Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν επικριθεί ότι παρουσιάζουν μια διαστρεβλωμένη πραγματικότητα της ομορφιάς. Συγκεκριμένα, οι διασημότητες, τα μοντέλα, οι ηθοποιοί και άλλοι “επηρεαστές” στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συχνά απεικονίζουν τα κοινωνικά ιδεώδη ομορφιάς, τα οποία ειδωλοποιούν τη λεπτότητα και τη λιτότητα, τον μυϊκό τόνο, τη νεότητα και το να είσαι αρτιμελής. Ακόμη και άνθρωποι που γνωρίζουμε “στην πραγματική ζωή” συνήθως δημοσιεύουν τα “highlight reels” τους ,τις καλύτερες εικόνες δηλαδή της καθημερινότητάς τους και συχνά οι συγκεκριμένες επιλέγονται προσεκτικά και επεξεργάζονται με φίλτρα ή άλλες προσαρμογές. Η έκθεση σε αυτούς τους τύπους εξειδανικευμένων εικόνων έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί δυσαρέσκεια για το σώμα και άλλες πτυχές της αρνητικής εικόνας του σώματος, καθώς και διατροφικές διαταραχές.

Τα τελευταία χρόνια, το κίνημα για το “Body positivity” έχει γίνει όλο και πιο ορατό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ως “αντίδοτο” στις ιδανικές για την ομορφιά εικόνες και τις αρνητικές συνέπειές τους. Σε γενικές γραμμές, η θετική σκέψη του σώματος περιλαμβάνει ένα συνολικό σεβασμό και εκτίμηση για το σώμα του ατόμου, ανεξάρτητα από το αν ανταποκρίνεται στα κοινωνικά ιδεώδη ομορφιάς για το πώς “πρέπει” να φαίνεται και να λειτουργεί ένα σώμα. Το περιεχόμενο του κινήματος  Body positivity στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνήθως απεικονίζει μη σεξουαλικοποιημένες και εικόνες ανθρώπων χωρίς φίλτρα με διαφορετικά σώματα, όσον αφορά χαρακτηριστικά όπως το σχήμα και το μέγεθος του σώματος, τις φυσικές ικανότητες, το χρώμα του δέρματος και την ταυτότητα φύλου. Οι εικόνες αυτές συχνά συνοδεύονται από λεζάντες που προωθούν τη θετική σκέψη του σώματος (π.χ. “Όλα τα σώματα αξίζουν σεβασμό”), πτυχές της κοινωνικής δικαιοσύνης (π.χ. μείωση του στίγματος απέναντι στα διεμφυλικά άτομα) και ιστορίες ανθεκτικότητας (π.χ. ανάρρωση από διατροφικές διαταραχές).

Σε ένα νέο πείραμα, ερευνητές του Πανεπιστημίου Sunshine Coast διερεύνησαν αν τo Body positivity στα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης μπορούν να προκαλέσουν βελτιώσεις στην εικόνα του σώματος των ανθρώπων και, αν αυτό ισχύει, ποιοι παράγοντες μπορούν να εξηγήσουν ποιοι επωφελούνται περισσότερο.

Ποιες είναι οι επιδράσεις του Body Positive στα Social Media;

Στο πείραμα συμμετείχαν 233 συμμετέχοντες που ταυτοποιήθηκαν ως γυναίκες και ήταν μεταξύ 18 και 30 ετών. Οι συμμετέχοντες κατατάχθηκαν τυχαία σε μία από τρεις ομάδες:

Ομάδα 1: η ομάδα του body positive, οι οποίοι είδαν μια σειρά εικόνων του Instagram που αντανακλούσαν το body positive κίνημα.

Ομάδα 2: η ομάδα body positive με λεζάντες, η οποία είδε τις ίδιες εικόνες Instagram, αλλά με λεζάντες και hashtags από κάτω.

Ομάδα 3: η ομάδα ελέγχου, η οποία είδε μια σειρά εικόνων Instagram που περιείχαν μόνο αστικά τοπία, χωρίς ανθρώπους και χωρίς λεζάντες.

Η ομάδα 2 συμπεριλήφθηκε για να ελεγχθεί η διάκριση μεταξύ της προβολής σωματοθετικών κοινωνικών μέσων με και χωρίς λεζάντες, ενώ η ομάδα 3 συμπεριλήφθηκε για να διασφαλιστεί ότι τυχόν επιπτώσεις της μελέτης οφείλονταν στα σωματοθετικά μέσα και όχι σε άλλα χαρακτηριστικά της συμμετοχής στο πείραμα. Αυτό είναι παρόμοιο με το “εικονικό φάρμακο” (placebo) στις ιατρικές δοκιμές.

