Στη χώρα μας, τα πράγματα γίνονται λίγο δύσκολα όταν κάποιος ασθενής διαγιγνώσκεται με καρκίνο. Δεν υπάρχουν οργανωμένα κέντρα και δομές για τη σωστή, ολοκληρωμένη καθοδήγησή του, με αποτέλεσμα η συνεργασία διαφόρων εξειδικευμένων ειδικοτήτων όπως παθολόγων-ογκολόγων, διατροφολόγων και μοριακών βιολόγων να είναι δύσκολη για τη σωστή καθοδήγηση του ασθενούς. Ωστόσο, η τήρηση ενός προγράμματος κατάλληλης άσκησης, διατροφής και διαχείρισης του βάρους κατά τη διάρκεια της ενεργού θεραπείας του καρκίνου είναι επιτακτική.
Το πρόβλημα αμβλύνεται αν βάλουμε στο παιχνίδι και τα μη συνταγογραφούμενα σκευάσματα, όπως βιταμίνες-ιχνοστοιχεία, προβιοτικά, ενισχυτικά όρεξης κ.α., τα οποία μπορεί να λάβει ο ασθενής από μόνος του, όπου για πολλά από αυτά είτε υπάρχει ετερογένεια μεταξύ των μελετών για το αν βοηθούν ή όχι τη νόσο, είτε δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα για την ωφέλεια της χρήσης τους ή ενδεχόμενη τοξικότητα, σε συνδυασμό και με τη λαμβανόμενη θεραπεία.
Λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τη σπουδαιότητα της σωστής θρέψης του οργανισμού των ογκολογικών ασθενών και δεδομένου ότι πολλοί από αυτούς παρουσιάζουν ανορεξία, απώλεια βάρους, δυσθρεψία και καχεξία (έως και 80% σε προχωρημένο καρκίνο), η ASCO συγκάλεσε μια ομάδα εμπειρογνωμόνων για να εξετάσει συστηματικά τα στοιχεία της ήδη υπάρχουσας βιβλιογραφίας – είτε ανασκοπήσεων, είτε ελεγχόμενων δοκιμών – που αξιολογούσαν τον αντίκτυπο της αερόβιας άσκησης, της άσκησης με αντίσταση, ειδικών διαιτών και τροφών, ακούσιας απώλειας βάρους ή εκούσιας, αποφυγής αύξησης βάρους ενηλίκων κατά τη θεραπεία του καρκίνου, στην ποιότητα ζωής, αλλά και στην τοξικότητα της θεραπείας, όπως και στον έλεγχο του καρκίνου.
Είναι γνωστό από πολλές μελέτες πλέον ότι η παχυσαρκία, η λήψη τροφής χαμηλής θρεπτικής αξίας και η σωματική αδράνεια αποτελούν παράγοντες κινδύνου για περισσότερες από 12 κακοήθειες. Οι παράγοντες αυτοί όχι μόνο ενοχοποιούνται για την εμφάνιση συγκεκριμένων κακοηθειών, αλλά συμβάλλουν και στην κακή έκβαση του καρκίνου, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις ασθενών σε πρώιμο στάδιο καρκίνου του παχέος εντέρου, του μαστού και του προστάτη. Αν και τα δεδομένα από ελεγχόμενες τυχαιοποιημένες μελέτες είναι πολύ περιορισμένα σχετικά με την επίδραση της απώλειας βάρους, της αυξημένης άσκησης και της σωστής διατροφής κατά τη διάρκεια της διάγνωσης και της θεραπείας του καρκίνου, όσον αφορά την υποτροπή ή τη θνησιμότητα, εκατοντάδες μελέτες δείχνουν ότι αυτές οι αλλαγές στον τρόπο ζωής βελτιώνουν άλλα τελικά σημεία, όπως είναι η ποιότητα ζωής του ασθενούς και οι ανεπιθύμητες ενέργειες που σχετίζονται με τη θεραπεία μετά τη διάγνωση του καρκίνου.
Ο αυξανόμενος όγκος παρατηρήσεων που συσχετίζουν την κακή διατροφή, την έλειψη σωματικής άσκησης και την παχυσαρκία με την εμφάνιση καρκίνου, καθώς και τα δεδομένα, από την άλλη πλευρά, που δείχνουν το όφελος της αλλαγής του τρόπου ζωής προς το καλύτερο μετά τη διάγνωση του καρκίνου, έχουν τα τελευταία χρόνια οδηγήσει στην ανάπτυξη εξειδικευμένων, κλινικών πολλές φορές, διαιτών και οδηγιών φυσικής δραστηριότητας ως μέρος και τρόπο της πρόληψης και του ελέγχου του καρκίνου, τόσο για άτομα αυξημένου κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου, όσο και για ασθενείς που επιβιώνουν από έναν καρκίνο.
