8 ΣΗΜΑΔΙΑ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D
Η βιταμίνη D είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό μόριο, οι δράσεις του οποίου επηρεάζουν πολλά συστήματα του οργανισμού1.
Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες βιταμίνες, η D δρα σαν ορμόνη – κάθε κύτταρο του οργανισμού φέρει υποδοχείς της.
Η βιταμίνη αυτή συντίθεται στον οργανισμό από την χοληστερόλη, όταν το δέρμα εκτίθεται στον ήλιο. Επίσης, λαμβάνεται από συγκεκριμένες τροφές, όπως τα λιπαρά ψάρια και τα «ενισχυμένα» γαλακτοκομικά προϊόντα, αλλά οι ποσότητες σε αυτά τα τρόφιμα δεν επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες του οργανισμού.
Η συνιστώμενη ημερήσια δόση της βιταμίνης είναι 400-800 I.U. (Διεθνείς Μονάδες), αλλά ορισμένοι ειδικοί θεωρούν πως πρέπει να είναι παραπάνω από αυτό.
Η ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι πολύ πιο κοινή από ό,τι ίσως πιστεύετε. Εκτιμάται ότι περίπου 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D στο αίμα τους2.
Σύμφωνα με μία μελέτη του 2011, το 41,6% των ενηλίκων των ΗΠΑ εμφανίζει την εν λόγω έλλειψη. Αυτό το νούμερο σκαρφαλώνει στο 69,2% για τους Ίβηρες και στο 82,1% για τους Αφροαμερικανούς3.
Παρακάτω παρατίθενται 7 κοινοί προδιαθεσικοί παράγοντες για έλλειψη βιταμίνης D:
- Το σκούρο χρώμα δέρματος
- Η ανεπαρκής κατανάλωση ψαριών ή γαλακτοκομικών
- Η προχωρημένη ηλικία
- Η αδιάκοπη χρήση αντηλιακού κατά την έκθεση στον ήλιο
- Η παχυσαρκία
- Η διαβίωση μακριά από τον ισημερινό, όπου το ηλιακό φως είναι λιγοστό καθόλη την διάρκεια του έτους
- Η παραμονή σε εσωτερικούς χώρους για μεγάλα χρονικά διαστήματα
Όσοι ζουν σε χώρες κοντά ή γύρω από τον ισημερινό και εκτίθενται συχνά στην ηλιακή ακτινοβολία έχουν λιγότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν έλλειψη βιταμίνης D.
Οι περισσότεροι δεν αντιλαμβάνονται την έλλειψή της, καθώς τα συμπτώματα δεν είναι έκδηλα. Είναι πιθανό να μην τα αναγνωρίσετε εύκολα, παρόλο που έχουν σημαντική αρνητική επίδραση στην ποιότητα της ζωής σας.
Ακολουθούν τα 8 σημάδια ανεπάρκειας βιταμίνης D.
Ασθένειες και μολύνσεις
Ένας από τους πλέον σημαντικούς ρόλους της βιταμίνης D είναι η ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, ώστε να καταπολεμά αποτελεσματικά ιούς και βακτήρια. Η βιταμίνη D αλληλεπιδρά απευθείας με τα κύτταρα που αντιμετωπίζουν τις μολύνσεις4.
Αν αρρωσταίνετε συχνά, κυρίως με κρυολόγημα και γρίπη, τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης μπορεί να είναι ένας συνεισφέρων παράγοντας, καθώς αρκετές μελέτες δείχνουν να υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της ανεπάρκειας βιταμίνης D και των λοιμώξεων του αναπνευστικού, όπως κρυολόγημα, βρογχίτιδα και πνευμονία5,6. Έτερες μελέτες καταδεικνύουν ότι η λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης D ως 4000 I.U. καθημερινά μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο των εν λόγω αναπνευστικών μολύνσεων7,8,9.
Σε μία μελέτη που συμμετείχαν ασθενείς με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια, εκείνοι που παρουσίαζαν πολύ μεγάλη έλλειψη βιταμίνης επωφελήθηκαν σημαντικά ύστερα από την λήψη της σε υψηλή δόση για ένα χρόνο10.
