Διαφέρουν οι εγκέφαλοι ανδρών και γυναικών;

Υπάρχει διαφορά μεταξύ γυναικείου και ανδρικού εγκεφάλου;

Το 2016 τέθηκε σε εφαρμογή μια σημαντική πολιτική αλλαγή στο πεδίο της έρευνας, όταν τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας κατέστησαν σαφές ότι οι ερευνητές που χρειάζονται επιχορηγήσεις θα πρέπει να θεωρούν το φύλο ως βιολογική μεταβλητή σε όλα τα επίπεδα της έρευνας. Ο λόγος που πάρθηκε αυτή η απόφαση ήταν το γεγονός ότι οι προηγούμενες μελέτες επικεντρώνονταν κυρίως σε άνδρες, καταλήγοντας σε αποτελέσματα που δεν ίσχυαν πάντα για το άλλο 50,8% του πληθυσμού. Ουσιαστικά, τα Εθνικά Ινστιτούτα τόνισαν ότι ανάμεσα στις βιολογικές διαφορές που πρέπει να λαμβάνουν υπόψη οι επιστήμονες είναι και αυτές που αφορούν την λειτουργία του εγκεφάλου των δυο φύλων, καθώς οι ορμόνες του κάθε φύλου και τα σεξουαλικά του χρωμοσώματα, ασκούν επιρροή στην γνώση και δημιουργούν «διαφορετικούς» εγκεφάλους ανάμεσα στα δυο φύλα.

Για αυτή την ιδέα, εξέφρασαν έντονα την διαφωνία και την αμφισβήτηση τους οι φεμινίστριες, εξαιτίας του φόβου ότι θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα είδος ουσιαστικοποίησης του φύλου και να τροφοδοτήσει επιβλαβή στερεότυπα (νευροεξιδισμός).

Ο τίτλος στο New York Times (2018), ο οποίος διατυπώθηκε από δύο εξέχουσες προσωπικότητες της αντίθετης πλευράς της διαμάχης, έγραφε με κεφαλαία γράμματα «Μπορούμε τελικά να σταματήσουμε να μιλάμε για ανδρικούς και γυναικείους εγκεφάλους». Ενώ, το περιοδικό Nature, το οποίο πριν από λιγότερο από μια δεκαετία, δημοσίευε συστηματικά άρθρα που αναγνώριζαν την ύπαρξη γενετικών διαφορών στους εγκεφάλους των δύο φύλων και σε άλλα όργανα του σώματος, ανέρτησε ένα άρθρο στις 27 Φεβρουαρίου 2019, με τίτλο «Νευροσεξισμός: Ο μύθος ότι οι άνδρες και οι γυναίκες έχουν διαφορετικούς εγκεφάλους». Το άρθρο ήταν μια βιβλιογραφική ανασκόπηση που αφορούσε τους εγκεφάλους των δυο φύλων, γραμμένο από  την Gina Rippon, καθηγήτρια γνωστικής νευροαπεικόνισης στο Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο ανέφερε ουσιαστικά ότι η νέα νευροεπιστήμη καταστρέφει τον μύθο του γυναικείου εγκεφάλου.

Όταν διάβασε το άρθρο ο νευροεπιστήμονας Larry Cahill, το πρώτο πράγμα που είπε είναι ότι πρέπει να γελάσουμε.  Ο Cahill, καθηγητής στο Τμήμα Νευροβιολογίας και Συμπεριφοράς στο Πανεπιστήμιο Irvine της Καλιφόρνια, θεωρείται ένας από τους κορυφαίους ερευνητές στον κόσμο που ασχολείται με τις βιολογικές επιδράσεις των φύλων. Ο Cahill δεν γράφει πολλά δημοσιεύματα, αλλά στις 29 Μαρτίου 2019, δημοσίευσε ένα άρθρο στο Quillette με τίτλο «Άρνηση της νευροεπιστήμης και των διαφορών του φύλου». Σε αυτό, παρέθεσε μέρος μιας ιστορίας πεδίου και επεσήμανε την έμφυτη πλάνη της έρευνας που σχετίζεται με τον νευροσεξισμό.

