Η νέα πανδημία που ξέσπασε στον πλανήτη μάς αιφνιδίασε όλους άσχημα και επικίνδυνα. Μέσα στις αλλαγές που επωμιστήκαμε σε όλους τους τομείς, καλούμαστε να κρατήσουμε την ψυχραιμία, τη λογική, την αισιοδοξία μας και να ακολουθήσουμε ένα διαφορετικό είδος «άσκησης», σωματικής, αλλά κυρίως ψυχικής ..την ασκητική της πανδημίας! Σε αυτούς τους τόσους δύσκολους μήνες, για όλους μας, ακούσαμε υπερβολές, αλλά και υπεραπλουστεύσεις, τόσο για τον ίδιο τον ιό, όσο και για το εμβόλιο ή τα μέτρα προστασίας και πολλά άλλα. Η υπερβολή όμως, όπως και η υπεραπλούστευση είναι βλαβερές.

Στο επίκεντρο των συζητήσεων βρίσκεται και το εμβόλιο για την προστασία έναντι στο νέο κορωνοϊό. Ειδικά αυτό της Pfizer που αποτελείται από mRNA και ακούστηκαν πολλές ανακρίβειες για αυτό. Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μερικές απαντήσεις και αποσαφηνίσεις στα ερωτήματα και απόψεις που προέκυψαν.

Σε τι διαφέρει το εμβόλιο αυτό εν συγκρίσει με τα πιο «κλασικά» εμβόλια που γνωρίζουμε;

Στο πέρασμα των χρόνων έχουν αναπτυχθεί πολλοί διαφορετικοί τύποι εμβολίων, που έχουν σαν στόχο την πρόληψη λοιμώξεων, εκπαιδεύοντας το ανοσοποιητικό μας σύστημα να αναγνωρίζει και να υπερασπίζεται τον οργανισμό μας από μικρόβια και ιούς που προκαλούν ασθένειες (παθογόνα). Ο οργανισμός αμύνεται παράγοντας αντισώματα από τα ενεργοποιημένα β-λεμφοκύτταρα (πλασματοκύτταρα), αλλά και κύτταρα μνήμης (Τ και Β) τα οποία αποθηκεύονται στον οργανισμό μας και ενεργοποιούνται σε επόμενη επαφή μας με το ίδιο αντιγόνο. Ορισμένα συμβατικά εμβόλια μπορεί να αποτελούνται από εξασθενημένα, νεκρά ή μη μολυσματικά μέρη ιού ή βακτηρίου. Τα εμβόλια mRNA διαφοροποιούνται, επειδή περιέχουν πληροφορίες σχετικά με τον μολυσματικό παράγοντα και δίνουν την  οδηγία στα κύτταρα ενός σώματος να παράξουν μια πρωτεΐνη του ιού, που μπορεί να αναγνωριστεί από το ανοσοποιητικό σύστημα.

Τι ακριβώς περιέχει το εμβόλιο αυτό;

Το εμβόλιο mRNA για το νέο κορωνοϊό (BNT162b2) περιέχει ενσωματωμένο mRNA, σύμφωνα με τις οδηγίες της ορθής παρασκευαστικής πρακτικής (GMP), που κωδικοποιεί μια βελτιστοποιημένη πλήρους μήκους γλυκοπρωτεΐνη ακίδα, του SARS-CoV-2. Το mRNA είναι εγκλεισμένο σε λιπίδια ως φάρμακο mRNA-LNP (lipid-nanoparticle-encapsulated nucleoside-modified). Το εμβόλιο διατίθεται με ρυθμιστικό διάλυμα για ένεση ΙΜ (ενδομυϊκή ένεση στον δελτοειδή μυ) και αποθηκεύεται στους -80 ° C. Το ερευνητικό εμβόλιο είναι ένα εμβόλιο mRNA. Με άλλα λόγια, το εμβόλιο αυτό με το mRNA που περιέχει δίνει οδηγίες στα κύτταρα του σώματος να παράγουν πρωτεΐνες του ιού που μπορούν να αναγνωριστούν από το ανοσοποιητικό σύστημα. Περιέχει ένα μικρό μέρος του γενετικού κώδικα για την πρωτεΐνη ακίδα SARS-CoV-2. Παραδίδοντας το mRNA στα κύτταρα του σώματος, εκφράζεται η πρωτεΐνη ακίδα του ιού και δημιουργείται μια απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος έναντι αυτής, με στόχο την πρόληψη της νόσου COVID-19. Το εμβόλιο δεν περιέχει ζωντανό ιό.

Το εμβόλιο mRNA κατά του κορωνοϊού προκαλεί γενετική τροποποίηση των κυττάρων μας;