Κόπωση
Αν αισθάνεστε συνεχώς κουρασμένοι, μία πληθώρα καταστάσεων μπορεί να είναι η αιτία και η ανεπάρκεια βιταμίνης D ανήκει σε αυτές. Μολοταύτα, συχνά παραγκωνίζεται.
Κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι πολύ χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D μπορούν να προκαλέσουν κόπωση η οποία να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την ζωή του ατόμου11,12. Σε μία περίπτωση, μία γυναίκα, η οποία εμφάνιζε έντονη κόπωση κατά την διάρκεια της ημέρας και πονοκεφάλους, βρέθηκε να έχει επίπεδα βιταμίνης D μόλις 5,9 ng/ml. Και το συγκεκριμένο νούμερο είναι εξαιρετικά χαμηλό, καθώς συγκέντρωση βιταμίνης μικρότερη από 20 ng/ml θεωρείται ανεπάρκεια. Όταν η γυναίκα αυτή έλαβε συμπληρώματα βιταμίνης D, τα επίπεδα αυξήθηκαν σε 39 ng/ml και τα συμπτώματά της υποχώρησαν12.
Ωστόσο, ακόμη κι αν τα επίπεδα στο αίμα δεν είναι υπερβολικά χαμηλά, αρνητικές επιπτώσεις συνεχίζουν να εμφανίζονται στα επίπεδα ενέργειας του ατόμου. Μία μεγάλη έρευνα εξέτασε την σχέση μεταξύ βιταμίνης D και κόπωσης σε νεαρές γυναίκες. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, γυναίκες με επίπεδα χαμηλότερα από 20 ng/ml ή μεταξύ 21 και 29 ng/ml ήταν πιο πιθανό να παραπονεθούν για κόπωση από ότι εκείνες με επίπεδα άνω των 30 ng/ml13.
Μία ακόμη μελέτη σε γυναίκες νοσηλεύτριες ανακάλυψε ισχυρή συσχέτιση μεταξύ χαμηλής βιταμίνης D και κόπωσης. Το αξιοσημείωτο είναι ότι το 89% των νοσηλευτριών έπασχαν από ανεπάρκεια14.
Πόνος σε πλάτη και οστά
Η βιταμίνη D συνεισφέρει στην υγεία των ιστών ποικιλοτρόπως. Για παράδειγμα, βελτιώνει την απορρόφηση του ασβεστίου από τον οργανισμό.
Πόνοι στα οστά και χαμηλά στην πλάτη μπορεί να αποτελούν σημάδια ανεπαρκούς βιταμίνης D.
Δεν είναι λίγες οι μελέτες που έχουν βρει συσχέτιση μεταξύ της ανεπάρκειας και του χρόνιου πόνου στην μέση15,16,17. Σε μία έρευνα εξετάστηκε αυτή η σχέση σε περισσότερες από 9000 ηλικιωμένες γυναίκες. Οι ερευνητές βρήκαν ότι όσες έπασχαν από ανεπάρκεια ήταν πιο πιθανό να εμφανίσουν πόνο στην μέση, συμπεριλαμβανομένου πολύ έντονου πόνου που περιόριζε τις καθημερινές τους δραστηριότητες17.
Σε μία άλλη μελέτη, άτομα με έλλειψη βιταμίνης D είχαν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες να βιώσουν πόνο στα οστά των ποδιών, του θώρακα ή των αρθρώσεων εν συγκρίσει με όσων τα επίπεδα κυμαίνονταν στα φυσιολογικά πλαίσια18.
Κατάθλιψη
Η καταθλιπτική διάθεση μπορεί να είναι επίσης ένδειξη έλλειψης βιταμίνης D.
