Για πολλά χρόνια, οι επιστήμονες πίστευαν ότι οι άνθρωποι ήταν σωματικά και διανοητικά αδρανείς κατά τη διάρκεια του ύπνου. Αλλά, πλέον ξέρουν ότι αυτό δεν ισχύει. Όλη τη νύχτα, το σώμα και ο εγκέφαλος εκτελούν μια πληθώρα διεργασιών που προάγουν την υγεία. Τα βασικά στάδια που συνθέτουν τον ύπνο είναι ο ύπνος REM και ύπνος εκτός REM.

Ποια είναι τα στάδια του ύπνου και τι περιλαμβάνουν;

1. Ύπνος εκτός REM

Όταν ένας άνθρωπος ξαπλώνει και αποκοιμάται, το πρώτο στάδιο του ύπνου του ονομάζεται «ύπνος εκτός REM», κατά το οποίο ξεκουράζεται περισσότερο. Γενικά, ο ύπνος αυτός ξεκινά από το στάδιο «Ν1» για να φτάσει στο στάδιο «Ν3» που είναι ο βαθύς ύπνος. Σε αυτό το διάστημα, ο εγκέφαλος αποκρίνεται λιγότερο στα εξωτερικά ερεθίσματα. Όλες οι σκέψεις και οι λειτουργίες του σώματος επιβραδύνονται. Το μεγαλύτερο μέρος του ύπνου καταναλώνεται στην φάση «Ν2», κατά την οποία, σύμφωνα με τους επιστήμονες, καταγράφονται οι μακροχρόνιες αναμνήσεις στον εγκέφαλο.

2. Στάδιο ύπνου REM

Κατά τη διάρκεια του σταδίου REM, ο άνθρωπος ονειρεύεται, ο παλμός, η θερμοκρασία του σώματος, η αναπνοή και η αρτηριακή του πίεση αυξάνονται στα κανονικά επίπεδα που έχει το σώμα του κατά τη διάρκεια της ημέρας. Και παρόλο που σε αυτό το στάδιο, το σώμα συνεχίζει να παραμένει ακίνητο, αρχίζει να ενεργοποιείται το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, το οποίο είναι υπεύθυνο για τις αυτόματες αποκρίσεις τους σώματος.

Τι συμβαίνει όταν κοιμάστε;

1. Κύκλοι ύπνου

Συνήθως, όταν κάποιος κοιμάται περνά από όλα τα στάδια του ύπνου 3-5 φορές. Σε πρώτο στάδιο, ο ύπνος REM, διαρκεί μόνο λίγα λεπτά, αλλά διαρκεί περισσότερο σε κάθε νέο κύκλο ύπνου και φτάνει περίπου στη μισή ώρα. Αντίθετα, το στάδιο N3 τείνει να μειώνεται σε κάθε νέο κύκλο. Στην περίπτωση που για κάποιο λόγο κάποιος χάσει τον ύπνο REΜ, το σώμα του προσπαθεί να τον αναπληρώσει την επόμενη νύχτα. Σημειώνεται ότι μέχρι σήμερα οι επιστήμονες δεν είναι σίγουροι για το σκοπό των σταδίων αυτών.

2. Θερμοκρασία σώματος

Η θερμοκρασία του σώματος ενός ανθρώπου πέφτει μερικούς βαθμούς πριν αποκοιμηθεί και στα ίδια χαμηλά επίπεδα βρίσκεται και για περίπου δύο ώρες πριν ξυπνήσει. Κατά τον ύπνο REM, ο εγκέφαλος απενεργοποιεί το “θερμόμετρο” του σώματος. Αυτός είναι και ο λόγος που ξυπνάτε όταν το δωμάτιο σας είναι πολύ ζεστό ή πολύ κρύο. Γενικά, ένα πιο δροσερό δωμάτιο βοηθά στον καλύτερο ύπνο.

3. Αναπνοή

Όταν ένας άνθρωπος είναι ξύπνιος, η αναπνοή του είναι πιο γρήγορη. Όταν κοιμάται είναι πιο ήρεμη και κανονική. Στο στάδιο REM, η αναπνοή γίνεται πιο γρήγορη και φτάνει σχεδόν στα επίπεδα που βρίσκεται κατά τη διάρκεια της ημέρας.

