθήσουν να μην αναπτύξει προβλήματα κοινωνικού άγχους. Συν τοις άλλοις, ένα υποστηρικτικό γονεϊκό στυλ μπορεί πραγματικά να βοηθήσει. Για παράδειγμα, έρευνες έχουν δείξει ότι ο κίνδυνος ενός μωρού να γίνει ντροπαλό μειώνεται σημαντικά όταν έχει μητέρες που είναι ευαίσθητες και ανταποκρίνονται κατάλληλα στις ανάγκες του παιδιού. Έτσι, ακόμη και για τα μωρά που αναστατώνονται εύκολα όταν τους παρουσιάζονται νέες ή προκλητικές καταστάσεις, το να έχουν έναν γονέα που ανταποκρίνεται στις ανάγκες του μωρού μπορεί να λειτουργήσει ως ρυθμιστικό παράγοντα ενάντια στην ανάπτυξη ντροπαλότητας ή κοινωνικού άγχους.

Ομοίως, η γονική μέριμνα μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στο πώς τα ντροπαλά έναντι των εξωστρεφών παιδιών αναπτύσσουν την αίσθηση της ηθικής ή της συνείδησης κατά την παιδική ηλικία. Για παράδειγμα, τα παιδιά που είναι ντροπαλά ή έχουν την τάση να νιώθουν άγχος είναι πιθανό να αναστατώνονται εύκολα όταν τους κάνουν παρατήρηση για παραβίαση των κανόνων. Ως αποτέλεσμα, χρειάζονται πραγματικά μόνο (και ανταποκρίνονται καλά σε) ήπιες μορφές πειθαρχίας, αφού εύκολα νιώθουν ενοχές για τις παραβάσεις τους. Τα παιδιά που είναι πολύ πιο εξωστρεφή ή ατρόμητα δεν ανταποκρίνονται πάντα στην ήπια πειθαρχία και απαιτούν λίγο περισσότερη προσοχή όταν παραβιάζουν τους κανόνες, αφού δεν αισθάνονται εύκολα άγχος από μόνα τους.

Συνολικά, η έρευνα αυτή υποδηλώνει ότι οι σπόροι που αναπτύσσουν μια ντροπαλή ή εξωστρεφή προσωπικότητα φυτεύονται νωρίς στη ζωή και έχουν ισχυρή βιολογική βάση. Αλλά η ανατομία δεν είναι πεπρωμένο, και αν έχετε ένα μωρό που είναι πραγματικά ευαίσθητο σε κάθε είδους αλλαγή στο περιβάλλον, η εξίσου ευαίσθητη γονική φροντίδα που επιτρέπει στο παιδί να προσαρμοστεί στα νέα πράγματα με τον δικό του ρυθμό μπορεί να το βοηθήσει να μην αναπτύξει αργότερα φόβο ή άγχος σε κοινωνικές καταστάσεις. Και παρόλο που η συστολή έχει ισχυρή βιολογική βάση, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι θα έχετε δύο παιδιά που θα έχουν ακριβώς την ίδια ιδιοσυγκρασία. Μπορεί κάλλιστα να έχετε ένα ντροπαλό, αγχωμένο παιδί και στη συνέχεια ένα ατίθασο, ατρόμητο παιδί. Αν συμβαίνει αυτό, είναι σημαντικό να θυμάστε ότι η προσαρμογή του στυλ ανατροφής σας στις ανάγκες του παιδιού είναι σημαντική και ότι αυτό που λειτουργεί για το ένα ταμπεραμέντο μπορεί να μην λειτουργεί το ίδιο καλά για το επόμενο.