Συγκεντρωτικές μελέτες παρατηρητικών ερευνών σχετίζουν την ανεπάρκεια της βιταμίνης με την κατάθλιψη, ιδιαίτερα σε μεγαλύτερες ηλικίες19,20. Από την άλλη πλευρά, όμως, η πλειονότητα των κλινικών μελετών, που φέρουν πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα έναντι των παρατηρητικών, δεν επιβεβαιώνουν την σύνδεση μεταξύ των δύο19. Ωστόσο, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι οι δοσολογίες βιταμίνης D στις κλινικές μελέτες είναι συχνά πολύ χαμηλές. Επιπροσθέτως, ορισμένες μελέτες δεν έχουν διαρκέσει τόσο ώστε να είναι εμφανής η επίδραση της βιταμίνης στην συμπεριφορά των ατόμων.
Υπάρχουν, βέβαια, και κλινικές μελέτες που δείχνουν ότι η λήψη βιταμίνης D από άτομα με ανεπάρκεια βελτιώνει την κατάθλιψη, ακόμη και την εποχιακή, η οποία εκδηλώνεται κατά τους χειμερινούς μήνες21,22.
Μη φυσιολογική επούλωση
Αργή επούλωση πληγών μετά από εγχείρηση ή τραυματισμό πιθανώς να συνιστά ένδειξη ανεπάρκειας βιταμίνης D.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μιας in vitro μελέτης (μιας μελέτης, δηλαδή, που έλαβε χώρα σε ελεγχόμενες εργαστηριακές συνθήκες και όχι σε ανθρώπους ή άλλους ζωντανούς οργανισμούς), η βιταμίνη αυξάνει την παραγωγή των απαραίτητων για την δημιουργία νέου δέρματος συστατικών, ως μέρος της διαδικασίας επούλωσης23.
Μία μελέτη σε άτομα με πρόσφατη επέμβαση στην στοματική κοιλότητα έδειξε ότι ορισμένες πτυχές της επούλωσης κινδύνευαν να μην συμβούν εξαιτίας της ανεπάρκειας βιταμίνης D24.
Έχει επίσης προταθεί ότι ο ρόλος της εν λόγω βιταμίνης στον έλεγχο της φλεγμονής και την αντιμετώπιση της μόλυνσης είναι σημαντικός για την σωστή επούλωση.
Μία έρευνα εστίασε σε ασθενείς με μολύνσεις στα πόδια εξαιτίας του διαβήτη και ανακάλυψε ότι, όσοι έπασχαν από σοβαρή έλλειψη βιταμίνης D, ήταν πιο πιθανό να έχουν υψηλότερα επίπεδα δεικτών φλεγμονής, οι οποίοι έθεταν σε κίνδυνο την σωστή επούλωση25.
Δυστυχώς δεν υπάρχει εκτενής έρευνα σχετικά με τις επιπτώσεις των συμπληρωμάτων βιταμίνης D στην σωστή και ταχεία επούλωση σε άτομα με ανεπάρκεια.
Ωστόσο, μία μελέτη υπέδειξε ότι ασθενείς με ανοιχτές πληγές στα πόδια και ανεπάρκεια βιταμίνης D παρουσίασαν μείωση στο μέγεθος των πληγών κατά 28% όταν τους χορηγήθηκε η βιταμίνη26.
Οστική απώλεια
Η βιταμίνη D διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στην απορρόφηση του ασβεστίου και την αναδιαμόρφωση των οστών.
Πολλά άτομα μεγαλύτερης ηλικίας τα οποία διαγιγνώσκονται με απώλεια οστικής πυκνότητας θεωρούν πως πρέπει να λάβουν περισσότερο ασβέστιο. Ωστόσο, μπορεί να χρειάζονται και περισσότερη βιταμίνη D εξίσου. Η χαμηλή οστική πυκνότητα είναι ένδειξη ότι τα οστά έχουν χάσει ασβέστιο και άλλα μεταλλικά στοιχεία. Αυτό θέτει τους ηλικιωμένους, και ιδιαίτερα τις γυναίκες, σε αυξημένο κίνδυνο για κατάγματα.
Σε μία μεγάλη παρατηρητική μελέτη σε περισσότερες από 1100 γυναίκες μέσης ηλικίας, στην εμμηνόπαυση ή μετά από αυτή, οι ερευνητές βρήκαν μία ισχυρή σύνδεση μεταξύ των χαμηλών επιπέδων βιταμίνης D και της χαμηλής οστικής πυκνότητας27.
