Η ανθρωπότητα έχει περάσει και χειρότερες πανδημίες από αυτήν του νέου κορωνοϊού. Μία από αυτές ήταν η πανδημία της γρίπης του 1918, η οποία συχνά, αλλά εσφαλμένα, αναφέρεται  ως «ισπανική γρίπη». Υπάρχουν, μάλιστα, πολλές παρανοήσεις σχετικά με την εν λόγω πανδημία, οι οποίες ενδέχεται να τροφοδοτούν αβάσιμους φόβους για την COVID-19 και τώρα είναι μια από τις καλύτερες στιγμές για να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους.

Τι συνέβη στην πανδημία του 1918;

Στην πανδημία του 1918, εκτιμάται ότι περίπου 50-100 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Ένα ποσοστό που αντιπροσωπεύει περίπου το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ συνολικά μολύνθηκαν περίπου μισό δισεκατομμύριο άνθρωποι, εκ των οποίων οι περισσότεροι ήταν νεαρά υγιή αγόρια. Αυτή η πανδημία λοιπόν, υπήρξε αντικείμενο κερδοσκοπίας τον περασμένο αιώνα, με τους ιστορικούς και τους επιστήμονες να κάνουν πολλές εικασίες για την προέλευση, την εξάπλωση και τις συνέπειες της. Ως εκ τούτου, υπάρχουν ακόμη πολλές παρερμηνείες που την αφορούν, τις οποίες θα δούμε πιο κάτω.

Ποιες παρερμηνείες σχετίζονται με την πανδημία της γρίπης του 1918;

1. Η πανδημία προήλθε από την Ισπανία

Η λεγόμενη «ισπανική γρίπη» όπως ονομάστηκε, δεν προήλθε από την Ισπανία. Πιθανότητα απέκτησε αυτό το ψευδώνυμο λόγω του Α ‘Παγκοσμίου Πολέμου, ο οποίος βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη την εποχή εκείνη. Συγκεκριμένα, οι μεγάλες χώρες, όπως η Γερμανία, η Αυστρία, η Γαλλία, το Ηνωμένο βασίλειο και οι ΗΠΑ, που συμμετείχαν στον πόλεμο, δεν ήθελαν να ενθαρρύνουν τους εχθρούς τους να τις θεωρήσουν αδύναμες λόγω της εξάπλωσης της γρίπης στην περιοχή τους, οπότε αποσιώπησαν την πραγματική εξάπλωση του ιού. Αντίθετα, η Ισπανία, η οποία ήταν ουδέτερη, δεν κράτησε κρυφή την εξάπλωση της γρίπης στην χώρα. Έτσι, δημιουργήθηκε η εσφαλμένη εντύπωση ότι η γρίπη προήλθε από την Ισπανία και εξαπλώθηκε στον υπόλοιπο κόσμο.

2. Η πανδημία προήλθε από έναν ακατανίκητο ιό

Η γρίπη του 1918 εξαπλώθηκε γρήγορα, σκοτώνοντας 25 εκατομμύρια ανθρώπους μέσα σε μόλις έξι μήνες. Αυτό οδήγησε στην πεποίθηση ότι ο εν λόγω ιός δεν μπορούσε να αντιμετωπιστεί με τίποτα. Ωστόσο, πιο πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι ο ιός, αν και πιο θανατηφόρος από αλλά στελέχη, δεν ήταν ουσιαστικά διαφορετικός από εκείνους που προκάλεσαν παλαιότερες επιδημίες. Αντίθετα, το υψηλό ποσοστό θνησιμότητας του συγκεκριμένου ιού σε σχέση με άλλους, οφειλόταν στον μεγάλο συνωστισμό που επικρατούσε στα στρατόπεδα, στην κακή διατροφή και στις άθλιες υγειονομικές συνθήκες που επικρατούσαν λόγω του πολέμου. Επιπρόσθετα, πολλοί θάνατοι ήταν αποτέλεσμα της ανάπτυξη των βακτηριακών πνευμονιών στους ήδη εξασθενημένους πνεύμονες των ασθενών με γρίπη.