Το mRNA είναι το μόριο που μεταφέρει την πληροφορία από το DNA (που βρίσκεται στον πυρήνα) στα ριβοσώματα (που βρίσκονται στο κυτταρόπλασμα), για την σύνθεση πρωτεϊνών και υπάρχει σαν είδος μορίου φυσιολογικά μέσα στα κύτταρά μας, καθώς διαμέσου αυτού παράγονται όλες οι πρωτεΐνες του οργανισμού μας. Το mRNA του εμβολίου δεν ενσωματώνεται στο γονιδίωμα, καθώς το γονιδίωμα του ανθρώπου είναι DNA. Κάποιοι RNA ιοί έχουν την ικανότητα να ενσωματώνουν το γενετικό τους υλικό στο γονιδίωμα ορισμένων κυττάρων μας που αναγνωρίζουν, αφού όμως πρώτα το μετατρέψουν σε DNA με τη βοήθεια ενός ενζύμου που ονομάζεται αντίστροφη μεταγραφάση, όπου μετατρέπει το RNA σε DNA. To ανθρώπινο κύτταρο δεν περιέχει μέσα του το ένζυμο αυτό. Ανευρίσκεται μόνο στους RNA ιούς. Έτσι, το mRNA του εν λόγω εμβολίου εκφράζεται παροδικά εντός των μυϊκών κυττάρων μας, μεταβολίζεται και αποβάλλεται από τους φυσικούς μηχανισμούς του σώματος και, ως εκ τούτου, θεωρείται ασφαλές. Δεν είναι κάτι εντελώς νέο καθώς βασίζεται σε προληπτικά εμβόλια RNA μολυσματικών ασθενειών και τα θεραπευτικά RNA έχουν αποδειχθεί ασφαλή και καλά ανεκτά σε κλινικές δοκιμές. Γενικά, ο εμβολιασμός με RNA προκαλεί μια ισχυρή ανοσοαπόκριση.  Επίσης, το εμβόλιο RNA μπορεί να τροποποιηθεί με την ενσωμάτωση μιας 1-μεθυλ-ψευδουριδίνης που μειώνει την έμφυτη ανίχνευσή του από το ανοσοποιητικό και αυξάνει τη μετάφραση του mRNA in vivo, δηλαδή εντός των κυττάρων μας. Όπως γίνεται σαφές από τις ανωτέρω πληροφορίες το mRNA δεν ενσωματώνεται στο γονιδίωμά μας, ούτε στους γαμέτες, ώστε να υπάρχει γενετική τροποποίηση στους απογόνους όσων εμβολιαστούν.

Γιατί παρήχθη τόσο γρήγορα το εμβόλιο αυτό; Τι κρύβεται πίσω από αυτό;

Αρχικά, να αναφέρουμε ότι η πλατφόρμα εμβολίων RNA επιτρέπει την ταχεία ανάπτυξη εμβολίων, όπως στην παρούσα φάση, ως απόκριση σε αυτή την πανδημία. Τα εμβόλια RNA έχουν το πλεονέκτημα της ευελιξίας στον σχεδιασμό και στην έκφραση των αντιγόνων που μιμούνται τη δομή και την έκφραση των αντιγόνων της φυσικής μόλυνσης.

Η  ισχύς της πλατφόρμας παρασκευής RNA εμβολίων, ανεξαρτήτου του κωδικοποιημένου παθογόνου αντιγόνου, είναι μεγάλη στην γρήγορη παραγωγή  αυξημένων ποσοτήτων δόσεων εμβολίου έναντι ενός νέου αντιγόνου. Επίσης, αν αναλογιστούμε τη γερή χρηματοδότηση, τις συνεργασίες μεταξύ μεγάλων φαρμακευτικών εταιριών και με πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα, την εξέλιξη της βιοτεχνολογίας, όπου από τον Ιανουάριο του 2020 έγινε η ανάλυση του γενετικού κώδικα του ιού, την παράλληλη διεξαγωγή σταδίων των κλινικών μελετών (phase I & II), τον μεγάλο αριθμό εθελοντών και την παγκόσμια υποστήριξη προς το εγχείρημα αυτό, εύκολα καταλαβαίνουμε ότι ο χρόνος ήταν αρκετός.

Έγινε επιλογή των εθελοντών της μελέτης για το εμβόλιο αυτό;

Φυσικά, για να είναι σωστή η εξαγωγή των όποιων συμπερασμάτων από τις πρώτες φάσεις της κλινικής μελέτης, υπήρξε επιλογή των εθελοντών και τα βασικά κριτήρια αποκλεισμού περιελάμβαναν αρχικά άτομα μολυσμένα από τον ιό HIV, ιό ηπατίτιδας C ή Β, ανοσοκατεσταλμένα άτομα και εκείνα με ιστορικό αυτοάνοσης νόσου, καθώς και άτομα με αυξημένο κίνδυνο για σοβαρή COVID-19. Επίσης, άτομα με προηγούμενη κλινική ή μικροβιολογική διάγνωση COVID-19 και άτομα που έχουν λάβει φάρμακα που προορίζονται για την αποτροπή/θεραπεία της COVID-19. Άτομα που έχουν ήδη εμβολιαστεί με οποιοδήποτε εμβόλιο κορωναϊού, άτομα που ήταν θετικά στον ορό τους για SARS-CoV-2 IgM και / ή IgG κατά την επίσκεψη διαλογής και άτομα με ένα SARS-CoV-2 NAAT-θετικό ρινικό επίχρισμα εντός 24 ωρών πριν από τον εμβολιασμό της μελέτης.

Συμπέρασμα

Συμπερασματικά, σύμφωνα με τις μέχρι τώρα αναφορές το εμβόλιο θεωρείται ασφαλές και είναι ικανό να προκαλέσει την απαιτούμενη ανοσολογική απόκριση του οργανισμού για την παραγωγή αντισωμάτων και κυττάρων που συμβάλλουν στην ανοσολογική μνήμη του οργανισμού μας.  Ασθενείς με σοβαρές αλλεργίες και αυτοάνοσα νοσήματα καλό θα είναι να μιλήσουν με τους θεράποντες ιατρούς τους για την καταλληλότητα του εμβολίου σε αυτούς. Καλό θα είναι να ζυγίσουμε κατά περίπτωση το όφελος από ένα τέτοιο εμβόλιο ακόμη και με τις όποιες επιστημονικές σκέψεις-ανησυχίες συνοδεύουν τις νεότερες τεχνικές σε σύγκριση με το ενδεχόμενο μιας βαριάς νόσου Covid-19. Σίγουρα, δεν είναι πολύ εύκολο κάποιος άνθρωπος ακόμα και επιστήμονας άλλης ειδικότητας να κατανοήσει πλήρως τους μηχανισμούς δράσης, μιας και απαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις κυτταρικής και μοριακής Βιολογίας επί του ζητήματος.