4. Παλμοί καρδιάς

Ο βαθύς ύπνος εκτός REM, μειώνει τον σφυγμό και την αρτηριακή πίεση, γεγονός που δίνει στην καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία την ευκαιρία να ξεκουραστούν και να αναρρώσουν. Αλλά κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, ο σφυγμός και η αρτηριακή πίεση επανέρχονται σχεδόν στα επίπεδα που βρίσκονται όταν ένα άτομο είναι ξύπνιο.

5.Δραστηριότητα εγκεφάλου

Όταν ένα άτομο αρχίσει να εισέρχεται στον ύπνο εκτός REM, τα εγκεφαλικά του κύτταρα αρχίζουν να εργάζονται σε πιο σταθερό και ρυθμικό μοτίβο. Όταν αρχίσει να ονειρεύεται, τα εγκεφαλικά του κύτταρα ενεργοποιούνται με πιο γρήγορο ρυθμό. Κατά τον ύπνο REM, η εγκεφαλική δραστηριότητα ενός ατόμου είναι όμοια με όταν είναι ξύπνιο.

6. Όνειρα

Αν και οι επιστήμονες έχουν μιλήσει για τα όνειρα εδώ και χιλιάδες χρόνια, εξακολουθούν να αποτελούν μυστήριο. Δεν είναι σαφές τι τα προκαλεί ή εάν έχουν κάποιο σκοπό. Είναι πιο συνηθισμένα κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, αλλά ο καθένας μπορεί να ονειρευτεί σε οποιοδήποτε στάδιο του ύπνου του.

7. Επισκευή σώματος

Κατά τη διάρκεια του βαθύ ύπνου, το σώμα σας εργάζεται για την επιδιόρθωση των μυών, των οργάνων και άλλων κυττάρων. Επίσης, στο αίμα αρχίζουν να κυκλοφορούν διάφορες χημικές ουσίες που ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Σημειώνεται, ότι στο βαθύ ύπνο οι νέοι και υγιείς άνθρωποι περνούν περίπου το 1/5 του ύπνου τους κάθε βράδυ, αλλά καθώς μεγαλώνουν αυτός ο χρόνος μειώνεται.

8. Ο εγκέφαλος απομακρύνει τις άχρηστες πληροφορίες

Ο ύπνος βοηθά τον εγκέφαλο να καθαρίσει τις πληροφορίες που δεν χρειάζεστε. Μάλιστα έχει παρατηρηθεί ότι οι άνθρωποι που προσπαθούν να συνθέσουν ένα δύσκολο παζλ, το καταφέρνουν πιο εύκολα αφού κοιμηθούν, ενώ θυμούνται καλύτερα τα γεγονότα και τα καθήκοντα τους μετά τον ύπνο. Όσοι στερούνται ύπνου και κυρίως ύπνου REM, χάνουν αυτό το πλεονέκτημα.

9. Προσωρινή «παράλυση» του σώματος

Σε έναν υποθάλαμο του εγκεφάλου, που βοηθά τους ανθρώπους να κοιμηθούν και να ξυπνήσουν, δημιουργείται μια ουσία που ονομάζεται GABA, η οποία ηρεμεί τα «κέντρα διέγερσης», τα οποία μερικές φορές αποτελούν εμπόδιο στον ύπνο. Κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, ο εγκέφαλος στέλνει σήματα για προσωρινή παράλυση των  μυών που κινούν το σώμα, τα χέρια και τα πόδια, εμποδίζοντας τους ανθρώπους να εκτελούν τα όνειρα που βλέπουν.

10. Ισορρόπηση ορμονών

Όταν ένας άνθρωπος κοιμάται, το σώμα του παράγει περισσότερες από κάποιες ορμόνες και λιγότερες από κάποιες άλλες. Για παράδειγμα, τα επίπεδα της αυξητικής ορμόνης αυξάνονται και η κορτιζόλη, η οποία συνδέεται με το άγχος, μειώνεται. Μερικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι η αϋπνία σχετίζεται με ένα πρόβλημα που αφορά το σύστημα παραγωγής ορμονών του σώματος. Επίσης, η έλλειψη ύπνου μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα των ορμονών που ελέγχουν την πείνα – λεπτίνη και γκρελίνη – και αυτό μπορεί να αλλάξει το πόσο τρώτε και να συμβάλει στην  αύξηση βάρους.