Η κατανόηση των άλλων ανθρώπων -μια διαδικασία που ονομάζεται κοινωνική αντίληψη- δεν αποτελεί μια εύκολη υπόθεση. Δεν μπορούμε να διαβάσουμε το μυαλό των άλλων ανθρώπων, οπότε πρέπει να βγάλουμε συμπεράσματα για τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις προθέσεις τους. Δεκαετίες έρευνας στην κοινωνική ψυχολογία αποδεικνύουν ότι τα συμπεράσματά μας είναι συχνά λανθασμένα.

Ακολουθούν μερικά συνηθισμένα λάθη στην κοινωνική αντίληψη:

1. Οι άνθρωποι μας συμπαθούν περισσότερο απ’ ό,τι νομίζουμε ότι μας συμπαθούν.

Μετά από μια συζήτηση με κάποιον, έχουμε την τάση να ανησυχούμε για την εντύπωση που έχει για μας (π.χ. “Μήπως μοιράστηκα πάρα πολλά;” “Μήπως αυτό το σχόλιο ακούστηκε επιτηδευμένο;”). Ωστόσο, η έρευνα δείχνει ότι οι άνθρωποι δεν είναι τόσο επικριτικοί όσο εμείς οι ίδιοι. Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι τείνουν να μας συμπαθούν και να απολαμβάνουν την παρέα μας περισσότερο από ό,τι νομίζουμε. Οι ερευνητές ονομάζουν αυτή τη διαφορά στις προοπτικές “χάσμα συμπάθειας” (liking gap).

Είναι παράλογο να περιμένουμε ότι όλοι θα μας συμπαθήσουν, φυσικά. Αλλά η έρευνα σχετικά με το χάσμα συμπάθειας υποδηλώνει ότι μπορούμε να αφήσουμε στην άκρη κάποιες από τις ανησυχίες μας για το πώς μας αντιλαμβάνονται οι άλλοι -και απλά να απολαύσουμε τη συζήτηση.

2. Η συζήτηση με αγνώστους είναι πιο ευχάριστη από ό,τι νομίζουμε.

Οι άνθρωποι συχνά διστάζουν να μιλήσουν σε αγνώστους, αλλά αισθάνονται πιο ευτυχισμένοι όταν το κάνουν. Σε μια μελέτη, οι ερευνητές ενθάρρυναν τους επιβάτες του τρένου και του λεωφορείου να μιλήσουν σε έναν συνεπιβάτη ή να μείνουν μόνοι τους. Οι επιβάτες προέβλεψαν ότι θα ήταν πιο ευτυχισμένοι αν έμεναν μόνοι τους, αλλά εκείνοι που μίλησαν σε έναν ξένο απόλαυσαν τη διαδρομή περισσότερο από εκείνους που κάθονταν στη μοναξιά τους. Αυτό ίσχυε τόσο για τους εξωστρεφείς όσο και για τους εσωστρεφείς.

Αν έχετε την τάση να αποφεύγετε να μιλάτε με αγνώστους επειδή νομίζετε ότι θα είναι άβολο ή δυσάρεστο, δοκιμάστε να αλλάξετε την αντίληψή σας.

3. Οι άνθρωποι δεν παρατηρούν πάντα αυτό που θέλουμε να κρύψουμε.

Όταν οι άνθρωποι έχουν άγχος για μια ενοχλητική πτυχή της συμπεριφοράς ή της εμφάνισής τους (όπως ένα μεγάλο σπυράκι), συχνά υπερεκτιμούν τον βαθμό στον οποίο οι άλλοι το παρατηρούν. Οι ερευνητές ονομάζουν αυτό το φαινόμενο το φαινόμενο των προβολέων.

Σε μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη, οι ερευνητές ζήτησαν από φοιτητές να φορέσουν ένα ενοχλητικό μπλουζάκι (ένα με τη φωτογραφία του τραγουδιστή Barry Manilow). Όπως προβλέφθηκε, οι φοιτητές υπερεκτίμησαν τον αριθμό των άλλων φοιτητών που πραγματικά παρατήρησαν το μπλουζάκι.

Η έρευνα σχετικά με το φαινόμενο του προβολέα υποδηλώνει ότι οι άλλοι μπορεί να δίνουν λιγότερη προσοχή στις ατέλειές μας από ό,τι εμείς. Δεν είναι ανακούφιση αυτό;

4. Οι άλλοι μας κρίνουν λιγότερο αυστηρά από ό,τι νομίζουμε.

