Τι προκαλεί η χημειοθεραπεία στον εγκέφαλο;

Η χημειοθεραπεία αποτελεί ένα από τα ισχυρότερα όπλα που έχουμε για την αντιμετώπιση πολλών τύπων καρκίνου. Ωστόσο, αυτή είναι η μια όψη του νομίσματος: η άλλη όψη είναι οι παρενέργειες αυτού του τύπου θεραπείας, οι οποίες μπορεί να ‘συνοδεύουν’ τον ασθενή ακόμα και μια δεκαετία μετά το πέρας των συνεδριών, όπως ο λεγόμενος ‘χήμειο-εγκέφαλος’ ή ‘χήμειο-ομίχλη’. Αυτές οι καταστάσεις είναι δευτερεύοντα αποτελέσματα από την χημειοθεραπεία και χαρακτηρίζονται από γνωστική εξασθένιση, κυρίως στην προσοχή, στην ψυχική ευελιξία, στον χρόνο αντίδρασης, στην ταχύτητα επεξεργασίας πληροφοριών, στην οπτική-χωρική μνήμη καθώς και σε λεκτικές και κινητικές λειτουργίες.

Τι προκαλεί το φαινόμενο του ‘χημειο-εγκεφάλου’;

Ακόμα δεν έχει αποσαφηνιστεί γιατί παρατηρείται αυτό το φαινόμενο στους ασθενείς που υπόκεινται σε χημειοθεραπεία, καθώς είναι πολλοί οι παράγοντες που θα μπορούσαν να το προκαλούν. Αρχικά, οι έρευνες που επικεντρώνονται στην μελέτη του φαινομένου, αφορούν επί τω πλείστο ασθενείς με καρκίνο του μαστού, αλλά ο χήμειο-εγκέφαλος αναφέρεται ως σύμπτωμα σε όλους τους τύπους καρκίνου. Επιπλέον, η μεθοδολογία σε κάθε έρευνα διαφέρει, άλλες φορές η ‘χήμειο-ομίχλη’ εξετάζεται 2 εβδομάδες μετά από την χημειοθεραπεία και σε άλλες περιπτώσεις ακόμα και μια δεκαετία μετά την τελευταία συνεδρία. Παρότι είναι θετικό που το φαινόμενο εξετάζεται σε διαφορετικά χρονικά πλαίσια, είναι δύσκολο να εντοπιστούν μοτίβα στα οποία μπορούν οι ειδικοί να επικεντρωθούν.

Ένας άλλος παράγοντας που δεν μπορούμε να εξετάσουμε, είναι τα φάρμακα που λαμβάνουν οι ασθενείς. Όπως έχουμε αναφέρει, υπάρχουν τόσοι τύποι καρκίνου όσοι και ασθενείς με καρκίνο, και αυτό μεταφράζεται στις φαρμακευτικές αγωγές που δίνονται οι οποίες είναι αρκετά εξατομικευμένες. Παρόλα αυτά, οι ερευνητές ξεκίνησαν απομονώνοντας αυτόν τον παράγοντα, των ληφθέντων φαρμάκων, σε μια προσπάθεια να εξηγήσουν το φαινόμενο. Οι έρευνες έδειξαν πως τα φάρμακα πυροδοτούν έναν καταρράκτη γεγονότων, που ξεκινά με την αύξηση του οξειδωτικού στρες στα κύτταρα, εν συνεχεία την παραγωγή ελεύθερων ριζών που οξειδώνουν πρωτεΐνες (όπως την ΑΡΟΑ1) οι οποίες προωθούν την παραγωγή άλλων πρωτεϊνών (την λεγόμενη TNF-α) οι οποίες διαπερνούν τον αιμοτοεγκεφαλικό φραγμό και τελικά καταστρέφουν νευρώνες. Στόχος των ειδικών είναι η εύρεση ενός φαρμάκου που θα προστατεύει τα υγιή κύτταρα από το οξειδωτικό στρες.

Τέλος, δεν μπορούμε να είμαστε καν σίγουροι ότι ο ‘χήμειο-εγκέφαλος’  οφείλεται αποκλειστικά στην χημειοθεραπεία, καθώς μελέτες έχουν δείξει πως ο όγκος κάποιων τμημάτων του εγκεφάλου των ασθενών, ήταν ήδη μειωμένος πριν ξεκινήσουν τις συνεδρίες, που μπορεί να οφείλεται στο στρες των ασθενών.

Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε μόνοι μας την χήμειο-ομίχλη;

Για να αντιμετωπιστεί ο ‘χήμειο-εγκέφαλος’, πραγματοποιήθηκε μια έρευνα που ηγήθηκε από την Michelle C. Janelsins, Ph.D., του Πανεπιστημίου Rochester Medical Center, η οποία επικεντρώνονταν σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού που έκαναν συνεδρίες χημειοθεραπείας. Τα αποτελέσματα έδειξαν, πως αν οι ασθενείς έκαναν καθημερινή άσκηση, όχι υψηλής έντασης απαραίτητα, κατά την περίοδο που έκαναν και τις συνεδρίες, είχα καλύτερη γνωστική λειτουργία ακόμα και 6 μήνες μετά την λήξη των συνεδριών, σε σχέση με ασθενείς που δεν γυμνάζονταν καθόλου. Τα αποτελέσματα ήταν ακόμα καλύτερα για τις ασθενείς που είχαν εντάξει την γυμναστική στην καθημερινότητα τους και πριν τις συνεδρίες. Αυτή η πληροφορία έχει σκοπό να χρησιμοποιηθεί ως ένα στάδιο προετοιμασίας των ασθενών πριν την χημειοθεραπεία, έτσι ώστε τα αποτελέσματα αυτής, τουλάχιστον στο γνωστικό κομμάτι, να μην επηρεάσουν την ποιότητα ζωής του ασθενούς.

Ποια είναι η ελάχιστη σωματική δραστηριότητα που θα μας ωφελήσει κατά τις συνεδρίες χημειοθεραπείας;

Η διατήρηση καλής φυσικής κατάστασης μέσω της άσκησης έχει φανεί ότι μειώνει το ρίσκο εμφάνισης τουλάχιστον 13 τύπων καρκίνου, και σε ασθενείς που εμφάνισαν καρκίνο, αν ασκούνταν συχνά, η πιθανότητα επανεμφάνισης του καρκίνου ήταν σημαντικά μειωμένη. Οι ειδικοί αναζητούν ασκήσεις που δεν θα επιβαρύνουν τους ασθενείς όταν πραγματοποιούν τις συνεδρίες, όπως αεροβικές ασκήσεις, αλλά ακόμα και η απλή βόλτα ή οποιαδήποτε δραστηριότητα που ωθεί τους ασθενείς να κινηθούν, τους ωφελεί σε σημαντικό βαθμό.

Η ελάχιστη σωματική δραστηριότητα που συνίσταται από το US Department of Health and Human Services για ενήλικες είναι:

• 150-300 λεπτά μέσης έντασης αεροβικές ασκήσεις, 75-100 λεπτά υψηλής έντασης αεροβικές ασκήσεις ή συνδυασμός αυτών κάθε εβδομάδα
• ασκήσεις ενδυνάμωσης μυών 2 φορές την εβδομάδα
• ασκήσεις ισορροπίας σε συνδυασμό με αεροβική και ενδυνάμωση μυών