Δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η κατάθλιψη προκαλείται από χαμηλότερα επίπεδα ή μειωμένη δραστηριότητα σεροτονίνης στον εγκέφαλο, αναφέρει πρόσφατη ανάλυση 17 παλαιότερων μελετών. Σύμφωνα με τους συγγραφείς της ανασκόπησης, αυτό υποδηλώνει ότι η κατάθλιψη δεν προκαλείται από τη χημική ανισορροπία του συγκεκριμένου μορίου σηματοδότησης του εγκεφάλου. Την ίδια ώρα ωστόσο, εγείρονται νέα ερωτήματα σχετικά με το πώς λειτουργούν τα αντικαταθλιπτικά που υποτίθεται ότι στοχεύουν την σεροτονίνη. (Η κατάθλιψη γερνά πιο γρήγορα τον εγκέφαλο)

Άλλοι ερευνητές, τονίζουν ότι τα χημικά και νευρολογικά υπόβαθρα της κατάθλιψης είναι πολύπλοκα, επομένως ο πλήρης αποκλεισμός της σεροτονίνης από την ψυχική ασθένεια, αποτελεί υπεραπλούστευση της έρευνας. Παράλληλα, προειδοποιούν ότι σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να ληφθούν αποφάσεις σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης της κατάθλιψης, με βάση μια μόνο ανασκόπηση, υπενθυμίζοντας ότι τα αντικαταθλιπτικά, αποδεδειγμένα, είναι μέτρια αποτελεσματικά σε ορισμένους ανθρώπους. (Πώς επηρεάζει τη διάθεσή μας το φαγητό;)

Ποιος είναι ο ρόλος της σεροτονίνης στην κατάθλιψη; Πόσο αποτελεσματικά είναι τα αντικαταθλιπτικά;

1. Ανεπαρκή τα στοιχεία για την σεροτονίνη

Πριν από δεκαετίες, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι η κατάθλιψη είναι αποτέλεσμα μιας χημικής ανισορροπίας που συμβαίνει στον εγκέφαλο, συμπεριλαμβανομένης της ανεπάρκειας της σεροτονίνης. (Ποια σημάδια φανερώνουν ότι το παιδί σας μπορεί να έχει κατάθλιψη;)

Τα πιο κοινά αντικαταθλιπτικά, γνωστά ως εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs), αυξάνουν την σεροτονίνη στον εγκέφαλο, εμποδίζοντας την επαναρρόφησή της στους νευρώνες. Ωστόσο, στην πρόσφατη ανάλυση, η Joanna Moncrieff, MD, καθηγήτρια ψυχιατρικής στο University College του Λονδίνου και οι συνεργάτες της, διαπίστωσαν ότι δεν υπάρχουν «σαφείς αποδείξεις» ότι η σεροτονίνη εμπλέκεται στην κατάθλιψη. (Πώς να αποφύγετε τα συμπτώματα του στερητικού συνδρόμου από τα αντικαταθλιπτικά;)

Τα ευρήματα της μελέτης, τα οποία δημοσιευθήκαν πρόσφατα στη Μοριακή Ψυχιατρική, αναφέρουν:

• Έρευνα για την σεροτονίνη και τα προϊόντα διάσπασής της στο αίμα και τα υγρά του εγκεφάλου, διαπίστωσε ότι τα επίπεδα των εν λόγω χημικών ουσιών ήταν παρόμοια σε άτομα με και χωρίς κατάθλιψη.
• Η έρευνα σχετικά με τους υποδοχείς της σεροτονίνης και τον μεταφορέα της, μια πρωτεΐνη στην οποία στοχεύουν πολλά αντικαταθλιπτικά, έδωσε ασυνεπή στοιχεία ότι τα άτομα με κατάθλιψη είχαν υψηλότερα επίπεδα δραστηριότητας σεροτονίνης στον εγκέφαλό τους.
• Μελέτες στις οποίες τα επίπεδα της σεροτονίνης σε υγιή άτομα μειώθηκαν τεχνητά, μέσω ειδικής διατροφής, διαπίστωσαν ότι αυτό δεν αύξησε τον κίνδυνο κατάθλιψης.
• Γενετικές μελέτες δεν βρήκαν διαφορά στα γονίδια που σχετίζονται με την σεροτονίνη, ανάμεσα σε άτομα που είχαν κατάθλιψη και άτομα που δεν είχαν κατάθλιψη.

«Μετά από μια τεράστια έρευνα που διήρκησε αρκετές δεκαετίες, δεν βρέθηκαν πειστικά στοιχεία που να δείχνουν ότι η κατάθλιψη προκαλείται από ανωμαλίες της σεροτονίνης, ιδιαίτερα από χαμηλότερα επίπεδα ή μειωμένη δραστηριότητα σεροτονίνης», δήλωσε η Moncrieff, σε δελτίο τύπου.

