Ζάχαρη: είναι εθιστική και δρα στον εγκέφαλο με παρόμοιο τρόπο με τα ναρκωτικά

Νέα έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε χοίρους, διαπίστωσε ότι η ζάχαρη μεταβάλλει τα κυκλώματα του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ανταμοιβή, με παρόμοιο τρόπο με τα εθιστικά προϊόντα.

Ποιος μηχανισμός κρύβεται πίσω από τον εθισμό;

Όταν βιώνουμε κάτι ευχάριστο ή μαθαίνουμε κάτι νέο, χημικές ουσίες που υπάρχουν φυσικά στον εγκέφαλο μας, όπως ο νευροδιαβιβαστής ντοπαμίνη, επικοινωνούν μεταξύ τους και μας προκαλούν ευχαρίστηση, ωθώντας μας να επαναλαμβάνουμε συμπεριφορές που βελτιώνουν την γνώση και την ποιότητα ζωής μας. Αυτό το σύστημα, που ονομάζεται σύστημα ανταμοιβής, μας βοηθά να εξηγήσουμε πολλές ανθρώπινες ευχάριστες εμπειρίες, όπως ο έρωτας, η σεξουαλική ευχαρίστηση και ο χρόνος που επιλέγουμε να περνάμε με τους φίλους μας.

Πολλές ωστόσο, ουσίες, όπως τα ναρκωτικά, ξεγελούν το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου και το ενεργοποιούν τεχνητά, ωθώντας τους ανθρώπους να επαναλαμβάνουν συμπεριφορές που προκαλούν ουτοπική ευχαρίστηση και παράλληλα άσχημα αποτελέσματα στον οργανισμό. Αυτός ακριβώς ο μηχανισμός, είναι εκείνος που κρύβεται πίσω από τον εθισμό.

Η ζάχαρη είναι εθιστική ουσία;

Το 1950, ένας Αμερικανός επιστήμονας που ονομάζεται Theron Randolph, χρησιμοποίησε τον όρο «εθισμός στα τρόφιμα» για να περιγράψει την καταναγκαστική κατανάλωση ορισμένων τροφίμων, όπως το γάλα, τα αυγά και οι πατάτες. Από τότε, οι ερευνητικές μελέτες που προσπάθησαν να εδραιώσουν τον όρο και την έννοια που του έδωσε ο Δρ. Randolph, οδηγήθηκαν σε αμφιλεγόμενα αποτελέσματα. Ωστόσο, ο Michael Winterdahl, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Κλινικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Aarhus στη Δανία και οι συνεργάτες του, σε μια προσπάθεια να δώσουν μια ξεκάθαρη απάντηση στο κατά πόσο είναι εθιστικά τα τρόφιμα, εξέτασαν την επίδραση της ζάχαρης στο κύκλωμα ανταμοιβής σε εγκεφάλους χοίρων.  

Συγκεκριμένα, οι ερευνητές που δημοσίευσαν τα ευρήματα τους στο περιοδικό Scientific Reports, ανέλυσαν τις επιδράσεις της ζάχαρης σε επτά θηλυκά μίνι γουρούνια, χρησιμοποιώντας σύνθετες τεχνικές απεικόνισης PET για να ελέγξουν το σύστημα ανταμοιβής των ζώων και συγκεκριμένα τους υποδοχείς της ντοπαμίνης και των οπιοειδών του εγκεφάλου τους. Αρχικά, τα μίνι γουρούνια υποβλήθηκαν σε απεικονίσεις PET και ακολούθως για 12 διαδοχικές ημέρες είχαν πρόσβαση σε διάλυμα σακχαρόζης για 1 ώρα την ημέρα. Μετά το πέρας 24 ωρών από την τελευταία τους πρόσβαση στη ζάχαρη, οι απεικονίσεις PET επαναλαμβάνονταν, με τους ερευνητές να διαπιστώνουν ότι σε 12 μέρες υπήρξαν σημαντικές αλλαγές στα συστήματα ντοπαμίνης και οπιοειδών του εγκεφάλου τους. Το οπιοειδές σύστημα, το οποίο συνδέεται με την ευεξία και την ευχαρίστηση, ενεργοποιήθηκε αμέσως μετά την πρώτη πρόσληψη, σύμφωνα με τους ερευνητές, ωστόσο υπήρξαν γενικά μεταβολές στο ραβδωτό σώμα του πυρήνα, στο θάλαμο, στην αμυγδαλή, στο φλοιό του κόλπου και στον προμετωπικό φλοιό του εγκεφάλου τους.

Τα εν λόγω ευρήματα υποδηλώνουν ότι τα τρόφιμα που περιέχουν πολλή ζάχαρη επηρεάζουν το κύκλωμα ανταμοιβής του εγκεφάλου με τρόπους παρόμοιους με τα ναρκωτικά. Μάλιστα, όπως εξηγεί ο επικεφαλής της μελέτης Δρ. Winterdahl, εάν η ζάχαρη μπορεί να αλλάξει το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου μέσα σε μόλις 12 ημέρες, τότε αυτό σημαίνει ότι τα φυσικά ερεθιστικά του εγκεφάλου, όπως είναι η γνώση και η μάθηση, σε βάθος χρόνου επηρεάζονται και αντικαθίστανται από την ζάχαρη και άλλα «τεχνητά» ερεθίσματα, όμως αυτό χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για να διαπιστωθεί με ακρίβεια.

Γιατί επιλέχθηκαν χοίροι για αυτή την μελέτη;

Οι χοίροι είναι μια καλή εναλλακτική λύση, επειδή ο εγκέφαλος τους είναι πιο πολύπλοκος από τον εγκέφαλο των αρουραίων και αρκετά μεγάλος ώστε να απεικονίζονται οι βαθιές δομές του στους σαρωτές του ανθρώπινου εγκεφάλου. Επιπρόσθετα, οι χοίροι έχουν μια φυσική τάση προς την ζάχαρη και οι ομοιοστατικοί μηχανισμοί τους, οι οποίοι συμβάλλουν στη ρύθμιση του σωματικού βάρους και του μεταβολισμού είναι παρόμοιοι με τους ανθρώπινους, σε αντίθεση με τους αρουραίους στους οποίους αυτοί οι μηχανισμοί διαφέρουν σημαντικά από τους ανθρώπινους.

Βέβαια, το καλύτερο θα ήταν αυτή η μελέτη να πραγματοποιηθεί κατευθείαν σε ανθρώπους, αυτό ωστόσο δεν είναι εφικτό καθώς τα επίπεδα της ντοπαμίνης τους επηρεάζονται από πολλούς άλλους παράγοντες, όπως η χαρά για μια νέα σχέση ή όταν κερδίζουν σε ένα παιχνίδι και από πολλές άλλες δραστηριότητες που προκαλούν ευχαρίστηση.