Ο Meghan Daum, θέλησε να μιλήσει και να συζητήσει με τον Cahill πριν από ένα χρόνο για τις θεωρίες στις οποίες κατέληξε η έρευνα του αναφορικά με τον εγκέφαλο των ανδρών και τις γενετικές προδιαθέσεις του σε δραστηριότητες όπως η κωδικοποίηση. Όταν είδε μάλιστα το άρθρο του, ήταν περίεργος να μάθει τι τον ώθησε να το γράψει και γιατί το δημοσίευσε στο Quillette. Επιπρόσθετα, ήθελε να του εξηγήσει το πώς μπορούμε να μελετήσουμε τις διαφορές των εγκεφάλων των δύο φύλων, σε μια εποχή που όλα σχετικά με το φύλο είναι πολιτικοποιημένα. Οι δυο τους μίλησαν τηλεφωνικά και πιο κάτω παρατίθεται συνοπτικά η συνομιλία τους.

Meghan Daum: Γιατί επιλέξατε να δημοσιεύσετε στο Quillette;

Larry Cahill: Δημοσίευσα στο Quillette επειδή μου το ζήτησε ο συντάκτης. Οι New York Times και το Nature δεν μου ζήτησαν κάτι αντίστοιχο. Μάλιστα, όταν ήρθα σε επαφή με το Nature λέγοντας τους ότι πρέπει να κάνουν κάτι για να ανατρέψουν την ζημιά που προκάλεσε η δημοσίευση τους («Νευροσεξισμός: Ο μύθος ότι οι άνδρες και οι γυναίκες έχουν διαφορετικούς εγκεφάλους»), μου είπαν ότι θα έπρεπε να στείλω επιστολή στον συντάκτη και επέλεξα να μην το κάνω. Αλλά όταν ο συντάκτης Claire Lehmann της Quillette, μου ζήτησε να γράψω ένα άρθρο για το βιβλίο της Gina Rippon, του απάντησα θετικά. Αυτό που με ώθησε να πω ναι δεν ήταν το ίδιο το βιβλίο της Gina Rippon, το οποίο είναι ακόμη ένα βιβλίο που απευθύνεται σε μια συγκεκριμένη μερίδα πληθυσμού, που φυσικά δεν είναι νευροεπιστήμονες. Εκείνο που με θύμωσε ήταν ο τίτλος του βιβλίου. Το να βλέπω αυτό τον τίτλο και με βάση όσα γνωρίζω για την δραματική αλλαγή που υπάρξει τα τελευταία 15-20 χρόνια στην νευροεπιστήμη, ήταν σαν να έβλεπα τον τίτλο «Ο μύθος ότι οι άνθρωποι εξελίσσονται».

Meghan Daum: Λέτε στο άρθρο σας, ότι εδώ και δεκαετίες, οι νευροεπιστήμονες –μαζί και εσείς- χρησιμοποιούσαν μόνο αρσενικά ερευνητικά ζωικά μοντέλα, επειδή υπέθεταν ότι τα θηλυκά μοντέλα θα ήταν πανομοιότυπα. Και δεδομένου ότι τα θηλυκά γεννιούνται με τον περίπλοκο παράγοντα του ορμονικού κύκλου, ήταν απλούστερο να μελετήσετε τα αρσενικά.  Τι άλλαξε από τότε;

