Στις εργαστηριακές εξετάσεις αίματος πολλών ασθενών που νοσηλεύονται με Covid – 19 φαίνεται αύξηση των επιπέδων της φερριτίνης. Η φερριτίνη είναι βασικός μεσολαβητής της ανοσολογικής δυσρύθμισης, ιδιαίτερα κάτω από συνθήκες ακραίας υπερφερριτιναιμίας, μέσω άμεσων ανοσοκατασταλτικών και προ-φλεγμονωδών επιδράσεων, συμβάλλοντας στην καταιγίδα κυτοκινών*. Έχει αναφερθεί σε αρκετές μελέτες έως τώρα ότι τα θανατηφόρα αποτελέσματα από covid-19 συνοδεύονται από σύνδρομο καταιγίδας κυτοκινών κι έτσι έχει προταθεί ότι η σοβαρότητα της νόσου εξαρτάται από το σύνδρομο καταιγίδας κυτοκινών. Πολλά άτομα με διαβήτη παρουσιάζουν αυξημένα επίπεδα φερριτίνης ορού, και είναι γνωστό ότι αντιμετωπίζουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν σοβαρές επιπλοκές από COVID-19. Σε αυτό το άρθρο, παρουσιάζονται εν συντομία τα αποδεικτικά στοιχεία που υποστηρίζουν την υπόθεση ότι τα επίπεδα φερριτίνης μπορεί να αποτελούν κρίσιμο παράγοντα που επηρεάζει την σοβαρότητα της COVID-19.

Τι είναι η καταιγίδα κυτοκινών;

* Καταιγίδα κυτοκινών ή κυτταροκινών. Πρόκειται για μια ανοσιακή υπεραντίδραση που οδηγεί σε αυτοκαταστροφή του ανοσοποιητικού συστήματος και επιδεινώνει σοβαρά την κατάσταση αρκετών ασθενών με Covid-19.  Ανάμεσα στις κυτοκίνες συγκαταλέγεται και η ιντερλευκίνη-6 (IL-6), η οποία θεωρείται υπεύθυνη για την αντίδραση-μπούμερανγκ της άμυνας του οργανισμού κατά του κορονοϊού SARS-CoV-2 (αναφέρω στο σημείο αυτό ότι νεότερες έρευνες φαίνεται να μην το επιβεβαιώνουν, άλλες επίσης εμπλέκουν και άλλα μέλη της οικογένειας των κυτοκινών). Σύμφωνα με τη θεωρία της «καταιγίδας» – η αμυντική αντίδραση του οργανισμού μπορεί να γίνει ανεξέλεγκτη, απελευθερώνοντας μαζικά κυτταροκίνες, που κάνουν σοβαρή ζημιά στους ιστούς και στα όργανα του σώματος.

Σχετίζεται η σοβαρή νόσος Covid-19 με υψηλά επίπεδα φερριτίνης στον ορό του αίματος;

Σε μία μελέτη με 20 ασθενείς με COVID-19, διαπιστώθηκε ότι άτομα με σοβαρή και πολύ σοβαρή COVID-19 παρουσίασαν αυξημένο επίπεδο φερριτίνης ορού, με φερριτίνη ορού στην πολύ σοβαρή ομάδα COVID-19 να είναι σημαντικά υψηλότερη από ό,τι στην σοβαρή ομάδα COVID-19 (1006,16 ng/ml [IQR: 408.265-1988.25] έναντι 291,13 ng/ml [IQR: 102,1-648,42], αντίστοιχα). Σε συμφωνία με αυτό, μια άλλη μελέτη αποκάλυψε ότι σε ασθενείς που πέθαναν από COVID-19, τα επίπεδα φερριτίνης ήταν υψηλά κατά την εισαγωγή στο νοσοκομείο και σε όλη τη διάρκεια της παραμονής στο νοσοκομείο. Οι μέσες τιμές των επιπέδων φερριτίνης στον ορό μετά την 16^η ημέρα νοσηλείας υπερέβησαν το ανώτατο όριο ανίχνευσης σε αυτούς τους ασθενείς, γεγονός που υποδηλώνει ότι τα επίπεδα φερριτίνης αυξήθηκαν ασταμάτητα. Επίσης, οι Chen et al. σε μελέτη τους ανέλυσαν τα κλινικά χαρακτηριστικά 99 ασθενών, από τους οποίους 63 είχαν φερριτίνη ορού πολύ πάνω από το φυσιολογικό εύρος. Αυξημένα επίπεδα φερριτίνης βρέθηκαν επίσης σε αυτοψίες 12 ασθενών των οποίων η αιτία θανάτου ήταν sars-CoV-2 λοίμωξη. Μια ανάλυση του περιφερικού αίματος 69 ασθενών με σοβαρό COVID- 19 αποκάλυψε αυξημένα επίπεδα φερριτίνης σε σύγκριση με ασθενείς με μη σοβαρή νόσο. Ως εκ τούτου, συνήχθη το συμπέρασμα ότι τα επίπεδα φερριτίνης ορού ήταν στενά συνδεδεμένα με τη σοβαρότητα της COVID-19. Τέλος, τα εργαστηριακά ευρήματα σε ασθενείς με σοβαρή COVID-19, που παρουσίασαν καταιγίδα κυτοκινών έδειξαν αυξημένους φλεγμονώδεις δείκτες, συμπεριλαμβανομένης της φερριτίνης (υπερφερριτιναιμία), η οποία αποτελεί απειλή για την ανθρώπινη ζωή.

Υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης της υπερφερριτιναιμίας;

Μια πιθανή στρατηγική για τη μείωση των επιπέδων φερριτίνης, αναφέρουν οι επιστήμονες, μπορεί να είναι η θεραπεία με χηλωτές σιδήρου. Τα φάρμακα αυτά στοχεύουν στην απομάκρυνση του σιδήρου από το ήπαρ. Τις περισσότερες φορές, για τον διαβήτη συνοδευόμενου με υψηλά επίπεδα χαλκού στο αίμα, συνταγογραφείται Deferoxamine (δεφεροξαμίνη). Η δεφεροξαμίνη μπορεί να είναι μια καλή υποψήφια ουσία, δεδομένου ότι είναι ένας μη τοξικός χηλικός σίδηρος κλινικά εγκεκριμένος από τον FDA και έχει χρόνια αποδειχθεί η αποτελεσματικότητά της για τη θεραπεία χηλοποίησης σιδήρου σε β-θαλασσαιμία και άλλες ασθένειες που συνεπάγονται υπερφόρτωση σιδήρου. Οι χειρισμοί που μειώνουν το διαιτητικό σίδηρο πρέπει επίσης να περιλαμβάνονται καθώς έχει αποδειχθεί ότι τροποποιούν τα επίπεδα της φερριτίνης του ορού. Αυτό θα μπορούσε να μειώσει την επιδείνωση της COVID-19, ειδικά σε άτομα με υποκείμενα νοσήματα, όπως ο διαβήτης που εμφανίζουν αυξημένα επίπεδα φερριτίνης.