Η ναρκοληψία είναι μια χρόνια διαταραχή ύπνου που χαρακτηρίζεται από υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας και ξαφνικές κρίσεις ύπνου. Τα άτομα με ναρκοληψία συχνά δυσκολεύονται να μείνουν ξύπνια για μεγάλα χρονικά διαστήματα γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σοβαρά προβλήματα στην καθημερινότητα του ατόμου.

Μερικές φορές, η ναρκοληψία μπορεί να συνοδεύεται και από ξαφνική απώλεια μυϊκού τόνου, που ονομάζεται καταπληξία και η οποία μπορεί να προκληθεί μετά από κάποιο έντονο συναίσθημα.

Η ναρκοληψία που εμφανίζεται με την καταπληξία ονομάζεται ναρκοληψία τύπου 1, ενώ αυτή που δεν συνοδεύεται από καταπληξία είναι γνωστή ως ναρκοληψία τύπου 2.

Η ναρκοληψία είναι μια χρόνια πάθηση για την οποία δεν υπάρχει δυστυχώς ακόμα θεραπεία. Ωστόσο, τα φάρμακα που δρουν στη συμπτωματολογία, αλλά και η αλλαγή στον τρόπο ζωής μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση της ασθένειας. 

Ποια είναι τα συνηθέστερα συμπτώματα της ναρκοληψίας;

Τα συμπτώματα της ναρκοληψίας συχνά μπορεί να επιδεινωθούν κατά τα πρώτα χρόνια και να συνεχιστούν για το υπόλοιπο της ζωής του ατόμου.

Μεταξύ αυτών εντοπίζουμε τα παρακάτω:

• Υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τα άτομα με ναρκοληψία κοιμούνται χωρίς προειδοποίηση, οπουδήποτε, οποτεδήποτε.
• Ξαφνική απώλεια μυϊκού τόνου. Αυτή η κατάσταση μπορεί να προκαλέσει από  απλά μπερδεμένη ομιλία έως πλήρη αδυναμία των περισσότερων μυών, και μπορεί να διαρκέσει μερικά λεπτά. Η καταπληξία είναι ανεξέλεγκτη και πυροδοτείται από έντονα συναισθήματα, συνήθως θετικά όπως γέλιο ή ενθουσιασμό, αλλά μερικές φορές φόβο, έκπληξη ή θυμό. Μερικοί άνθρωποι με ναρκοληψία βιώνουν μόνο ένα ή δύο επεισόδια καταπληξίας το χρόνο, ενώ άλλοι έχουν πολλά επεισόδια καθημερινά. Κάποιος που πάσχει από ναρκοληψία δεν σημαίνει ότι θα πάσχει αναγκαστικά και από καταπληξία.
• Παράλυση ύπνου. Τα άτομα με ναρκοληψία συχνά βιώνουν μια προσωρινή αδυναμία να κινηθούν ή να μιλήσουν όταν αποκοιμούνται ή μόλις ξυπνήσουν. Αυτά τα επεισόδια είναι συνήθως σύντομα – διαρκούν μερικά δευτερόλεπτα ή λεπτά – αλλά είναι ιδιαίτερα τρομακτικά. Βέβαια η υπνική παράλυση είναι σχετικά σύνηθες φαινόμενο και δεν ταυτίζεται πάντα με την ναρκοληψία
• Ψευδαισθήσεις. Αυτές οι ψευδαισθήσεις ονομάζονται υπναγωγικές ψευδαισθήσεις εάν συμβαίνουν καθώς το άτομο έχει αποκοιμηθεί και υπνοπομπικές ψευδαισθήσεις εάν εμφανίζονται κατά το ξύπνημα. Ένα παράδειγμα είναι η αίσθηση σαν να υπάρχει κάποιος ξένος στην κρεβατοκάμαρά. Αυτές οι παραισθήσεις μπορεί να είναι ιδιαίτερα έντονες και τρομακτικές επειδή μπορεί να μην κοιμάται το άτομο πλήρως όταν αρχίζει να ονειρεύεται και τελικά βιώνει τα όνειρά του ως πραγματικότητα.
• Αλλαγές στον ύπνο ταχείας κίνησης των ματιών (REM). Κατά τη διάρκεια του REM βλέπουμε συνήθως τα περισσότερα όνειρα. Ο ύπνος REM μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας σε άτομα με ναρκοληψία. Τα άτομα με ναρκοληψία συχνά μεταβαίνουν γρήγορα στον ύπνο REM, συνήθως εντός 15 λεπτών από τη στιγμή που πέφτουν για ύπνο.
• Άλλες διαταραχές ύπνου. Πολλές φορές η ναρκοληψία συνοδεύεται και από άλλες υπνικές διαταραχές όπως αποφρακτική άπνοια ύπνου,σύνδρομο ανήσυχων ποδιών, ακόμη και αϋπνία.

Ιδιαίτερα αξιοπερίεργο είναι το γεγονός ότι μερικά άτομα με ναρκοληψία αποκτούν αυτόματοποιημένη συμπεριφορά κατά τη διάρκεια σύντομων επεισοδίων ναρκοληψίας. Για παράδειγμα, μπορεί  κάποιος να αποκοιμηθεί ενώ εκτελεί μια εργασία, όπως γράψιμο, πληκτρολόγηση ή οδήγηση, και θα συνεχίσει να την εκτελεί κατά τη διάρκεια του ύπνου. Το πιθανότερο είναι ότι αυτό το περιστατικό δε θυμούνται αφού ξυπνήσουν!

Γιατί εμφανίζεται η ναρκοληψία;

Η ακριβής αιτία της ναρκοληψίας δεν είναι ακόμα γνωστή. Τα άτομα με ναρκοληψία τύπου 1 έχουν χαμηλά επίπεδα της χημικής ουσίας υποκρετίνης, η οποία είναι μια σημαντική νευροχημική ουσία στον εγκέφαλό που βοηθά στη ρύθμιση της εγρήγορσης και του REM ύπνου. Το τι ακριβώς προκαλεί την απώλεια των κυττάρων που παράγουν υποκρετίνη στον εγκέφαλο δεν το γνωρίζουμε ακόμα, αν και  οι ειδικοί υποπτεύονται ότι οφείλεται σε κάποια αυτοάνοση αντίδραση. Είναι επίσης πιθανό η γενετική να παίζει μεγάλο ρόλο στην ανάπτυξη της ναρκοληψίας. Αλλά ο κίνδυνος να μεταδώσει ένας γονέας αυτή τη διαταραχή σε ένα παιδί είναι πολύ χαμηλός μιας και κυμαίνεται στο 1%. Ορισμένες έρευνες υποστηρίζουν επίσης ότι υπάρχει πιθανή συσχέτιση με την έκθεση στον ιό της γρίπης των χοίρων (H1N1) και σε μια συγκεκριμένη μορφή εμβολίου H1N1 χωρίς όμως να είναι ακόμη σαφές το γιατί.

Αν και δεν υπάρχει ακόμα κάποια θεραπεία για την ναρκοληψία, με τη κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή και την υιοθέτηση ενός συγκεκριμένου τρόπου ζωής, μπορεί κανείς να διαχειριστεί καλύτερα τα συμπτώματα.