Το παιχνίδι είναι εξαιρετικά σημαντικό και τα διάφορα είδη παιχνιδιού έχουν σημασία με διαφορετικούς τρόπους.

Οι περισσότερες έρευνες σχετικά με το παιχνίδι, ιστορικά, έχουν επικεντρωθεί στο ελεύθερο παιχνίδι. Όπως υποδηλώνει το όνομα, το ελεύθερο παιχνίδι είναι όταν τα παιδιά ξεκινούν και καθοδηγούν ελεύθερα την πορεία του παιχνιδιού, με ελάχιστη ή καθόλου συμμετοχή ενηλίκων.

Το καθοδηγούμενο παιχνίδι, αντίθετα, περιλαμβάνει κάποια εμπλοκή των ενηλίκων, είτε πριν από την έναρξη του παιχνιδιού, είτε πολύ επιλεκτικά κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού  με σκοπό την υποστήριξη συγκεκριμένων μαθησιακών στόχων. Με το καθοδηγούμενο παιχνίδι, οι ενήλικες παίζουν ρόλο με έναν από τους δύο τρόπους: είτε δημιουργούν το περιβάλλον παιχνιδιού για να υποστηρίξουν συγκεκριμένα αποτελέσματα και στη συνέχεια αποσύρονται για να αφήσουν τα παιδιά να παίξουν, είτε κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού που καθοδηγείται από τα παιδιά, ο ενήλικας παρέχει σκόπιμα καθοδηγητικές ερωτήσεις ή σχόλια που αναδεικνύουν ή υποστηρίζουν συγκεκριμένους μαθησιακούς στόχους.

Πώς πραγματοποιείται το καθοδηγούμενο παιχνίδι ;

Μια στιγμή ελεύθερου παιχνιδιού μπορεί να μετατραπεί σε εμπειρία καθοδηγούμενου παιχνιδιού μέσω ερωτήσεων που σχετίζονται με τη δραστηριότητα. Για παράδειγμα, ένας ενήλικας που παρατηρεί ένα παιδί να στοιβάζει τουβλάκια μπορεί να θέσει σκόπιμες ερωτήσεις όπως:

• “Πόσα τουβλάκια υπάρχουν στον πύργο σου;” Μαθησιακά αποτελέσματα: λεκτική καταμέτρηση
• “Τι χρώμα είναι αυτό το τουβλάκι;” Μαθησιακά αποτελέσματα: αναγνώριση και ονόματα χρωμάτων
• “Τι νομίζεις ότι θα συμβεί αν βάλεις αυτό το τουβλάκι στην άκρη του πύργου σου;” Μαθησιακά αποτελέσματα: λογική και απλές φυσικές έννοιες, έλεγχος υποθέσεων και πειραματισμός
• “Ποιο τουβλάκι είναι το μικρότερο;” Μαθησιακά αποτελέσματα: άτυπες μετρήσεις, παρατηρήσεις

Το παιδί έχει επιλέξει τη δραστηριότητα με τα τουβλάκια και κατευθύνει τον τρόπο και τη διάρκεια του παιχνιδιού, ενώ ο ενήλικας προωθεί συγκεκριμένους μαθησιακούς στόχους μέσω στοχευμένων προτροπών και παρατηρήσεων.

Γιατί το καθοδηγούμενο παιχνίδι είναι αποτελεσματικό στην υποστήριξη των μαθησιακών στόχων;

Το ελεύθερο παιχνίδι, από τη φύση του, δεν έχει εξωγενείς στόχους (δηλ. οι ενήλικες δεν δημιουργούν ή επηρεάζουν το παιχνίδι) και είναι εξαιρετικό για την υποστήριξη της αφήγησης, των κοινωνικών-συναισθηματικών δεξιοτήτων και των δεξιοτήτων αυτορρύθμισης.

Το καθοδηγούμενο παιχνίδι, αντίθετα, βασίζεται εν μέρει σε μαθησιακούς στόχους και είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό για τη μάθηση που βασίζεται στη “γνώση“, όπως η γλώσσα, τα μαθηματικά, η επιστήμη και η υπολογιστική σκέψη.