Πριν και μετά την προβολή της αντίστοιχης σειράς εικόνων Instagram, όλοι οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια για να μετρήσουν την τρέχουσα εικόνα του σώματός τους και τη διάθεσή τους.

Τα βασικά αποτελέσματα αυτού του πειράματος είναι τα εξής:

1. Όλοι οι συμμετέχοντες παρουσίασαν βελτιώσεις στην εκτίμηση του σώματος (μια βασική πτυχή της θετικής εικόνας του σώματος) και στη θετική διάθεση. Αυτό είναι ενδιαφέρον, αν σκεφτεί κανείς ότι ίσως δεν περιμέναμε βελτιώσεις στην ομάδα 3, η οποία έβλεπε αστικά τοπία. Δεδομένου ότι το πείραμα έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, οι ερευνητές υπέθεσαν ότι η προβολή αστικών τοπίων μπορεί να προκάλεσε θετικά συναισθήματα που σχετίζονται με τις σκέψεις ότι θα μπορέσουν να ταξιδέψουν ξανά.
2. Ίσως το πιο σημαντικό είναι ότι οι συμμετέχοντες που είδαν θετικά για το σώμα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης – τόσο με όσο και χωρίς λεζάντες – παρουσίασαν βελτιώσεις στην εικόνα που είχαν για το σώμα τους. Οι επιδράσεις στην ικανοποίηση για το σώμα ήταν ελαφρώς ισχυρότερες για τα σωματοθετικά μέσα ενημέρωσης με λεζάντες, γεγονός που υποδηλώνει ότι τα μηνύματα που ενισχύουν τα ιδανικά του σωματοθετικού κινήματος μπορεί να έχουν “διπλή δόση” θετικού αντίκτυπου.
3. Οι επιδράσεις των θετικών για το σώμα κοινωνικών μέσων δεν διέφεραν με βάση τις προϋπάρχουσες ιδέες των γυναικών για την ομορφιά. Οι ερευνητές ανέμεναν ότι ο αντίκτυπος των body-positive κοινωνικών μέσων θα ήταν ισχυρότερος για τις γυναίκες που ήδη συμφωνούσαν με πτυχές του body-positive κινήματος, όπως η ιδέα ότι όλα τα σώματα είναι όμορφα και άξια σεβασμού. Αντ’ αυτού, όλες οι γυναίκες επωφελήθηκαν από τα θετικά για το σώμα κοινωνικά μέσα, ανεξάρτητα από την υποστήριξή τους στις ευρύτερες αντιλήψεις για την ομορφιά.

Ποιο μήνυμα μας διδάσκει το Body positivity ;

Το τρέχον πείραμα έρχεται να προστεθεί σε ένα αυξανόμενο όγκο επιστημονικών δεδομένων που δείχνουν ότι τα θετικά για το σώμα μέσα ενημέρωσης μπορούν να έχουν θετικό αντίκτυπο στην εικόνα του σώματος και σε άλλες πτυχές της ευημερίας. Τα σωματοθετικά κοινωνικά μέσα που συνοδεύονται από λεζάντες που προωθούν τα ιδανικά του Body positivity κινήματος μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευεργετικά. Είναι ελπιδοφόρο ότι οι επιδράσεις των θετικών για το σώμα κοινωνικών μέσων στην ικανοποίηση του σώματος σε αυτό το πείραμα ίσχυαν για όλες τις γυναίκες, ανεξάρτητα από τις προϋπάρχουσες ιδέες τους για την ομορφιά. Αυτό σημαίνει ότι τα θετικά για το σώμα κοινωνικά μέσα μπορούν ενδεχομένως να έχουν θετικό αντίκτυπο σε μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων. Γενικότερα, η έρευνα δείχνει ότι όταν οι άνθρωποι έχουν θετική εικόνα του σώματος τους, αντιμετωπίζουν το σώμα τους και τον εαυτό τους με περισσότερη φροντίδα και συμπόνια και βιώνουν μεγαλύτερη σωματική και ψυχολογική ευεξία. Είναι ενδιαφέρον ότι είναι επίσης πιο πιθανό να προωθήσουν τη θετική εικόνα του σώματος τους μεταξύ άλλων.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το παρόν πείραμα ήταν περιορισμένο όσον αφορά τους συμμετέχοντες, οι οποίοι ήταν νέοι και αποτελούνταν μόνο από γυναίκες. Οι ερευνητές αναγνωρίζουν ότι ένα σημαντικό επόμενο βήμα είναι να διερευνηθεί ο αντίκτυπος των θετικών για το σώμα κοινωνικών μέσων σε άτομα με διαφορετικά χαρακτηριστικά – για παράδειγμα, όσον αφορά την ηλικία και τον προσανατολισμό φύλου.