Πολλοί άνθρωποι ταυτίζουν τη δημιουργικότητα με τη γνώση, αλλά τίποτα δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την αλήθεια. Σύμφωνα με τον γκουρού της δημιουργικότητας Roger von Oech, “Το πραγματικό κλειδί για να είσαι δημιουργικός βρίσκεται σε αυτό που κάνεις με τις γνώσεις σου“. Παρ’ όλα αυτά, η επίσημη σχολική μας εκπαίδευση, μαζί με ορισμένους κοινωνικούς μύθους, έχουν πριμοδοτήσει το πόσα “πράγματα” πρέπει να στριμώχνουμε στο κεφάλι μας (που συνήθως μετριούνται με τυποποιημένα τεστ).

Στην πραγματικότητα, η δημιουργικότητα περιλαμβάνει την αξιοποίηση των γνώσεων που ήδη έχετε (είτε μέσω της δημόσιας, ιδιωτικής ή προσωπικής εκπαίδευσης) και τον χειρισμό τους με νέους και μοναδικούς τρόπους. Αυτό προϋποθέτει ότι έχετε ένα σύνολο γνώσεων για να εργαστείτε. Οι ψυχολόγοι συχνά αναφέρονται σε αυτό ως “υπόθεση κατωφλίου”, μια υπόθεση ότι ένα ορισμένο επίπεδο IQ αποτελεί προϋπόθεση για τη δημιουργική έκφραση.

Μια ενδιαφέρουσα μελέτη εξέτασε τη σχέση μεταξύ νοημοσύνης και δημιουργικού δυναμικού σε ένα δείγμα περίπου τριακοσίων ατόμων. Αυτό που ανακάλυψαν οι ερευνητές ήταν ότι μια βαθμολογία IQ γύρω στο 100 ήταν το απαραίτητο κατώφλι για το δημιουργικό δυναμικό. Για να το θέσουμε αυτό με πιο συγκεκριμένους όρους, αν διαβάζετε και κατανοείτε αυτό το ιστολόγιο, τότε, εξ ορισμού, διαθέτετε την απαραίτητη βάση για τη δημιουργική έκφραση. Η μελέτη αποκάλυψε επίσης ότι ακόμη και χαμηλότερα επίπεδα IQ (περίπου 85 μονάδες) συχνά χρησίμευαν ως το διανοητικό “σημείο ελέγχου” για ποσοτικές μετρήσεις του δημιουργικού δυναμικού. Το πιο αποκαλυπτικό ήταν αυτή η δήλωση των ερευνητών: “Λάβαμε στοιχεία που αποδεικνύουν ότι μόλις επιτευχθεί το όριο νοημοσύνης, οι παράγοντες της προσωπικότητας γίνονται πιο προγνωστικοί για τη δημιουργικότητα”.

Ο ειδικός σε θέματα δημιουργικότητας Tanner Christensen εδραιώνει περαιτέρω τη σύνδεση μεταξύ νοημοσύνης και δημιουργικότητας. Δηλώνει: “Η νοημοσύνη έχει σημασία, αφού καταδεικνύει την ικανότητά σας να συλλέγετε γνώσεις και να τις χρησιμοποιείτε αποτελεσματικά. Η δημιουργικότητα ,από την άλλη πλευρά, είναι η ικανότητα να υπερβαίνεις το πλαίσιο της νοημοσύνης και να αξιοποιείς φαινομενικά τυχαίες συνδέσεις εννοιών. Οι Expert δημιουργοί δεν χρειάζεται να είναι πιο ευφυείς από τον μέσο άνθρωπο”.

Πρόσθετες έρευνες έχουν αναγνωρίσει ότι η γνώση είναι μόνο ένα θεμέλιο, ένα σημείο εκκίνησης. Η χρήση αυτής της γνώσης με δυναμικούς τρόπους είναι το ζητούμενο της δημιουργικότητας. Οι εξαιρετικά δημιουργικοί άνθρωποι δεν επαναπαύονται απλώς στις γνώσεις τους , αλλά δρουν ενεργά με τις γνώσεις τους. Παράγουν με θρησκευτική ευλάβεια πολλές νέες ιδέες: πρακτικές ιδέες, παιδαριώδεις ιδέες, άγριες ιδέες, παράξενες ιδέες, τρελές ιδέες, ανόητες ιδέες, ήσυχες ιδέες, δυνατές ιδέες και αμβλύς ιδέες.

