Τα αντιβιοτικά είναι ουσίες που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση βακτηριακών λοιμώξεων, όμως η αλόγιστη χρήση τους, ειδικά στην Ελλάδα, μας φέρνει αντιμέτωπους με σοβαρά προβλήματα, για αυτόν το λόγο θα πρέπει να περιοριστεί η χρήση των αντιβιοτικών μόνο στις περιπτώσεις που κρίνονται αναγκαία.

Γιατί κάποια στελέχη βακτηρίων είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά;

Τα αντιβιοτικά δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται σε ιογενείς λοιμώξεις, όπως το κοινό κρυολόγημα, καθώς δεν πρόκειται να έχουν καμία επίδραση. Οι βακτηριακές λοιμώξεις, όταν φυσικά δεν είναι σοβαρές, αντιμετωπίζονται από το ανοσοποιητικό μας σύστημα σε 1-2 εβδομάδες. Ενώ η χρήση των αντιβιοτικών μειώνει σημαντικά αυτόν τον χρόνο, παράλληλα ωθεί την φυσική επιλογή στα βακτήρια. Μέσα στους πληθυσμούς των βακτηρίων, κάποια στελέχη φέρουν γονίδια ανθεκτικότητας σε ουσίες όπως τα αντιβιοτικά ή μέσω τυχαίων μεταλλάξεων αποκτούν την ανθεκτικότητα. Όταν για κάθε τύπου βακτηριακή λοίμωξη χρησιμοποιούμε αντιβιοτικά, επιβιώνουν οι πληθυσμοί των βακτηρίων που φέρουν τα γονίδια ανθεκτικότητας, και πολλαπλασιάζονται. Την επόμενη φορά που θα χρησιμοποιήσουμε το ίδιο αντιβιοτικό σε αυτούς τους πληθυσμούς, δεν θα έχει κανένα αποτέλεσμα. Κατά αυτόν τον τρόπο, δημιουργούμε, άθελα μας, πολυανθεκτικούς μικροοργανισμούς.

Ποιος είναι ο αλγόριθμος που βοηθάει τους γιατρούς να αποφασίσουν για την χρήση ή μη των αντιβιοτικών;

Έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε Παιδιατρική Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας στο νοσοκομείο Johns Hopkins Medicine, οδήγησε στην δημιουργία ενός αλγορίθμου, ο οποίος βοηθάει τους γιατρούς να αποφασίσουν αν είναι απαραίτητη η χρήση αντιβιοτικών σε περιπτώσεις ασθενών με ενδοτραχειακή διασωλήνωση. Σε ασθενείς όπου η αναπνοή υποστηρίζεται μηχανικά, οι γιατροί συχνά ζητούν καλλιέργεια των μικροοργανισμών μέσω αναρρόφησης από τον ενδοτραχειακό σωλήνα, εξετάζοντας αν υπάρχουν παθογόνα βακτήρια. Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι το αναπνευστικό μας σύστημα φιλοξενεί μια πληθώρα μικροοργανισμών οι οποίοι υπάρχουν φυσιολογικά στην μικροχλωρίδα μας. Όμως τα αποτελέσματα των καλλιεργειών συχνά ερμηνεύονται λανθασμένα ως λοίμωξη σχετιζόμενη με τον αναπνευστήρα, και δίνονται στον ασθενή αντιβιοτικά για την καταπολέμηση βακτηρίων, ενώ δεν είναι απαραίτητο.

Ο αλγόριθμος που αναπτύχθηκε από την Δρ. Sick-Samuels και τους συνεργάτες της, αποσκοπεί στην αποτροπή του γιατρού να ζητήσει άμεσα καλλιέργεια των βακτηρίων των ενδορταχειακών σωληνών. Αντ’ αυτού, ο γιατρός απαντάει σε μια σειρά ερωτήσεων, πριν ληφθεί αυτή η απόφαση. Κάποιες από τις ερωτήσεις, είναι αν υπάρχει αύξηση των εκκρίσεων στον σωλήνα τραχειοστομίας ή τον ενδοτραχειακό σωλήνα με την πάροδο του χρόνου, αν ο ασθενής εκδηλώνει κάποιο άλλο σύμπτωμα λοίμωξης, όπως ο πυρετός και τέλος, αν έχει ήδη γίνει καλλιέργεια από τον ενδοτραχειακό σωλήνα τις τελευταίες 3 μέρες.

Εφαρμόζοντας τον αλγόριθμο σε ένα 12-μηνο πρόγραμμα σε Παιδιατρική Μονάδα Εντατικής Νοσηλείας, παρατηρήθηκε μείωση των καλλιεργειών που ζητούσαν οι γιατροί, κατά 40%, μειώνοντας και την αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών. Αυτό ως αποτέλεσμα απέτρεψε την δράση της φυσικής επιλογής στους βακτηριακούς πληθυσμούς και επιπλέον μείωσε το κόστος των απαιτούμενων εξετάσεων (για τις μικροβιακές καλλιέργειες) κατά 26.000 $ τον χρόνο.

Το επόμενο βήμα των ερευνητών, είναι η εφαρμογή του αλγορίθμου σε άλλες 15 Παιδιατρικές Κλινικές στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η σημαντικότητα αυτού του εργαλείου γίνεται κατανοητή, αν αναλογιστούμε πως στατιστικές έρευνες δείχνουν ότι η αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών θα οδηγήσει το 2050 σε περισσότερους θανάτους από παναθεκτικά βακτήρια παρά από καρκίνο. Δίνουμε λοιπόν, την ευκαιρία στον οργανισμό μας να αντιμετωπίσει τις κοινές βακτηριακές λοιμώξεις, όπου ίσως ταλαιπωρηθούμε λίγο περισσότερο, αλλά θα έχουμε φροντίσει για το μέλλον τόσο το δικό μας, όσο και των επόμενων γενεών.