Τα δεδομένα όμως είναι πολύ περιορισμένα σε ασθενείς που υποβάλλονται επί του παρόντος σε αντικαρκινική θεραπεία, λόγω περιορισμένης προσπάθειας δοκιμών. Η περίοδος αυτή είναι πολύ κρίσιμη για τον ασθενή, λόγω των παρενεργειών των θεραπειών κατά του καρκίνου. Η κόπωση, η πτώση της καρδιοαναπνευστικής ικανότητας και της φυσικής λειτουργίας, οι αλλαγές στη σύσταση του σώματος, η μυϊκή αδυναμία επηρεάζουν δυσμενώς την ποιότητα της ζωής και τη λειτουργική κατάσταση του ατόμου. Συν νοσηρότητες και παρανεοπλασματικά σύνδρομα δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο την ισορροπία μεταξύ των ασθενειών, των συμπτωμάτων τους και της σωστής διατροφής και άσκησης, λειτουργώντας περιοριστικά, αν όχι και ανασταλτικά.
Στην κλινική πράξη πρέπει να τεθούν και να απαντηθούν τρία βασικά ερωτήματα:
Οι μέχρι τώρα μελέτες και ανασκοπήσεις δίνουν ισχυρή σύσταση της αερόβιας άσκησης και άσκησης με αντίσταση στη διάρκεια της ενεργού θεραπείας κατά του καρκίνου για τον μετριασμό των παρενεργειών και της τοξικότητας της θεραπείας. Οι ασκήσεις αυτές μειώνουν την κόπωση, αυξάνουν τη μυϊκή δύναμη, διατηρούν ικανοποιητική καρδιοαναπνευστική ικανότητα και συνολική υψηλή σωματική λειτουργικότητα. Συμβάλλουν επίσης στην ψυχική ευεξία, λειτουργούν προστατευτικά για το άγχος και την κατάθλιψη και έχουν χαμηλό κίνδυνο ανεπιθύμητων ενεργειών. Δυστυχώς δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία που να αποδεικνύουν τη βελτίωση των αποτελεσμάτων ελέγχου του καρκίνου, όπως την υποτροπή ή τη συνολική επιβίωση ή των ποσοστών ολοκλήρωσης της θεραπείας.
Ως προς το χρόνο και την ένταση της άσκησης, επίσης δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για συγκεκριμένες συστάσεις, καθώς η ετερογένεια των μελετών είναι μεγάλη ως προς τις παραμέτρους αυτές.
Καλό είναι να μιλήσετε με έναν εξειδικευμένο φυσικοθεραπευτή ή γυμναστή και σε συνεργασία με τον ογκολόγο να σας υποδείξουν ποιες ασκήσεις είναι κατάλληλες για εσάς.
Επί του παρόντος, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να προτείνουν υπέρ ή κατά διατροφικών παρεμβάσεων, όπως κετογονικές δίαιτες ή δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων, δίαιτες χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά ή νηστεία για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων που σχετίζονται με την ποιότητα ζωής, την τοξικότητα της θεραπείας ή τον έλεγχο του καρκίνου.
Δίαιτες που αποκλείουν τα ωμά φρούτα και λαχανικά δεν συνιστώνται για την πρόληψη της μόλυνσης σε ασθενείς με καρκίνο κατά τη διάρκεια της ενεργού θεραπείας.
Αλλαγή στη γεύση
Πολλοί ασθενείς αναφέρουν αλλαγές στη γεύση τους, που μπορεί να προκληθεί είτε ως παρενέργεια του ίδιου του καρκίνου, του σχήματος χημειοθεραπείας που λαμβάνει, μόλυνσης ή χορήγησης ορισμένων φαρμάκων. Τις περισσότερες φορές οι αλλαγές στη γεύση ξεκινούν και παρέρχονται ανάλογα με τη διάρκεια του κύκλου θεραπείας. Είναι όμως πολύ σημαντικές διότι επηρεάζουν αρνητικά την όρεξη, τη γεύση του φαγητού – συχνά το περιγράφουν ως μεταλλικό ή χάρτινο – και εν τέλει την πρόσληψη της ημερήσιας δόσης θρεπτικών συστατικών.
Ναυτία και έμετος
Μια από τις πιο συχνές παρενέργειες πολλών σχημάτων χημειοθεραπείας είναι η ναυτία και ο έμετος. Για να ελαχιστοποιηθεί η αίσθηση της ναυτίας πολλά ογκολογικά κέντρα χορηγούν ειδικά φάρμακα στους ασθενείς που υπόκεινται στη θεραπεία αυτή. Είναι χρήσιμο να καταγράφετε κάθε μέρα σε έναν κύκλο θεραπείας πότε εμφανίζετε ναυτία και τυχόν παράγοντες που την επηρεάζουν.
