Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι εξοικειωμένοι με τις πέντε αισθήσεις: γεύση, ακοή, όσφρηση, αφή και όραση. Οι αισθήσεις μας συγκεντρώνουν πληροφορίες για τον εξωτερικό μας κόσμο, ακόμη και για το εσωτερικό του σώματος, για να επηρεάσουν την αντίληψή μας. Αυτές οι πληροφορίες είναι πολύπλοκες και υπάρχουν πολλές -πολλές από αυτές δεν τις καταγράφουμε ποτέ συνειδητά- αντίθετα, τις επεξεργαζόμαστε διαισθητικά. Σήμερα, ας αναγνωρίσουμε τέσσερις αισθήσεις που υποτιμώνται επειδή δεν εντάσσονται στις 5 κοινά παρατηρούμενες αισθήσεις. Η εκτίμηση των αισθήσεών μας πέρα από τις πέντε κοινώς γνωστές κατηγορίες μπορεί να μας δώσει μια ευρύτερη κατανόηση του έργου που αναλαμβάνει συνεχώς το σώμα μας για να μας ενημερώνει για τον κόσμο και τη θέση μας σε αυτόν. Η γνώση της βασικής λειτουργίας των υποτιμημένων αισθήσεών μας είναι επίσης εξαιρετικά πολύτιμη για τις περιπτώσεις που οι αισθήσεις αυτές τίθενται σε κίνδυνο. Για παράδειγμα, οι εργοθεραπευτές και οι φυσικοθεραπευτές εργάζονται συχνά με εξασθενημένες αισθήσεις (με άτομα που έχουν υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο, είτε με παιδιά με διαταραχή αισθητηριακής επεξεργασίας).

• Αιθουσαία αίσθηση

Η αίσθηση της ισορροπίας

Η αιθουσαία αίσθηση σας δίνει την αίσθηση της ισορροπίας. Οι υποδοχείς αυτής της αίσθησης σας ενημερώνουν για την κατεύθυνση που κινείται το σώμα σας σε σχέση με τη βαρύτητα. Αν έχετε ποτέ περιστραφεί γρήγορα σε έναν κύκλο και στη συνέχεια δυσκολευτείτε να περπατήσετε σε ευθεία γραμμή, έχετε βιώσει υπερφόρτωση της αιθουσαίας αίσθησης. Οι υποδοχείς της βρίσκονται στο εσωτερικό του αυτιού. Ορισμένες ασθένειες την επηρεάζουν περισσότερο αφήνοντας στον ασθενή μια αίσθηση ακραίου ιλίγγου.

• Ιδιοδεκτικότητα

Η αίσθηση του χώρου που βρίσκεται το σώμα σας

Ο Τσαρλς Μπελ ονόμασε την ιδιοδεκτικότητα την “έκτη αίσθηση”, και ενώ δεν είναι τόσο συναρπαστική όσο το να βλέπεις νεκρούς ανθρώπους, εξακολουθεί να είναι μια καταπληκτική αίσθηση. Η ιδιοδεκτικότητα είναι η επίγνωση του πού βρίσκεται το σώμα σας στο χώρο. Αν κλείσετε τα μάτια σας, εξακολουθείτε να έχετε την αίσθηση του πού βρίσκονται τα χέρια και τα πόδια σας. Πιθανότατα μπορείτε ακόμη και να απλώσετε το χέρι σας και να πιάσετε με ακρίβεια ένα αντικείμενο δίπλα σας. Εκτός από την όρασή μας που εντοπίζει πού βρισκόμαστε, έχουμε υποδοχείς στις αρθρώσεις μας, στους κύριους μύες και στο δέρμα που συνεργάζονται όλοι μαζί για να συλλέξουν πληροφορίες σχετικά με τη θέση σας. Αυτή η αίσθηση μπορεί να επηρεαστεί από νευρολογικές διαταραχές, κυρίως από εγκεφαλικό επεισόδιο. Για παράδειγμα, ένα άτομο που έχει υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να χάσει την αίσθηση της ιδιοδεκτικότητας σε ένα μέρος του σώματός του. Τότε θα πρέπει να ελέγχει οπτικά πού βρίσκεται το χέρι του στο χώρο, ώστε να μην καθίσει πάνω του ή να μην πιαστεί το χέρι του σε κάτι.

• Θερμοαντίληψη

Η αίσθηση της θερμοκρασίας

Το σώμα σας διαθέτει υποδοχείς που σας βοηθούν να αισθάνεστε το ζεστό και το κρύο. Ενώ αυτή η αίσθηση συνδέεται με την αίσθηση της αφής, η θερμοαντίληψη διαφέρει από αυτήν με το δικό της σύνολο υποδοχέων. Πολλοί από τους υποδοχείς βρίσκονται στο δέρμα σας, αλλά έχουμε επίσης υποδοχείς στο σώμα μας που μας ενημερώνουν για τη θερμότητα του σώματός μας και βοηθούν το σώμα μας να ρυθμίζει τη θερμοκρασία του και να διατηρεί την ομοιόστασή του. Αυτή η αίσθηση μπορεί επίσης να τεθεί σε κίνδυνο, για παράδειγμα, οι καρκινοπαθείς με περιφερική νευροπάθεια μπορεί να βιώσουν ότι αυτή η αίσθηση μειώνεται μαζί με άλλες αισθήσεις που σχετίζονται με την αφή. Υπάρχουν επίσης ιστορίες ανθρώπων που χάνουν την αίσθηση του κρύου μετά από χτύπημα κεραυνού.

• Αλγαισθησία

Η αίσθηση του πόνου

Ο πόνος επίσης με την πρώτη ματιά μπορεί να φαίνεται ότι είναι απλώς μια προέκταση της αφής, αλλά είναι πολύ πιο πολύπλοκος από αυτό. Υπάρχουν υποδοχείς πόνου σε όλο το σώμα σας, όχι μόνο στο δέρμα σας, αλλά και σε όλο το εσωτερικό σας επίσης (πχ όταν πονάει το έντερό σας). Υπάρχουν τρία διαφορετικά είδη υποδοχέων πόνου. Οι υποδοχείς του μηχανικού πόνου σας ειδοποιούν για κάθε πόνο που προκαλείται σωματικά, για παράδειγμα, από το γύρισμα του αστραγάλου σας ή από το χτύπημα με ένα ρόπαλο. Υπάρχουν επίσης υποδοχείς πόνου θερμοκρασίας που σας ειδοποιούν για ακραία ζέστη ή κρύο. Τέλος, υπάρχουν και οι χημικοί υποδοχείς, οι οποίοι ενεργοποιούνται από τις χημικές ουσίες του σώματός σας, για παράδειγμα όταν εμφανίζεται φλεγμονή μπορεί να αισθάνεστε έναν πόνο μαζί με αυτή. Όπως όλες οι άλλες αισθήσεις, έτσι και αυτή η συγκεκριμένη αίσθηση μπορεί να επηρεαστεί. Ορισμένες νευρολογικές παθήσεις προκαλούν αμβλύνσεις της αίσθησης του πόνου. Υπάρχει επίσης μια σπάνια γενετική διαταραχή, η συγγενής αναισθησία στον πόνο με ανίδρωση που εμποδίζει την ικανότητα του ατόμου να αισθάνεται τον πόνο.