Μία κλινική μελέτη, από την άλλη πλευρά, κατέγραψε ότι γυναίκες με ανεπάρκεια δεν εμφάνισαν βελτίωση στην οστική πυκνότητα μετά την λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης υψηλής δοσολογίας, ακόμη κι αν τα επίπεδα της βιταμίνης στο αίμα βελτιώθηκαν28.
Ανεξάρτητα από τα παραπάνω αποτελέσματα, επαρκής πρόσληψη βιταμίνης D και διατήρηση των επιπέδων της εντός των φυσιολογικών ορίων αποτελεί μία καλή στρατηγική για την προστασία της οστικής μάζας και την αποφυγή των καταγμάτων.
Τριχόπτωση
Η τριχόπτωση συχνά αποδίδεται στο άγχος, το οποίο σαφώς και είναι μία πολύ διαδεδομένη αιτία. Ωστόσο, όταν αυτή γίνεται έντονη μπορεί να είναι το αποτέλεσμα μιας ασθένειας ή ανεπάρκεια κάποιου απαραίτητου συστατικού.
Η τριχόπτωση στις γυναίκες έχει συνδεθεί με χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D, αν και έως τώρα δεν υπάρχει εκτεταμένη έρευνα στον εν λόγω τομέα29.
Η γυροειδής αλωπεκία είναι μία αυτοάνοση ασθένεια που χαρακτηρίζεται από έντονη απώλεια μαλλιών από το κεφάλι και άλλα μέρη του σώματος. Σχετίζεται μάλιστα με την ραχίτιδα, μία νόσο που προκαλεί μαλάκυνση των οστών σε παιδιά εξαιτίας της έλλειψης βιταμίνης D30. Χαμηλά επίπεδα της βιταμίνης συνδέονται με τον συγκεκριμένο τύπο αλωπεκίας και μπορεί να είναι προδιαθεσικός παράγοντας εμφάνισης της νόσου31,32,33. Μία μελέτη που περιλάμβανε άτομα με γυροειδή αλωπεκία έδειξε ότι τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης σχετίζονται με εντονότερη τριχόπτωση33. Σε μία άλλη μελέτη, τοπική εφαρμογή μιας συνθετικής μορφής της βιταμίνης βρέθηκε να θεραπεύει επιτυχώς την τριχόπτωση σε ένα νεαρό αγόρι που έφερε βλάβη στον υποδοχέα της βιταμίνης D34.
Μυϊκός πόνος
Οι αιτίες του μυϊκού πόνου είναι συχνά δύσκολο να προσδιοριστούν.
Υπάρχουν κάποια στοιχεία ότι η έλλειψη βιταμίνης D πιθανώς να είναι μία αιτία μυϊκού πόνου σε παιδιά και ενήλικες35,36,37. Σε μία μελέτη, το 71% των ατόμων με χρόνιο πόνο βρέθηκε να έχει ανεπάρκεια37.
Ο υποδοχέας της βιταμίνης D είναι παρών σε νευρικά κύτταρα που είναι υπεύθυνα για την αντίληψη του πόνου. Μία μελέτη σε ποντίκια έδειξε ότι η ανεπάρκεια οδηγεί σε πόνο και ευαισθησία εξαιτίας της διέγερσης των αλγοϋποδοχέων38. Άλλες μελέτες υποστηρίζουν ότι η λήψη συμπληρωμάτων υψηλής δόσης βιταμίνης D μπορεί να μειώσει ποικίλους τύπους πόνου σε άτομα με ανεπάρκεια39,40. Μία έρευνα σε 120 παιδιά με ανεπάρκεια βιταμίνης, τα οποία εμφάνιζαν συνεχώς εντονότερους πόνους, ανακάλυψε ότι μία απλή δόση της βιταμίνης μπορεί να μειώσει την αίσθηση του πόνου κατά περίπου 57%40.