Όταν βιώνουμε μια αποτυχία ή ένα ντροπιαστικό ατύχημα -όπως το να ξεχάσουμε το όνομα ενός νέου γνωστού ή να σκοντάψουμε στο πεζοδρόμιο- συχνά πιστεύουμε ότι οι άλλοι θα μας κρίνουν αυστηρά. Ωστόσο, η έρευνα δείχνει ότι οι φόβοι μας είναι υπερβολικοί- οι άνθρωποι είναι λιγότερο επικριτικοί από ό,τι νομίζουμε. Ένας από τους λόγους για τους οποίους υπερεκτιμούμε την αρνητικότητα των κρίσεων των άλλων είναι ότι έχουμε την τάση να εστιάζουμε στα λάθη μας περισσότερο από ό,τι οι άλλοι. Για παράδειγμα, αν κάνετε σαρδάμ σε μια 10λεπτη ομιλία, οι σκέψεις σας μετά είναι πιθανό να επικεντρωθούν στην άτυχη αυτή στιγμή. Ωστόσο, η εντύπωση του ακροατηρίου για εσάς είναι πιθανό να βασίζεται στη γενικότερη εικόνα – τις ιδέες που μοιραστήκατε, την αυτοπεποίθηση που προβάλατε κ.λπ. Έτσι, την επόμενη φορά που θα διαπράξετε μια κοινωνική γκάφα, δώστε στον εαυτό σας την ίδια χάρη που θα έδιναν και οι άλλοι.

5. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να δουν μέσα από εμάς.

Οι άνθρωποι τείνουν να πιστεύουν ότι οι σκέψεις και τα συναισθήματά τους είναι πιο εμφανή στους άλλους από ό,τι συμβαίνει στην πραγματικότητα – μια πεποίθηση που οι ερευνητές αποκαλούν ψευδαίσθηση της διαφάνειας.

Σε μια μελέτη, οι συμμετέχοντες έπαιξαν μια παραλλαγή του παιχνιδιού “δύο αλήθειες και ένα ψέμα”. Πιστεύοντας ότι οι άλλοι μπορούσαν να τους διακρίνουν, οι συμμετέχοντες υπερεκτίμησαν τον βαθμό στον οποίο οι άλλοι μπορούσαν να εντοπίσουν τα ψέματά τους. Σε μια άλλη ομάδα συμμετεχόντων ζητήθηκε να αποκρύψουν τα συναισθήματά τους αφού έπιναν είτε κάποιο αναψυκτικό είτε ένα δυσάρεστο ποτό με βάση το ξύδι. Αν και οι συμμετέχοντες πίστευαν ότι δεν ήταν πολύ καλοί στο να κρύβουν τις αντιδράσεις τους, οι παρατηρητές δεν μπορούσαν να καταλάβουν ποιο ποτό είχαν καταναλώσει.

Έχετε κατά νου την ψευδαίσθηση της διαφάνειας όταν αισθάνεστε αγχωμένοι δίνοντας μια ομιλία ή μιλώντας σε μια νέα γνωριμία. Μπορεί να υποθέσετε ότι το άγχος σας είναι εμφανές στους άλλους, αλλά πιθανώς το κρύβετε καλύτερα απ’ ό,τι νομίζετε.

6. Οι άνθρωποι εκτιμούν ένα κομπλιμέντο περισσότερο απ’ ό,τι πιστεύουμε.

Τα γνήσια κομπλιμέντα μάς κάνουν να αισθανόμαστε καλά, οπότε γιατί δεν κάνουμε κομπλιμέντα πιο συχνά; Οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι οι άνθρωποι υποτιμούν το πόσο καλό κάνει ένα κομπλιμέντο στους άλλους ανθρώπους. Αυτή η κοινωνική λανθασμένη αντίληψη πιθανότατα μας εμποδίζει να κάνουμε περισσότερα κομπλιμέντα, με αποτέλεσμα να χάνουμε μικρές αλλά σημαντικές ευκαιρίες για κοινωνική σύνδεση.

7. Δεν είσαστε οι μόνοι που είσαστε μόνοι στο σπίτι το Σαββατόβραδο.

Ενώ οι άνθρωποι τείνουν να πιστεύουν ότι είναι καλύτεροι από το μέσο όρο στους περισσότερους τομείς (νοημοσύνη, δημιουργικότητα, ηγετική ικανότητα κ.λπ.), είναι λιγότερο σίγουροι για την κοινωνική τους ζωή. Πράγματι, η έρευνα δείχνει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι οι άλλοι πηγαίνουν σε περισσότερα πάρτι, έχουν περισσότερους φίλους και απολαμβάνουν μεγαλύτερο κοινωνικό κύκλο από ό,τι οι ίδιοι. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πιθανότατα διαιωνίζουν αυτή την απαισιόδοξη πεποίθηση. Σταματήστε λοιπόν να αισθάνεστε άσχημα που είστε μόνοι στο σπίτι το βράδυ του Σαββάτου. Πιθανότατα χάνετε λιγότερα από όσα νομίζετε.