Larry Cahill: Όπως και όλοι οι άλλοι νευροεπιστήμονες, πίστευα και εγώ ότι δεν υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα και επιρροές στη λειτουργία του εγκεφάλου τους, με εξαίρεση τα μικρά κομμάτια του εγκεφάλου που συνδέονται ρητά με το φύλο,  τις ορμόνες του φύλου και τα σεξουαλικά μέρη, τα οποία είναι διαφορετικά σε άνδρες και γυναίκες. Αλλά, πέρα ​​από αυτές τις μικρές περιοχές του εγκεφάλου, όλοι μας, υποθέταμε ότι δεν υπάρχουν θεμελιώδεις διαφορές ανάμεσα στους εγκεφάλους των δύο φύλων. Αυτή την αρχή την είχαμε στο μυαλό μας ανεξάρτητα από το τι μελετούσαμε, είτε μελετούσαμε την αμυγδαλή και τη συγκίνηση, είτε τον ιππόκαμπο και τη μνήμη, κλπ.  Αυτός ακριβώς ήταν και ο λόγος που μελετούσαμε μόνο αρσενικά μοντέλα. Θεωρούσαμε ότι για να καταλάβουμε το θηλυκό, ο καλύτερος τρόπος ήταν να μελετήσουμε το αρσενικό και αυτό το σκεπτικό δεν ήταν καθόλου σεξιστικό. Το αντίθετο μάλιστα. Το σκεπτικό μας ήταν πως δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ αρσενικών και θηλυκών, έτσι για να αποφύγουμε την περιπλοκότητα του γυναικείου ορμονικού κύκλου μελετούσαμε το αρσενικό.

Meghan Daum: Τι είδους ανακαλύψεις έγιναν τα τελευταία 20 χρόνια;

Larry Cahill: Όπως είπα και πριν, στο παρελθόν, υποθέταμε απλώς ότι δεν υπήρχαν διαφορές, οπότε δεν μας απασχολούσαν οι διαφορές. Τώρα πιστεύουμε ακριβώς το αντίθετο. Όλο και περισσότερα ντόμινο καταρρίπτονται από την έρευνα. Όλο και περισσότεροι νευροεπιστήμονες τονίζουν ότι όταν μελετούν τον ιππόκαμπο – το κέντρο μνήμης του εγκεφάλου- σε αρουραίους, βλέπουν ότι λειτουργεί διαφορετικά στα αρσενικά σε σχέση με τα θηλυκά ποντίκια. Με βάση αυτή την ανακάλυψη, δεν μπορούμε απλά να πούμε ότι οι διαφορές δεν είναι αλήθεια και να τις παραβλέψουμε. Οπότε πλέον μελετάμε με γνώμονα ότι υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στους εγκεφάλους των δύο φύλων.

Meghan Daum: Τι σημαίνει αυτή η ανακάλυψη με πρακτικούς όρους;

Larry Cahill: Όπως επισημαίνω στο άρθρο μου στο Quillette, μπορεί πράγματι να είναι δύσκολο να βρούμε το τι ακριβώς δημιουργεί τις διάφορες ανάμεσα στους εγκεφάλους των δύο φύλων, αλλά οι διαφορές υπάρχουν. Και αυτό αποκαλύπτει και την πολυπλοκότητα της νευροεπιστήμης. Υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στα φύλα, αλλά δεν ξέρουμε ακριβώς τι σημαίνει αυτό. Ωστόσο, γνωρίζουμε ακριβώς τι σημαίνει αυτό σε θεμελιώδες επίπεδο. Πρέπει να βρούμε το τι κάνουμε σαν νευροεπιστήμες λάθος και να το αλλάξουμε.

Meghan Daum: Ένα από τα επιχειρήματα όσων εναντιώνονται σε αυτό το είδος έρευνας είναι ότι οι πληροφορίες που εξάγει, θα μπορούσαν να στρεβλωθούν και να χρησιμοποιηθούν για επιβλαβείς σκοπούς, όπως το ότι η εξελικτική ψυχολογία μπορεί να εξάγει σεξιστικά συμπεράσματα σχετικά με τους ρόλους των φύλων για παράδειγμα. Τι γνώμη έχετε για αυτό;

Larry Cahill: Ναι, αυτό είναι ένα από τα επιχειρήματα τους, όμως με αυτή τη λογική δεν θα έπρεπε να μελετάμε καθόλου τη γενετική. Σύμφωνα με τον Γερμανό φιλόσοφο Arthur Schopenhauer, υπάρχουν τρεις φάσεις για την αποδοχή της κάθε αλήθειας: Πρώτον, η αλήθεια γελοιοποιείται. Δεύτερον, δεν γίνεται αποδεκτή. Τρίτον, είναι αποδεκτή ως αυτονόητη. Τα τελευταία 20 χρόνια έχω ακούσει πολλές φορές να γελοιοποιείται αυτό που λέω.