Διάρροια
Κόπωση
Πονόλαιμος
Ανάμεσα στις ανεπιθύμητες ενέργειες της χημειοθεραπείας είναι και η βλεννογονίτιδα (επώδυνη φλεγμονή και εξέλκωση των βλεννογόνων του στόματος και της πεπτικής οδού) Οι πληγές στο στόμα δυσκολεύουν την κατανάλωση της τροφής, ζεστών ή όξινων ροφημάτων. Η οισοφαγίτιδα ακτινοβολίας μπορεί να προκαλέσει επώδυνη κατάποση. Για να ελαχιστοποιήσετε τα συμπτώματα και τις διατροφικές ελλείψεις που προκύπτουν από τις καταστάσεις αυτές τροποποιήστε λίγο τις καθημερινές σας διατροφικές συνήθειες.
Μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να προτείνουν υπέρ ή κατά της σκόπιμης απώλειας βάρους ή την πρόληψη παρεμβάσεων αύξησης βάρους κατά τη διάρκεια της ενεργού θεραπείας για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων που σχετίζονται με την ποιότητα ζωής, την τοξικότητα της θεραπείας ή τον έλεγχο του καρκίνου.
Να θυμάστε ότι η επικοινωνία με τον ογκολόγο είναι το «κλειδί» για τη διασφάλιση της εφαρμογής όλων αυτών των κατευθυντήριων συστάσεων. Μην κάνετε από μόνοι σας πράγματα που δεν είναι αποδεδειγμένα ότι βελτιώνουν την κατάστασή σας, διότι μπορεί να αντενδείκνυνται. Επίσης, ο εντοπισμός και η παράκαμψη εμποδίων που αποτελούν τροχοπέδη στην τήρηση ασκήσεων ή σωστού προγράμματος διατροφής, είναι σημαντικά στοιχεία που πρέπει να ασχοληθεί ο πάροχος υγείας σας. Οι περισσότεροι ιατροί, αν και γνωρίζουν τα οφέλη της διατροφής και της άσκησης στη διατήρηση ενός υγιούς βάρους, της ψυχικής ευεξίας και της καλής ποιότητας ζωής του ασθενούς, πιστεύουν ότι κάποιο άλλο μέλος της ομάδας πρέπει να κάνει τις παρεμβάσεις αυτές – κάτι το οποίο στην Ελλάδα δεν συμβαίνει – εκτός αν ο ασθενής απευθυνθεί ιδιωτικά ή από μόνος του σε διατροφολόγο του νοσοκομείου ή της δομής που βρίσκεται.
Η εκπαίδευση των ασθενών σχετικά με τη σημασία της άσκησης και της σωστής διατροφής ως μέρος της φροντίδας του καρκίνου και η ενθάρρυνσή τους να απευθύνονται στους εξειδικευμένους επαγγελματίες κάθε φορά, τους βοηθούν να επιτύχουν αυτούς τους στόχους.
Συμπερασματικά
Οι παθολόγοι-ογκολόγοι είναι σημαντικό να συστήνουν τακτική αερόβια άσκηση, καθώς και άσκηση με αντίσταση στη διάρκεια της ενεργού θεραπείας του ασθενούς. Σε περιπτώσεις ασθενών με καρκίνο πνεύμονα που πρόκειται να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση προτείνεται προ-εγχειρητική άσκηση.
Οι ουδετεροπενικές δίαιτες δεν συνιστώνται για την πρόληψη της μόλυνσης σε ασθενείς με καρκίνο κατά τη διάρκεια της ενεργού θεραπείας.
Τα στοιχεία για άλλες διατροφικές παρεμβάσεις και παρεμβάσεις απώλειας βάρους κατά τη διάρκεια της θεραπείας του καρκίνου δεν είναι επαρκή.
Η ανάγκη για περισσότερη έρευνα και απάντηση βασικών ερωτημάτων είναι μεγάλη σε αυτόν τον τομέα, ιδιαίτερα όσον αφορά τη διατροφή και τις παρεμβάσεις απώλειας βάρους κατά τη θεραπεία του καρκίνου.
Οι αλλεργίες μπορεί να είναι ένα προβληματικό και ανησυχητικό ζήτημα για πολλούς γονείς, ειδικά όταν…
Η πρωτεΐνη παίζει πολλούς σημαντικούς ρόλους στην ανθρώπινη υγεία και ως εκ τούτου, η κατανάλωση…
Τα τελευταία χρόνια, η συζήτηση γύρω από το σωματικό βάρος έχει γίνει τόσο για την…
Η διάσειση είναι ένας τύπος τραυματικής εγκεφαλικής βλάβης που δεν πρέπει να λαμβάνεται αψήφιστα, ιδίως…
Το σαπούνι από κατσικίσιο γάλα συγκέντρωσε πρόσφατα την προσοχή ως φυσικό θαύμα για την περιποίηση…
Ο καρκίνος του προστάτη είναι ένας από τους πιο κοινούς τύπους καρκίνου μεταξύ των ανδρών.…