Μερικοί από τους λόγους είναι προφανείς: οι εμπειρίες του παιχνιδιού είναι σχεδιασμένες για να υποστηρίζουν τη μάθηση και οι ενήλικες μπορούν να παρέχουν ουσιαστικές ερωτήσεις και σχόλια που προκαλούν στιγμές γνώσης στο παιδί. Αποδεικνύεται ότι το καθοδηγούμενο παιχνίδι μοιράζεται πολλά από τα χαρακτηριστικά που ορισμένοι ερευνητές έχουν καθορίσει ότι δημιουργούν, “βέλτιστα μαθησιακά περιβάλλοντα“.

Ποιοι είναι οι λόγοι για τους οποίους το καθοδηγούμενο παιχνίδι είναι η καλύτερη επιλογή;

1. Πρώτον, το καθοδηγούμενο παιχνίδι περιλαμβάνει ενεργητική μάθηση, σε αντίθεση με την παθητική μάθηση. Δηλαδή, το παιδί είναι συγκεντρωμένο και συμμετέχει στο παιχνίδι αντί να παρατηρεί απλώς κάτι
2. Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, τα παιδιά είναι ιδιαίτερα αφοσιωμένα σε αυτό που κάνουν, πράγμα που σημαίνει ότι δεν είναι τόσο πιθανό να αποσπαστεί η προσοχή τους από κάτι άλλο. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι μαθαίνουμε καλύτερα όταν δεν αποσπάται η προσοχή μας και όταν είμαστε συγκεντρωμένοι στο έργο ή την έννοια που μας απασχολεί
3. Το παιχνίδι καθιστά τις υποκείμενες δεξιότητες ουσιαστικές και όχι αφηρημένες. Για παράδειγμα, η εκμάθηση των κλασμάτων έχει μεγαλύτερο νόημα στο πλαίσιο της προσποίησης ότι μοιράζεστε την πίτσα με μια ομάδα φίλων παρά με κάρτες
4. Συχνά, το παιχνίδι είναι κοινωνικά διαδραστικό, δηλαδή τα παιδιά παίζουν με άλλους, γεγονός που έχει αποδειχθεί ότι ενισχύει πολλαπλές πτυχές της ανάπτυξης των παιδιών
5. Το παιχνίδι είναι συνήθως χαρούμενο και οι θετικές συναισθηματικές καταστάσεις έχουν συνδεθεί με μαθησιακά οφέλη. Όταν τα παιδιά ασχολούνται με κάτι που τους αρέσει και νιώθουν όμορφα, έχουν κίνητρο να επιμείνουν σε αυτό και μπορούν να αναπτύξουν θετική στάση απέναντι στη μάθηση
6. Το καθοδηγούμενο παιχνίδι συχνά διδάσκει στα παιδιά να δημιουργούν, να δοκιμάζουν και να αναθεωρούν υποθέσεις με φυσικό τρόπο, σχεδόν όπως οι επιστήμονες – κάτι που είναι σπουδαίο επειδή η μάθηση είναι μια επαναληπτική διαδικασία

Όλα τα παιχνίδια είναι πολύτιμα, αλλά το καθοδηγούμενο παιχνίδι είναι μοναδικά αποτελεσματικό για βασικούς μαθησιακούς στόχους.

Το καθοδηγούμενο παιχνίδι δεν είναι εγγενώς πιο πολύτιμο από το ελεύθερο παιχνίδι ή άλλα είδη παιχνιδιού, αλλά έχει την αξία του. Είναι μοναδικά αποτελεσματικό όταν οι φροντιστές, οι εκπαιδευτικοί ή οι σχεδιαστές (π.χ. σχεδιαστές παιχνιδιών, σχεδιαστές μάθησης) θέλουν να αντιμετωπίσουν συγκεκριμένους μαθησιακούς στόχους. Όταν το παιδί εμπλέκεται, συμμετέχει ενεργά, διασκεδάζει, επαναλαμβάνει, αλληλεπιδρά με άλλους και παίζει με θέματα που έχουν νόημα για το ίδιο, τότε οι ευκαιρίες για μάθηση είναι άφθονες.