Ωστόσο, είναι τρομακτικό, τόσο για τους νευροεπιστήμονες, όσο και για ανθρώπους που δεν έχουν καμία σχέση με την νευροεπιστήμη, να πιστεύουν ότι δεν υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στους εγκέφαλους των δύο φύλων. Τώρα λοιπόν, βρισκόμαστε στη δεύτερη φάση, όπου η αλήθεια δεν γίνεται αποδεκτή. Εκείνο που λέω εγώ στον κόσμο είναι ότι πρέπει να μένουν μακριά από ιδεολόγους που υποστηρίζουν ακραίες απόψεις. Δηλαδή, μακριά από όσους ισχυρίζονται ότι ο άνδρας και η γυναίκα είναι δυο πράγματα εντελώς διαφορετικά που δεν θα συναντηθούν ποτέ. Και φυσικά μακριά από ιδεολόγους, που δυστυχώς παίρνουν φωνή από τους συντάκτες περιοδικών, όπως οι New York Times, που δεν γνωρίζουν τίποτα για το θέμα και απλά θέλουν να φαίνονται.

Meghan Daum: Υπάρχει διαμάχη μεταξύ επιστημόνων και δημοσιογράφων που μπορεί να υποστηρίζουν μια προοδευτική ιδεολογία;

Larry Cahill: Όχι, επειδή οι περισσότεροι επιστήμονες τους αγνοούν ευγενικά. Ο κόσμος στον οποίο ζει η δημοσιογραφία, είναι ο κόσμος των μέσων ενημέρωσης, για τον οποίο οι επιστήμονες δεν ενδιαφέρονται. Οι επιστήμονες δεν ενδιαφέρονται για το τελευταίο άρθρο που ανέβηκε στους New York Times. Απλώς, εγώ έχω εμπλακεί σε αυτό το ζήτημα, με το να ασχοληθώ με αυτή τη μικρή αλλά γελοία ομάδα ιδεολόγων, διότι αισθάνομαι την υποχρέωση να μην τους αφήσω να ξεφύγουν με ψευδείς δηλώσεις και να κακοποιούν την επιστήμη μου.

Meghan Daum: Τι συμβαίνει στη δική σας πανεπιστημιούπολη; Έχετε αντιδράσεις από τους φοιτητές σας;

Larry Cahill: Διδάσκω σε μια τάξη που ονομάζεται Sex Differences in the Brain, η οποία αποτελείται από ένα ακροατήριο 60 ατόμων. Οι φοιτητές μου βγαίνουν ενθουσιασμένοι από τις διαλέξεις γιατί ανακαλύπτουν πράγματα που δεν είχαν ιδέα ότι υπάρχουν. Ωστόσο, πάντα τους επισημαίνω ότι στο τμήμα Μελετών των Φύλων, έχουν διαφορετικές απόψεις, καθώς μελετούν ιδεολόγους που ισχυρίζονται ότι τα ευρήματα μας είναι λανθασμένα. Σε κάθε περίπτωση, δεν αντιμετώπισα ποτέ διαμαρτυρίες. Διδάσκω σε μια πολύ φιλελεύθερη πανεπιστημιούπολη.

Meghan Daum: Στο άρθρο σας στο Quillette, απορρίπτετε το παράλογο συμπέρασμα ότι οι επιρροές του φύλου στον εγκέφαλο σημαίνουν ότι οι γυναίκες είναι ανώτερες ή ότι οι άντρες είναι ανώτεροι και λέτε ότι οι συνάδελφοι σας συμφωνούν. Γιατί νομίζετε ότι μερικοί άνθρωποι παραμένουν τόσο αντίθετοι σε αυτό που αποδεικνύει η επιστημονική κοινότητα σχετικά με τις διαφορές που παρατηρούνται στους εγκέφαλους των δυο φύλων;

Larry Cahill: Οι αρχαίοι Ρωμαίοι έλεγαν μια έκφραση: «Πιστεύουμε εύκολα σε ότι θέλουμε να πιστέψουμε», οπότε δεν έχω να προσθέσω κάτι άλλο.