Ο Anthony King, PhD , νευροεπιστήμονας και αδειούχος ψυχολόγος και ψυχοθεραπευτής στο Ιατρικό Κολλέγιο του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο, ο οποίος δεν συμμετείχε στην ανασκόπηση, συμφώνησε ότι ο ρόλος της σεροτονίνης στην κατάθλιψη είναι υπερβολικά διογκωμένος. Όπως σημείωσε, η ιδέα ότι η κατάθλιψη είναι απλά μια χημική ανισορροπία που χαρακτηρίζεται από έλλειμμα ή χαμηλότερο επίπεδο σεροτονίνης στις συνάψεις του εγκεφάλου, δεν είναι σωστή. Ωστόσο, ξεκαθάρισε ότι δεν θεωρεί ότι η σεροτονίνη δεν εμπλέκεται καθόλου στην κατάθλιψη, ούτε ότι τα αντικαταθλιπτικά SSRI δεν βοηθούν. (Η κατάθλιψη γερνά πιο γρήγορα τον εγκέφαλο)

2. Η κατάθλιψη δεν είναι απλά θέμα χημικής ανισορροπίας του εγκεφάλου

Ο Δρ. Srijan Sen, καθηγητής κατάθλιψης και νευροεπιστημών και διευθυντής του Κέντρου Κατάθλιψης και Οικογενειακής Κατάθλιψης στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, τόνισε ότι η νέα ανασκόπηση δεν μπορεί να αφαιρέσει εντελώς τη σεροτονίνη από το κάδρο της κατάθλιψης. «Το αν η σεροτονίνη παίζει κάποιο ρόλο στην κατάθλιψη, είναι ένα ερώτημα που παραμένει ανοιχτό. Ο εγκέφαλος είναι τόσο περίπλοκος που θα ήταν περίεργο να μην εμπλέκεται καθόλου», υπογράμμισε, επισημαίνοντας ότι μια πρόσφατη ανάλυση, που δεν συμπεριλήφθηκε στην ανασκόπηση, η οποία εξέτασε τη σχέση ανάμεσα σε διάφορες παραλλαγές γονιδίων που σχετίζονται με τη σεροτονίνη, με το άγχος και την κατάθλιψη, διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που φέρουν μια συγκεκριμένη παραλλαγή γονιδίου που σχετίζεται με τη σεροτονίνη, διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν κατάθλιψη ως απάντηση σε ένα αγχωτικό γεγονός της ζωής τους. Ωστόσο, αυτό ίσχυε μόνο για το χρόνιο στρες και για την κατάθλιψη που αξιολογήθηκε εντός ενός έτους από τον στρεσογόνο παράγοντα. (Πώς το χρόνιο άγχος επηρεάζει όλα τα συστήματα του οργανισμού;)

Σύμφωνα με την Sen, η χημική ανισορροπία του εγκεφάλου δεν αποτελεί ακριβή αναπαράσταση του τι ακριβώς συμβαίνει στον εγκέφαλο σε σχέση με την κατάθλιψη. Το πιθανότερο είναι ότι υπάρχουν ορισμένα κυκλώματα στον εγκέφαλο που αλλάζουν και παίζουν ρόλο στην κατάθλιψη, αλλά δεν είναι γνωστό και εντελώς ξεκάθαρο το τι ακριβώς συμβαίνει.

Το να σκεφτεί κάποιος με διαφορετικούς τρόπους την κατάθλιψη, μπορεί να τον απελευθερώσει από το “καλούπι” της «χημικής ανισορροπίας», είπε η Sen. Η κατάθλιψη μπορεί να είναι αποτέλεσμα πολλών άλλων παραγόντων, όπως τα αγχωτικά γεγονότα, που οδηγούν σε αναστάτωση και μεγάλες αλλαγές, που χαρακτηρίζονται από απαισιοδοξία και μια αρνητική συμπεριφορά και σκέψη. Αυτός ο τρόπος συμπεριφοράς, δημιουργεί μια αίσθηση αδράνειας και απομόνωσης, που αποτελούν χαρακτηριστικά της κατάθλιψης, τα οποία μπορούν να ξεπεραστούν μέσω θεραπειών, όπως η ψυχοθεραπεία, που στοχεύει στην αλλαγή του τρόπου σκέψης και κατά συνέπεια στην αλλαγή της συμπεριφοράς και όχι μόνο μέσω αντικαταθλιπτικών, που στοχεύουν την σεροτονίνη. (Σύντομη θεραπεία με επίκεντρο στη λύση: Αυτή θα βοηθήσει στην ψυχοθεραπεία)

3. Τα αντικαταθλιπτικά θεραπεύουν την κατάθλιψη;

Η νέα ανασκόπηση αμφισβήτησε επίσης το εάν είναι χρήσιμα τα αντικαταθλιπτικά για τη διόρθωση της χημικής ανισορροπίας του εγκεφάλου. Πολλοί άνθρωποι παίρνουν αντικαταθλιπτικά επειδή θεωρούν ότι η κατάθλιψη έχει μόνο βιοχημικά αίτια. Η νέα όμως μελέτη, δείχνει ότι αυτή η πεποίθηση δεν υποστηρίζεται από επιστημονικά στοιχεία.  Η Sen, ωστόσο, προειδοποιεί ότι δεν πρέπει να ληφθούν αποφάσεις σχετικά με τη θεραπεία της κατάθλιψης με βάση μόνο μια ανασκόπηση.

Για να παρθούν αποφάσεις και να αλλάξουν οι θεραπείες, χρειάζονται κλινικές δοκιμές για τη μοριακή και βιολογική κατανόηση του τι ακριβώς κάνουν οι υπάρχουσες θεραπείες.  Οι επιστήμονες χρησιμοποιούν αυστηρές κλινικές δοκιμές για να δουν εάν μια θεραπεία λειτουργεί, καθώς και υπό ποιες συνθήκες και σε ποιους ανθρώπους. Αυτές οι δοκιμές μπορούν να παράγουν χρήσιμα αποτελέσματα ακόμη και χωρίς καλή κατανόηση του πώς λειτουργεί μια θεραπεία. Με βάση αυτό, η κατανόηση της βιολογίας μακροπρόθεσμα, θα βοηθήσει στην ανάπτυξη καλύτερων φαρμάκων και εξατομικευμένων θεραπειών. (9 απροσδόκητα οφέλη από τη θεραπεία της κατάθλιψης)