Σύνοψη
Η ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι πλέον κάτι περισσότερο από κοινή, αλλά η πλειονότητα των πασχόντων δεν είναι ενήμερη. Αυτό συμβαίνει διότι τα συμπτώματα δεν είναι έκδηλα ή συγκεκριμένα, επομένως καθίσταται δύσκολο να γνωρίζει κάποιος αν προέρχονται από έλλειψη βιταμίνης D ή από κάτι άλλο.
Αν πιστεύετε ότι έχετε ανεπάρκεια της βιταμίνης, επισκεφθείτε τον γιατρό σας και ελέγξτε τα επίπεδά της στο αίμα. Είναι μία κατάσταση που εύκολα αντιμετωπίζεται.
Μπορείτε να αυξήσετε την έκθεσή σας στον ήλιο, να καταναλώνετε περισσότερα τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη D ή να λάβετε κάποιο συμπλήρωμα διατροφής. Είναι κάτι απλό και εύκολο με πολύ σημαντικά οφέλη για την υγεία σας.
+ 36 πηγές
©2022 WikiHealth All Rights Reserved1. 1. Reichrath, J., Lehmann, B., Carlberg, C., Varani, J., & Zouboulis, C. (2007). Vitamins as Hormones. Hormone and Metabolic Research, 39(2), 71–84. doi: 10.1055/s-2007-958715
2. 2. Sahota, O. (2014). Understanding vitamin D deficiency. Age and Ageing, 43(5), 589–591. doi: 10.1093/ageing/afu104
3. 3. Forrest, K. Y. Z., & Stuhldreher, W. L. (2011). Prevalence and correlates of vitamin D deficiency in US adults. Nutrition Research, 31(1), 48–54. doi: 10.1016/j.nutres.2010.12.001
4. 4. Schwalfenberg, G. K. (2010). A review of the critical role of vitamin D in the functioning of the immune system and the clinical implications of vitamin D deficiency. Molecular Nutrition & Food Research, 55(1), 96–108. doi: 10.1002/mnfr.201000174
5. 5. Jat, K. R. (2016). Vitamin D deficiency and lower respiratory tract infections in children: a systematic review and meta-analysis of observational studies. Tropical Doctor, 47(1), 77–84. doi: 10.1177/0049475516644141
6. 6. Pletz, M. W., Terkamp, C., Schumacher, U., Rohde, G., Schütte, H., … Welte, T. (2014). Vitamin D deficiency in community-acquired pneumonia: low levels of 1,25(OH)2 D are associated with disease severity. Respiratory Research, 15(1), 53. doi: 10.1186/1465-9921-15-53
7. 7. Bergman, P., Lindh, Å. U., Björkhem-Bergman, L., & Lindh, J. D. (2013). Vitamin D and Respiratory Tract Infections: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. PLoS ONE, 8(6), e65835. doi: 10.1371/journal.pone.0065835
8. 8. Urashima, M., Segawa, T., Okazaki, M., Kurihara, M., Wada, Y., & Ida, H. (2010). Randomized trial of vitamin D supplementation to prevent seasonal influenza A in schoolchildren. The American Journal of Clinical Nutrition, 91(5), 1255–1260. doi: 10.3945/ajcn.2009.29094
9. 9. Bergman, P., Norlin, A.-C., Hansen, S., & Björkhem-Bergman, L. (2015). Vitamin D supplementation to patients with frequent respiratory tract infections: a post hoc analysis of a randomized and placebo-controlled trial. BMC Research Notes, 8(1). doi: 10.1186/s13104-015-1378-3
10. 10. Lehouck, A., Mathieu, C., Carremans, C., Baeke, F., Verhaegen, J., Van Eldere, J., … Janssens, W. (2012). High Doses of Vitamin D to Reduce Exacerbations in Chronic Obstructive Pulmonary Disease. Annals of Internal Medicine, 156(2), 105. doi: 10.7326/0003-4819-156-2-201201170-00004
11. 11. Johnson, K., & Sattari, M. (2015). Vitamin D deficiency and fatigue: an unusual presentation. SpringerPlus, 4(1). doi: 10.1186/s40064-015-1376-x
