Τι μπορεί να προκαλέσει τον ξαφνικό θάνατο ενός παιδιού;

Οι μεταλλάξεις σε γονίδια που σχετίζονται με καρδιακές διαταραχές και επιληπτικές κρίσεις φαίνεται να συνδέονται με αιφνίδιους ανεξήγητους θανάτους σε μικρά παιδιά και μπορούν να εξηγήσουν σχεδόν το 9% των περιπτώσεων αυτών, όπως διαπιστώθηκε από έρευνες.

Ποιες είναι οι δύο κατηγορίες αιφνίδιου ανεξήγητου θανάτου σε μικρές ηλικίες;

• Όταν συμβαίνει σε παιδιά ηλικίας κάτω του 1 έτους, ονομάζεται σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου (SIDS)
• Ενώ όταν συμβαίνει σε παιδιά ηλικίας 1 έτους κι άνω, ονομάζεται αιφνίδιος ανεξήγητος θάνατος σε παιδιά (SUDC)

Προηγούμενες μελέτες έχουν βρει ότι οι de novo γενετικές μεταλλάξεις -είναι εκείνες οι μεταλλάξεις που δεν βρέθηκαν σε κανέναν από τους γονείς αλλά εμφανίζονται για πρώτη φορά στους απογόνους τους – αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιακών διαταραχών και επιληπτικών κρίσεων, αλλά η έρευνα για τους αιφνίδιους ανεξήγητους θανάτους σε παιδιά (SUDC) είναι περιορισμένη, σύμφωνα με τον Matthew Halvorsen, PhD, του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας στο Chapel Hill, και τους συνεργάτες του. Οι περισσότερες περιπτώσεις SUDC συμβαίνουν σε παιδιά ηλικίας 1 έως 4 ετών και η έλλειψη τυποποιημένων συστημάτων διερεύνησης πιθανώς οδηγεί σε εσφαλμένη ταξινόμηση αυτών των θανάτων.

Σε σύγκριση με το σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου (SIDS), το οποίο εμφανίζεται σε περίπου 1800 παιδιά στις Ηνωμένες Πολιτείες κάθε χρόνο, περίπου 400 παιδιά ηλικίας 1 έτους και άνω πεθαίνουν από SUDC ετησίως, επομένως η αναλογία είναι περίπου 4 προς 1. Ένα σημαντικό εμπόδιο στη μελέτη αυτών των περιπτώσεων είναι ότι ο λεγόμενος μεταθανάτιος μοριακός έλεγχος – είναι ένα σύνολο μοριακών τεχνικών που χρησιμοποιούνται για να προσδιορίσουν της αιτίες θανάτου σε ενεξήγητες περιπτώσεις – συνήθως δεν αξιολογούν τις γενετικές πληροφορίες των γονέων και έτσι περιορίζουν τη δυνατότητα εντοπισμού των de novo μεταλλάξεων.

Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Proceedings of the National Academy of Sciences, η ομάδα του Halvorsen έλαβε δεδομένα της αλληλουχίας ολόκληρου του εξώματος από 124 “trio”, δηλαδή ένα νεκρό παιδί και δύο ζωντανούς γονείς. Εξέτασαν τις υπερβολικές de novo μεταλλάξεις για διάφορα γονίδια που εμπλέκονται σε καταστάσεις που περιλάμβαναν καρδιακές αρρυθμίες και επιληψία. Η μέση ηλικία κατά τη στιγμή του θανάτου των παιδιών ήταν 34,2 μήνες. Το 54% ήταν αγόρια και 82% ήταν λευκά παιδιά.

Τα παιδιά που πέθαναν από SUDC είχαν σχεδόν 10 φορές περισσότερες πιθανότητες να έχουν τις de novo μεταλλάξεις σε γονίδια που σχετίζονται με καρδιακές και επιληπτικές διαταραχές από ό,τι οι μη σχετικοί με τα παιδιά υγιείς ομάδες ελέγχου.

Ποιες άλλες μεταλλάξεις σχετίζονται με τον αυξημένο κίνδυνο αιφνίδιου ανεξήγητου θανάτου;  

Οι ερευνητές εντόπισαν συνολικά 11 παραλλαγές που σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης SUDC, 7 εκ των οποίων ήταν de novo. Πολλές από τις μεταλλάξεις εμφανίστηκαν σε ένα σύμπλεγμα γονιδίων που ρυθμίζουν το ασβέστιο στους νευρώνες και τα κύτταρα του καρδιακού μυός. Οι μεταβολές του ασβεστίου σε αυτά τα κύτταρα ελέγχουν τη μετάδοση των νευρικών σημάτων και τη συστολή των μυών. Οι μεταλλάξεις σε ένα από τα γονίδια, το RYR2, έχουν συνδεθεί με καρδιακά προβλήματα. Ενώ μεταλλάξεις στο CACNA1C έχουν συνδεθεί με μια σπάνια διαταραχή, που ονομάζεται σύνδρομο Timothy, η οποία μπορεί να επηρεάσει την καρδιά, τα άκρα, τους μυς και τον εγκέφαλο.

Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι η τροποποιημένη σηματοδότηση ασβεστίου μπορεί να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο SUDC. Υπογραμμίζουν επίσης τη σημασία των de novo μεταλλάξεων για τον κίνδυνο SUDC. Μελέτες σε μεγαλύτερα δείγματα ενδέχεται να αποκαλύψουν πρόσθετους γενετικούς παράγοντες κινδύνου. Ο εντοπισμός αυτών των παραγόντων κινδύνου είναι το πρώτο βήμα προς την ανάπτυξη ιατρικών παρεμβάσεων που σώζουν ζωές.

Τα ευρήματα της μελέτης περιορίστηκαν από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της έλλειψης πληθυσμιακής εξακρίβωσης των περιπτώσεων, της αποκλειστικής εστίασης σε ανεξήγητους θανάτους, των δυνητικά χαμένων μεταλλάξεων και της χρήσης DNA από το αίμα σε αντίθεση με τα όργανα.

Ωστόσο, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι “τα δεδομένα υποδεικνύουν ότι οι επιβλαβείς de novo μεταλλάξεις είναι σημαντικοί γενετικοί παράγοντες κινδύνου για αιφνίδιο ανεξήγητο θάνατο στην παιδική ηλικία και ότι ο εντοπισμός τους μπορεί να οδηγήσει σε ιατρική παρέμβαση που τελικά σώζει ζωές”.

Τέλος, ο Roger Yonchien Tsien, Αμερικανός βιοχημικός αναφέρει: “Η μελέτη μας είναι η μεγαλύτερη του είδους της μέχρι σήμερα, η πρώτη που αποδεικνύει ότι υπάρχουν συγκεκριμένες γενετικές αιτίες του SUDC και η πρώτη που συμπληρώνει οποιοδήποτε τμήμα της εικόνας του κινδύνου”, συμπληρώνει ακόμη, “Παράλληλα με την παροχή παρηγοριάς στους γονείς, τα νέα ευρήματα σχετικά με τις εμπλεκόμενες γενετικές αλλαγές θα συσσωρευτούν με τον καιρό, θα αποκαλύψουν τους υπεύθυνους μηχανισμούς και θα χρησιμεύσουν ως βάση για νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις”.