Από τον Δεκέμβριο του 2020, αναπτύσσονται πάνω από 200 υποψήφια εμβόλια για την COVID-19. Από αυτά, τουλάχιστον 52 βρίσκονται σε δοκιμές σε ανθρώπους. Υπάρχουν αρκετά άλλα στη φάση I / II, τα οποία θα εισέλθουν στη φάση III τους επόμενους μήνες.

Γιατί αναπτύσσονται τόσο πολλά εμβόλια;

Πολλά υποψήφια εμβόλια αξιολογούνται καθημερινά προτού βρεθεί ότι είναι ασφαλή και αποτελεσματικά. Για να μιλήσουμε με αριθμούς να αναφέρουμε ότι περίπου 7 στα 100 από τα εμβόλια που μελετώνται στο εργαστήριο θα θεωρηθούν αρκετά καλά για να συνεχίσουν στις κλινικές δοκιμές.  Από τα εμβόλια τώρα που περνούν στις κλινικές δοκιμές μόνο 1 στα 5 είναι επιτυχές. Η ανάπτυξη πολλών διαφορετικών εμβολίων αυξάνει τις πιθανότητες να υπάρξουν ένα ή περισσότερα επιτυχημένα εμβόλια που θα αποδειχθούν ότι είναι ασφαλή και αποτελεσματικά για τους πληθυσμούς με προτεραιότητα (υγειονομικοί, άτομα ηλικίας >65, άτομα με υποκείμενα νοσήματα και πιθανή ένδειξη για σοβαρή νόσο covid-19).

Ποιοι είναι οι διαφορετικοί τύποι εμβολίων που αναπτύσσονται για την covid-19;

Υπάρχουν τρεις κύριες προσεγγίσεις για το σχεδιασμό ενός εμβολίου. Οι διαφορές τους έγκειται στο εάν χρησιμοποιούν:

• έναν ολόκληρο ιό ή βακτήριο
• μόνο τα μέρη του μικροβίου που ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα
• απλώς το γενετικό υλικό που παρέχει τις οδηγίες για την παραγωγή συγκεκριμένων πρωτεϊνών και όχι ολόκληρου του ιού

Εμβόλια ολόκληρων αδρανοποιημένων/νεκρών μικροβίων

Μια πρώτη μέθοδος δημιουργίας εμβολίων είναι αυτά που περιέχουν τον ιό ή το βακτήριο που προκαλεί την ασθένεια, το οποίο έχει απενεργοποιηθεί ή νεκρωθεί με χημικές ουσίες, υψηλή θερμοκρασία ή ακτινοβολία.  Η τεχνολογία αυτή έχει αποδειχθεί ότι λειτουργεί σε ανθρώπους. Με τον τρόπο αυτόν δημιουργούνται τα εμβόλια της γρίπης και της πολιομυελίτιδας και μπορούν να παρασκευαστούν σε λογική κλίμακα.

Ωστόσο η μεθοδολογία αυτή:

• απαιτεί ειδικές εργαστηριακές εγκαταστάσεις για την ασφαλή ανάπτυξη του ιού ή του βακτηρίου
• μπορεί να έχει σχετικά μεγάλο χρόνο παραγωγής
• πιθανότατα θα απαιτήσει τη χορήγηση δύο ή τριών δόσεων

Εμβόλια ζωντανών εξασθενημένων μικροβιακών στελεχών

Ένα εμβόλιο που περιέχει ζωντανά εξασθενημένα μικρόβια είναι αυτό της ιλαράς-παρωτίτιδας-ερυθράς (MMR). Επίσης, τα εμβόλια της ανεμοβλογιάς και του έρπητα ζωστήρα είναι άλλα δύο παραδείγματα τέτοιων εμβολίων. Η μεθοδολογία κατασκευής τους χρησιμοποιεί παρόμοια τεχνολογία με τα αδρανοποιημένα εμβόλια και μπορεί να παρασκευαστεί σε μεγαλύτερη κλίμακα. Ωστόσο, τέτοια εμβόλια μπορεί να μην είναι κατάλληλα για άτομα με κατεσταλμένο ανοσοποιητικό σύστημα.