12. 13. Ecemis, G. C., & Atmaca, A. (2013). Quality of life is impaired not only in vitamin D deficient but also in vitamin D-insufficient pre-menopausal women. Journal of Endocrinological Investigation, 36(8), 622-627. doi: 10.3275/8898
13. 14. Masoudi Alavi, N., Madani, M., Sadat, Z., Haddad Kashani, H., & Reza Sharif, M. (2015). Fatigue and Vitamin D Status in Iranian Female Nurses. Global Journal of Health Science, 8(6), 196. doi: 10.5539/gjhs.v8n6p196
14. 16. Erkal, M. Z., Wilde, J., Bilgin, Y., Akinci, A., Demir, E., Bödeker, R. H., … Holick, M. F. (2006). High prevalence of vitamin D deficiency, secondary hyperparathyroidism and generalized bone pain in Turkish immigrants in Germany: identification of risk factors. Osteoporosis International, 17(8), 1133–1140. doi: 10.1007/s00198-006-0069-2
15. 17. E Silva, A. V. de S., Lacativa, P. G. S., Russo, L. A. T., de Gregório, L. H., Pinheiro, R. A. C., & Marinheiro, L. P. F. (2013). Association of back pain with hypovitaminosis D in postmenopausal women with low bone mass. BMC Musculoskeletal Disorders, 14(1). doi: 10.1186/1471-2474-14-184
16. 18. HEIDARI, B., SHIRVANI, J. S., FIROUZJAHI, A., HEIDARI, P., & HAJIAN-TILAKI, K. O. (2010). Association between nonspecific skeletal pain and vitamin D deficiency. International Journal of Rheumatic Diseases, 13(4), 340–346. doi: 10.1111/j.1756-185x.2010.01561.x
17. 19. Okereke, O. I., & Singh, A. (2016). The role of vitamin D in the prevention of late-life depression. Journal of Affective Disorders, 198, 1–14. doi: 10.1016/j.jad.2016.03.022
18. 20. Ju, S., Lee, Y. -., & Jeong, S. -. (2013). Serum 25-hydroxyvitamin D levels and the risk of depression: A systematic review and meta-analysis. The Journal of Nutrition, Health & Aging, 17(5), 447-455. doi: 10.1007/s12603-012-0418-0
19. 21. Jorde, R., Sneve, M., Figenschau, Y., Svartberg, J., & Waterloo, K. (2008). Effects of vitamin D supplementation on symptoms of depression in overweight and obese subjects: randomized double blind trial. Journal of Internal Medicine, 264(6), 599–609. doi: 10.1111/j.1365-2796.2008.02008.x
20. 22. Shipowick, C. D., Moore, C. B., Corbett, C., & Bindler, R. (2009). Vitamin D and depressive symptoms in women during the winter: A pilot study. Applied Nursing Research, 22(3), 221–225. doi:10.1016/j.apnr.2007.08.001
21. 23. Ding, J., Kwan, P., Ma, Z., Iwashina, T., Wang, J., Shankowsky, H. A., & Tredget, E. E. (2016). Synergistic effect of vitamin D and low concentration of transforming growth factor beta 1, a potential role in dermal wound healing. Burns, 42(6), 1277–1286. doi: 10.1016/j.burns.2016.03.009
22. 24. Bashutski, J. D., Eber, R. M., Kinney, J. S., Benavides, E., Maitra, S., Braun, T. M., … McCauley, L. K. (2011). The Impact of Vitamin D Status on Periodontal Surgery Outcomes. Journal of Dental Research, 90(8), 1007–1012. doi: 10.1177/0022034511407771
23. 25. Tiwari, S., Pratyush, D. D., Gupta, S. K., & Singh, S. K. (2014). Vitamin D deficiency is associated with inflammatory cytokine concentrations in patients with diabetic foot infection. British Journal of Nutrition, 112(12), 1938–1943. doi: 10.1017/s0007114514003018