3. Το πρώτο κύμα της πανδημίας ήταν το πιο θανατηφόρο

Στην πραγματικότητα, το αρχικό κύμα θανάτων κατά το πρώτο εξάμηνο του 1918, ήταν σχετικά χαμηλό. Στο δεύτερο κύμα, από τον Οκτώβριο έως τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, παρατηρήθηκαν υψηλότερα ποσοστά θανάτων, ενώ το τρίτο κύμα, την άνοιξη του 1919, ήταν πιο θανατηφόρο από το πρώτο, αλλά λιγότερο από το δεύτερο. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι τα αυξημένα ποσοστά θανάτων που παρατηρήθηκαν στο δεύτερο κύμα, οφείλονταν στις συνθήκες που επικρατούσαν, οι οποίες ευνοούσαν την εξάπλωση του ιού. Συγκεκριμένα, οι ήπιες περιπτώσεις έμεναν στα σπίτια τους, ενώ οι σοβαρές περιπτώσεις μεταφέρονταν σε νοσοκομεία και στρατόπεδα, στα οποία οι ασθενείς ήταν στοιβαγμένοι, στην κυριολεξία, ο ένας πάνω στον άλλον, πράγμα που ευνοούσε την ταχεία εξάπλωση του ιού και την ανάπτυξη πιο επικίνδυνων στελεχών.

4. Ο ιός σκότωσε τους περισσότερους ασθενείς

Στην πραγματικότητα, η μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών επέζησε, με τα ποσοστά θανάτων να μην ξεπερνούν το 20% των μολυσμένων περιπτώσεων. Τα ποσοστά θνησιμότητας, ωστόσο, διέφεραν ανάμεσα στις πληθυσμιακές ομάδες. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ, οι θάνατοι ήταν περισσότεροι ανάμεσα στους ιθαγενείς Αμερικάνους, ίσως γιατί είχαν λιγότερες εκθέσεις σε προηγούμενα στελέχη της γρίπης και δεν είχαν αντισώματα. Μάλιστα, υπήρξαν και περιπτώσεις που εξαφανίστηκαν ολόκληρες κοινότητες ιθαγενών.

5. Οι καθημερινές θεραπείες καταπολεμούσαν ελάχιστα την ασθένεια

Το 1918, δεν υπήρχαν συγκεκριμένες αντιϊκές θεραπείες για την καταπολέμηση της γρίπης, κάτι που ισχύει και σήμερα, καθώς η περίθαλψη των ασθενών στοχεύει στην υποστήριξη τους και όχι στην θεραπεία τους με συγκεκριμένα φάρμακα. Οι επιστήμονες εικάζουν ότι πολλοί θάνατοι οφείλοντας σε δηλητηρίαση από τις υπερβολικές δόσεις ασπιρίνης που χορηγούνταν. Συγκεκριμένα, οι δόσεις έφταναν τα 30 γραμμάρια την ημέρα, συγκριτικά με σήμερα που χορηγούνται μόλις 4 γραμμάρια. Αξίζει βέβαια να σημειωθεί ότι τα υψηλά ποσοστά θνησιμότητας παρατηρήθηκαν και σε άλλα μέρη του κόσμου, όπου η ασπιρίνη ήταν σε έλλειψη, οπότε η συζήτηση γύρω από αυτό το θέμα συνεχίζεται ακόμη και σήμερα.

6. Η πανδημία ήταν το κατεξοχήν θέμα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης

Οι γιατροί, οι αστυνομικοί και οι πολιτικοί είχαν αρκετούς λόγους να υπονομεύσουν τη σοβαρότητα της γρίπης του 1918, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την μικρότερη κάλυψη του θέματος από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Για παράδειγμα, οι πολιτικοί ιθύνοντες ήθελαν να αποκρύψουν την έκταση της πανδημίας για να αποθαρρύνουν τους εχθρούς τους κατά τη διάρκεια του πολέμου και για να αποφύγουν να σπείρουν τον πανικό στους πολίτες.