Οι δημιουργοί αναζητούν επίσης τυχαίες συνδέσεις μεταξύ συχνά ανόμοιων εννοιών. Για τους δημιουργούς, η δημιουργικότητα είναι, πολύ απλά, το παιχνίδι με τη νοοτροπία τους (ένα κρίσιμο μέρος της “νοοτροπίας ανάπτυξης”). Εν ολίγοις, δεν είναι το επίπεδο νοημοσύνης που έχει σημασία, αλλά το τι κάνουμε με την έμφυτη νοημοσύνη μας.

Τι μπορείτε να κάνετε για να βελτιώσετε τη δημιουργικότητά σας;

Κλέψτε την. Ο Austin Kleon, συγγραφέας του βιβλίου Steal Like an Artist, επιχειρηματολογεί υπέρ της κλοπής ιδεών από άλλους. Επισημαίνει, αρκετά εμφατικά, ότι δεν υπάρχει μια πρωτότυπη ιδέα. Όλη η δημιουργική εργασία βασίζεται σε ό,τι έχει προηγηθεί. Κάτι που χαρακτηρίζεται “δημιουργικό” είναι απλώς η παράθεση δύο ή περισσότερων ιδεών που δεν έχουν συνδυαστεί ποτέ πριν. Με ενθουσιασμό γράφει ότι: “Τίποτα δεν είναι εντελώς πρωτότυπο… κάθε νέα ιδέα είναι απλώς ένα mashup ή ένα remix μιας ή περισσότερων προηγούμενων ιδεών”. Το κόλπο είναι

1. να συγκεντρώσετε όσο το δυνατόν περισσότερες διαφορετικές ιδέες μπορείτε
2. να τις συνδυάσετε σε τρελές, τυχαίες, αλλόκοτες, αλλοπρόσαλλες και ανόητες διατάξεις για να δημιουργήσετε τη δική σας ιδέα.

Εν ολίγοις, όσο περισσότερες ιδέες συλλέγετε από διάφορες πηγές, τόσο περισσότερους συνδυασμούς θα μπορείτε να κάνετε. Το κόλπο δεν είναι να αναζητάτε τις καλύτερες ιδέες (αυτή η προκατάληψη θα καταπνίξει τη δημιουργικότητά σας), αλλά να αναζητάτε όλα τα είδη ιδεών από μια μεγάλη ποικιλία πηγών και πόρων. Η δημιουργικότητα προκύπτει όταν συνδυάζετε δύο ή τρεις από αυτές τις ιδέες σε έναν μοναδικό και διακριτικό συνδυασμό.

Είναι η αμφισβήτηση ένας καλός τρόπος μάθησης;

Ο συγγραφέας και καλλιτέχνης Rod Judkins, στο βιβλίο του The Art of Creative Thinking, κάνει μια συναρπαστική δήλωση: “Αμφισβητήστε αυτό που ξέρετε”. Συνεχίζει λέγοντας ότι: “Όλα όσα έχουν επιτευχθεί τα τελευταία πεντακόσια χρόνια οφείλονται στην αμφιβολία”. Υποστηρίζει ότι δεν κάνουμε πρόοδο -δημιουργική πρόοδο- αν αποδεχόμαστε όλα όσα διδαχθήκαμε ή όλα όσα μάθαμε ποτέ. Ακόμα αναφέρει, ότι ενώ είναι σημαντικό για εμάς να βγαίνουμε και να αναζητούμε τη γνώση, πρέπει επίσης να αισθανόμαστε άνετα να αμφισβητούμε κάποιες από αυτές τις γνώσεις. Η αποδοχή των πραγμάτων όπως είναι, αντί για το πώς θα μπορούσαν να είναι, είναι ένας από τους μεγάλους καταθλιπτικούς παράγοντες της δημιουργικότητας. Επειδή ένας “ειδικός” είπε ότι κάτι είναι έτσι, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι σωστό ή ότι δεν μπορεί να αλλάξει. Κάποτε οι “ειδικοί” έλεγαν ότι οι άνθρωποι δεν θα μπορέσουν ποτέ να πετάξουν, κάποτε οι “ειδικοί” έλεγαν ότι οι γυναίκες δεν θα μπορούσαν ποτέ να ψηφίσουν, κάποτε οι “ειδικοί” έλεγαν ότι η ασύρματη επικοινωνία ήταν αδύνατη. Μην αποδέχεστε πάντα αυτό που λένε οι “ειδικοί” ως αλήθεια. Το πιο σημαντικό, αφιερώστε σημαντικό χρόνο για να αμφισβητήσετε αυτά που ξέρετε και να αμφισβητήσετε τον εαυτό σας (και πάλι, η “νοοτροπία ανάπτυξης”). Μπορεί να ανοίξετε μια πόρτα σε δημιουργικές ευκαιρίες.