24. 26. Burkiewicz, C. J. C. C., Guadagnin, F. A., Skare, T. L., Nascimento, M. M. do, Servin, S. C. N., & Souza, G. D. de. (2012). Vitamina D e cicatrização de pele: estudo prospectivo, duplo-cego, placebo controlado na cicatrização de úlceras de perna. Revista Do Colégio Brasileiro de Cirurgiões, 39(5), 401–407. doi: 10.1590/s0100-69912012000500011
25. 27. Bener, A., & Saleh, N. M. (2015). Low vitamin D, and bone mineral density with depressive symptoms burden in menopausal and postmenopausal women. Journal of Mid-Life Health, 6(3), 108-114. doi: 10.4103/0976-7800.165590
26. 28. Hansen, K. E., Johnson, R. E., Chambers, K. R., Johnson, M. G., Lemon, C. C., Vo, T. N. T., & Marvdashti, S. (2015). Treatment of Vitamin D Insufficiency in Postmenopausal Women. JAMA Internal Medicine, 175(10), 1612. doi: 10.1001/jamainternmed.2015.3874
27. 29. Rasheed, H., Mahgoub, D., Hegazy, R., El-Komy, M., Abdel Hay, R., Hamid, M. A., & Hamdy, E. (2013). Serum Ferritin and Vitamin D in Female Hair Loss: Do They Play a Role? Skin Pharmacology and Physiology, 26(2), 101–107. doi: 10.1159/000346698
28. 30. Malloy, P. J., & Feldman, D. (2011). The role of vitamin D receptor mutations in the development of alopecia. Molecular and Cellular Endocrinology, 347(1-2), 90–96. doi: 10.1016/j.mce.2011.05.045
29. 32. D’ Ovidio, R., Vessio, M., & d’ Ovidio, F. D. (2013). Reduced level of 25-hydroxyvitamin D in chronic/relapsing Alopecia Areata. Dermato-Endocrinology, 5(2), 271–273. doi: 10.4161/derm.24411
30. 33. Aksu Cerman, A., Sarikaya Solak, S., & Kivanc Altunay, I. (2014). Vitamin D deficiency in alopecia areata. British Journal of Dermatology, 170(6), 1299–1304. doi: 10.1111/bjd.12980
31. 34. Kim, D. H., Lee, J. W., Kim, I. S., Choi, S. Y., Lim, Y. Y., Kim, H. M., … Kim, M. N. (2012). Successful Treatment of Alopecia Areata with Topical Calcipotriol. Annals of Dermatology, 24(3), 341. doi: 10.5021/ad.2012.24.3.341
32. 36. Knutsen, K. V., Brekke, M., Gjelstad, S., & Lagerløv, P. (2010). Vitamin D status in patients with musculoskeletal pain, fatigue and headache: A cross-sectional descriptive study in a multi-ethnic general practice in Norway. Scandinavian Journal of Primary Health Care, 28(3), 166–171. doi: 10.3109/02813432.2010.505407
33. 37. Von Känel, R., Müller-Hartmannsgruber, V., Kokinogenis, G., & Egloff, N. (2014). Vitamin D and Central Hypersensitivity in Patients with Chronic Pain. Pain Medicine, 15(9), 1609–1618. doi: 10.1111/pme.12454
34. 38. Tague, S. E., Clarke, G. L., Winter, M. K., McCarson, K. E., Wright, D. E., & Smith, P. G. (2011). Vitamin D Deficiency Promotes Skeletal Muscle Hypersensitivity and Sensory Hyperinnervation. Journal of Neuroscience, 31(39), 13728–13738. doi: 10.1523/jneurosci.3637-11.2011
35. 39. Schreuder, F., Bernsen, R. M. D., & van der Wouden, J. C. (2012). Vitamin D Supplementation for Nonspecific Musculoskeletal Pain in Non-Western Immigrants: A Randomized Controlled Trial. The Annals of Family Medicine, 10(6), 547–555. doi: 10.1370/afm.1402
36. 40. Vehapoglu, A., Turel, O., Turkmen, S., Inal, B. B., Aksoy, T., Ozgurhan, G., & Ersoy, M. (2015). Are Growing Pains Related to Vitamin D Deficiency? Efficacy of Vitamin D Therapy for Resolution of Symptoms. Medical Principles and Practice, 24(4), 332–338. doi: 10.1159/000431035