7. Η πανδημία άλλαξε την πορεία του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου

Είναι απίθανο η γρίπη να άλλαξε την έκβαση του Α ‘Παγκοσμίου Πολέμου, επειδή ο στρατός και από τις δύο πλευρές επηρεάστηκε εξίσου. Ωστόσο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο πόλεμος επηρέασε βαθιά την πορεία της πανδημίας, καθώς η συγκέντρωση εκατομμυρίων στρατιωτών, δημιούργησε ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη πιο επιθετικών στελεχών του ιού, ευνοώντας την εξάπλωση τους σε παγκόσμιο επίπεδο.

8. Η εκτεταμένη ανοσοποίηση έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αναχαίτηση της πανδημίας

Η ανοσοποίηση δεν έπαιξε κανένα ουσιαστικό ρολό στην εξέλιξη και κυρίως στην αναχαίτηση της πανδημίας. Τα αρχικά κύματα επέφεραν περισσότερους θανάτους σε σχέση με τα υπόλοιπα, αλλά αυτό δεν είχε καμία σχέση με την έκθεση του πληθυσμού στα προηγούμενα στελέχη της γρίπης, καθώς ο ιός μεταλλασσόταν συνεχώς και ενδεχομένως με την πάροδο του χρόνου να έγινε απλά λιγότερο θανατηφόρος.

9. Τα γονίδια του ιού δεν έχουν υποβληθεί σε αλληλουχία

Το 2005, οι ερευνητές ανακοίνωσαν ότι είχαν προσδιορίσει με επιτυχία την ακολουθία των γονιδίων του ιού της γρίπης του 1918, μετά από ανάκτηση του ιού από το σώμα ενός θύματος της γρίπης, που είχε ταφεί στην πανάρχαια φύση της Αλάσκας, καθώς και από δείγματα Αμερικανών στρατιωτών που αρρώστησαν την εποχή εκείνη. Δύο χρόνια αργότερα, οι πίθηκοι που μολύνθηκαν με τον ιό, βρέθηκαν να εμφανίζουν τα ίδια συμπτώματα που παρατηρήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Μελέτες υποδηλώνουν ότι οι πίθηκοι πέθαναν όταν το ανοσοποιητικό τους σύστημα αντέδρασε υπερβολικά στον ιό, μια κατάσταση που ονομάζεται «κυτταροκινητική καταιγίδα». Οι επιστήμονες, λοιπόν, πιστεύουν ότι μια παρόμοια υπερβολική αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος, συνέβαλε στα υψηλά ποσοστά θνησιμότητας μεταξύ των κατά τα άλλα υγιών νεαρών το 1918.

10. Ο κόσμος δεν είναι καλύτερα προετοιμασμένος σήμερα από ότι ήταν το 1918

Οι σοβαρές πανδημίες, τείνουν να εμφανίζονται κάθε λίγες δεκαετίες και η τελευταία είναι αυτή που βιώνουμε τώρα με τον νέο κορωνοϊό. Σήμερα οι επιστήμονες ξέρουν περισσότερα για το πώς να απομονώσουν και να χειριστούν μεγάλο αριθμό ασθενών. Επίσης, μπορούν να συνταγογραφήσουν αντιβιοτικά, τα οποία δεν υπήρχαν το 1918, για την καταπολέμηση των δευτερογενών βακτηριακών λοιμώξεων. Τέλος, πέραν από τις πρακτικές προστασίας που υπήρχαν ανέκαθεν, όπως η κοινωνική απομόνωση και το πλύσιμο των χεριών, στη σύγχρονη ιατρική προστίθεται πλέον και η δημιουργία εμβολίων και αντιιικών φαρμάκων.

Συμπερασματικά

Οι ιϊκές πανδημίες θα παραμείνουν αναπόσπαστο μέρος της ζωής των ανθρώπων, αλλά ως κοινωνία θα πρέπει να κοιτάμε πίσω, να μαθαίνουμε από τα σωστά και τα λάθη του παρελθόντος για να είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε  αποτελεσματικότερα, όχι μόνο την τωρινή πανδημία της COVID-19, αλλά και οποιαδήποτε άλλη μας επιφυλάξει το μέλλον.