Τα τελευταία δύο χρόνια έχουν σημάνει μία νέα πραγματικότητα για τους ανθρώπους. Η πανδημία της COVID-19 αποτελεί πλέον μέρος της ζωής μας και προσπαθούμε να την αντιμετωπίσουμε με κάθε διαθέσιμο μέσο. Η μεγαλύτερη βοήθεια στον περιορισμό της πανδημίας και στην προστασία της δημόσιας υγείας είναι αναμφισβήτητα η κυκλοφορία των εμβολίων. Ωστόσο δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που φοβούνται να κάνουν το εμβόλιο, λόγω των ανεπιθύμητων ενεργειών που αναφέρονται κατά καιρούς από αυτά. Έρευνες έχουν δείξει μάλιστα ότι πολλές από τις ανεπιθύμητες ενέργειες των εμβολίων συμβαίνουν τελικά μόνο και μόνο επειδή οι άνθρωποι όταν κάνουν το εμβόλιο, έχουν αυτό το φόβο ότι θα τους προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες.

Τι δείχνουν οι έρευνες για την αυθυποβολή στον εμβολιασμό;

Μία ουσία που δεν έχει αποτελέσματα στην υγεία μας, αλλά χρησιμοποιείται συνήθως για ελέγχους στην έρευνα για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων, ονομάζεται placebo. Στις έρευνες αυτές, τα άτομα που λαμβάνουν την ουσία, δεν γνωρίζουν συνήθως αν η ουσία είναι placebo ή το κανονικό φάρμακο. Παρόλα αυτά, έχει αποδειχθεί ότι ακόμα και στις περιπτώσεις που οι άνθρωποι γνωρίζουν ότι η ουσία που λαμβάνουν είναι placebo, το placebo μπορεί να έχει στους ίδιους κάποια από τα αποτελέσματα που θα είχε η κανονική ουσία.

Σε ότι αφορά στα εμβόλια της COVID-19, μία νέα έρευνα δείχνει ότι περισσότερο από το 1/3 των συμμετεχόντων που έλαβαν αδρανές αλατούχο διάλυμα αντί για το εμβόλιο, ανέφεραν τουλάχιστον μία ανεπιθύμητη ενέργεια. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες που αναφέρθηκαν ήταν ποικίλες και κάποιες από αυτές, όπως ο πόνος τοπικά, ήταν περισσότερο αναμενόμενες. Έκπληξη προκάλεσε ωστόσο το γεγονός ότι υπήρξαν και αναφορές για συστημικές ανεπιθύμητες ενέργειες όπως είναι οι πονοκέφαλοι και η κούραση.

Τι καλούμε συστημικές ανεπιθύμητες ενέργειες;

Συστημικές ανεπιθύμητες ενέργειες αποκαλούνται ανεπιθύμητες ενέργειες που συμβαίνουν μακριά από το σημείο στο οποίο έγινε η θεραπεία ή στην προκειμένη περίπτωση η ένεση (πχ. Εμβόλιο στο μπράτσο που προκαλεί πόνο στο κεφάλι). Ανεπιθύμητες ενέργειες όπως αυτές δεν είναι αναμενόμενες από μία ένεση με αδρανές αλατούχο διάλυμα.

Η εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών λόγω του φόβου, της αναμονής και της αυθυποβολής από τον αποδέκτη του φαρμακευτικού σκευάσματος ότι θα εμφανιστούν οι ανεπιθύμητες ενέργειες, αναφέρεται συχνά ως φαινόμενο nocebo.

Κάποιες πρόσφατες έρευνες αναφέρουν ότι μέχρι και τα ¾ των ανεπιθύμητων ενεργειών που αναφέρονται από τα εμβόλια, εμπίπτουν σε αυτήν την κατηγορία.

Τι μπορεί να οδηγήσει σε ένα τόσο μεγάλο ποσοστό nocebo effect;

Γενικά, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν τη στάση των ανθρώπων απέναντι στα φάρμακα και τις ανεπιθύμητες ενέργειές τους. Τα ένθετα στις συσκευασίες των φαρμάκων, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και η επιρροή φίλων και οικογένειας μπορεί να επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τους ανθρώπους και να οδηγήσουν σε ένα πολύ αυξημένο ποσοστό των ανεπιθύμητων ενεργειών. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση των εμβολίων.

Στην περίπτωση αυτή ωστόσο, δυσχεραίνεται κατά πολύ το έργο του περιορισμού της πανδημίας από τις συνεχείς αναφορές ανεπιθύμητων ενεργειών που μπορεί να μην οφείλονται πραγματικά στο εμβόλιο και να προκαλούν πανικό και άρνηση απέναντι στο μετρό αυτό.

Θα πρέπει όλοι να έχουμε υπόψιν μας ότι τα εμβόλια έχουν από πολύ ήπιες έως καθόλου ανεπιθύμητες ενέργειες, οι περιπτώσεις που απειλείται η ζωή και η υγεία κάποιου είναι ελάχιστες και το εμβόλιο μπορεί να σώσει τη ζωή μας, αλλά και τη ζωή των ανθρώπων γύρω μας.