Εμβόλια ιικών φορέων

Αυτός ο τύπος εμβολίων χρησιμοποιεί έναν ασφαλή ιό, που χρησιμεύει ως φορέας παροχής της πληροφορίας συγκεκριμένων υπο-μερών (πρωτεϊνών) του μικροβίου στον οργανισμό, με σκοπό να προκληθεί ανοσοαπόκριση. Για την κατασκευή αυτής της μεθοδολογίας εμβολίων θα πρέπει αρχικά η πληροφορία για τη σύνθεση μιας του μικροβίου που μας ενδιαφέρει να εισαχθεί σε έναν ασφαλή ιό. Ο ασφαλής ιός στη συνέχεια χρησιμεύει ως πλατφόρμα ή φορέας για τη μεταφορά της εν λόγω πρωτεΐνης στο σώμα. Η πρωτεΐνη παράγεται και προκαλεί ανοσοαπόκριση. Το εμβόλιο κατά του ιού Ebola είναι ένα εμβόλιο ιικού φορέα και αυτός ο τύπος μπορεί να αναπτυχθεί γρήγορα. Για την πανδημία covid-19 αυτής της μεθοδολογίας είναι μεταξύ άλλων τα εμβόλια της AstraZeneca και το ρώσικο Sputnik.

Εμβόλια υπομονάδων

Στα εμβόλια αυτά εμπεριέχονται πολύ συγκεκριμένα μέρη (υπομονάδες) ενός ιού ή βακτηρίου που αναγνωρίζονται από το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου και το ενεργοποιούν. Δεν περιέχουν ολόκληρο το παθογόνο μικρόβιο και δεν χρησιμοποιούν ιικό φορέα. Οι υπομονάδες μπορεί να είναι πρωτεΐνες ή σάκχαρα. Τα περισσότερα από τα εμβόλια του παιδιατρικού εμβολιαστικού προγραμματισμού είναι εμβόλια υπομονάδας, προστατεύοντας τον άνθρωπο από ασθένειες όπως κοκκύτη, τέτανο, διφθερίτιδα και μηνιγγιτιδοκοκκική μηνιγγίτιδα.

Εμβόλια νουκλεϊκών οξέων

Ένα εμβόλιο νουκλεϊνικού οξέος δεν περιέχει ολόκληρο το μικρόβιο ή ολόκληρο το γενετικό του υλικό, αλλά ένα τμήμα γενετικού υλικού του παθογόνου ιού ή μικροβίου που παρέχει τις οδηγίες για τη σύνθεση συγκεκριμένων πρωτεϊνών. Το DNA και το RNA παρέχουν την γενετική πληροφορία που χρησιμοποιούν τα κύτταρά μας για την παραγωγή διαφόρων πρωτεϊνών στο σώμα. Εντός των κυττάρων μας, το DNA (που δεν εγκαταλείπει ποτέ τον πυρήνα των κυττάρων μας, γιατί είναι καλά προστατευμένο εκεί) μετατρέπεται πρώτα σε αγγελιοφόρο RNA (mRNA), το οποίο μεταφέρει τη γενετική πληροφορία για τη σύνθεση μας πρωτεϊνης από τον πυρήνα στο κυτταρόπλασμα και συγκεκριμένα στα μικροσκοπικά οργανίδια, τα ριβοσώματα, όπου πραγματοποιείται η πρωτοταγής σύνθεση των πρωτεϊνών.

Ένα εμβόλιο νουκλεϊνικού οξέος παρέχει ένα συγκεκριμένο σύνολο οδηγιών στα κύτταρα μας, είτε ως DNA ή ως mRNA, ώστε να συντεθεί η συγκεκριμένη πρωτεΐνη την οποία θέλουμε να αναγνωρίσει και να ανταποκριθεί το ανοσοποιητικό μας σύστημα.

Τα εμβόλια νουκλεϊκών οξέων είναι ένας νέος τρόπος ανάπτυξης εμβολίων. Πριν από την πανδημία COVID-19, κανένα δεν είχε ακόμη περάσει από τη διαδικασία πλήρους έγκρισης για χρήση σε ανθρώπους, αν και ορισμένα εμβόλια DNA, συμπεριλαμβανομένων συγκεκριμένων κατά του καρκίνου, υποβλήθηκαν σε δοκιμές σε ανθρώπους. Λόγω της πανδημίας, η έρευνα σε αυτόν τον τομέα έχει προχωρήσει πολύ γρήγορα και ορισμένα εμβόλια mRNA (Pfizer/BioNTech και Μoderna) για την COVID-19 λαμβάνουν άδεια χρήσης έκτακτης ανάγκης, πράγμα που σημαίνει ότι μπορούν τώρα να δοθούν σε ευρύ κοινό, πέρα ​​από τη χρήση τους μόνο σε κλινικές δοκιμές, με πολύ καλά αποτελέσματα έως τώρα.