Λεμφική δυσλειτουργία (Λεμφοίδημα)

Συμπτώματα

Το κύριο σύμπτωμα μιας λεμφικής δυσλειτουργίας είναι το λεμφοίδημα, το οποίο προκαλεί πρήξιμο σε χέρια ή πόδια. Τα δάχτυλα των άκρων, καθώς επίσης το κεφάλι και ο αυχένας, μπορούν εξίσου να κατακρατήσουν υγρά και να πρηστούν.

Το πρήξιμο μπορεί να περιορίσει το εύρος κίνησής σας και να βιώσετε πόνο ή αίσθηση βάρους στην πάσχουσα περιοχή. Το λεμφοίδημα δύναται ακόμη να οδηγήσει σε:

• Δυσχρωμίες του δέρματος
• Μόλυνση
• Διαρροή υγρών από το δέρμα
• Δερματικές αλλαγές
• Φουσκάλες στο δέρμα

Όσον αφορά στην περιοχή της κεφαλής και του αυχένα, το λεμφοίδημα μπορεί να επηρεάσει την όραση και να προκαλέσει πόνο στο αυτί, ρινική συμφόρηση και προβλήματα:

• Στην ομιλία
• Στην αναπνοή
• Στην κατάποση
• Στην παραγωγή σάλιου

Άτομα με συγγενή λεμφική δυσλειτουργία συνήθως εμφανίζουν τα συμπτώματα στην πρώιμη παιδική ηλικία. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν είναι απολύτως απαραίτητο, καθώς η συμπτωματολογία μπορεί να εμφανιστεί στην αρχή της εφηβείας ή της ενηλικίωσης, ή ακόμη και μετά τα 35 έτη.

Τα συμπτώματα του δευτερογενούς λεμφοιδήματος μπορούν να εκδηλωθούν ανά πάσα στιγμή μετά την εγχείρηση. Η πλειονότητα αυτών θα εμφανιστεί μερικούς μήνες ως ένα χρόνο μετά την επέμβαση, δίχως να αποκλείεται και αρκετά μεγαλύτερη καθυστέρηση.

Αίτια

Πρωτοπαθές λεμφοίδημα

Το πρωτοπαθές ή κληρονομικό λεμφοίδημα είναι λιγότερο συχνό από το δευτερογενές. Είναι πιο πιθανό να πάσχετε από αυτό αν κάποιο μέλος της οικογένειάς σας πάσχει επίσης.

Ένας τύπος πρωτοπαθούς λεμφοιδήματος είναι η νόσος Milroy, η οποία προκαλεί ανώμαλη ανάπτυξη της δομής του λεμφικού συστήματος.

Η νόσος Meige είναι μία έτερη μορφή λεμφοιδήματος που επίσης θεωρείται πως είναι κληρονομική. Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν έχει ταυτοποιηθεί η γενετική αιτία της νόσου.

Δευτερογενές λεμφοίδημα

Η θεραπεία του καρκίνου του μαστού με μαστεκτομή είναι μία από τις πλέον κοινές αιτίες του δευτερογενούς λεμφοιδήματος.

Οι γιατροί συνήθως αφαιρούν λεμφικό ιστό από την περιοχή κάτω από το χέρι παράλληλα με την αφαίρεση του καρκινικού μαστικού ιστού. Τα υγρά που συγκεντρώνονται στα χέρια πρέπει να απομακρυνθούν μέσω των μασχαλιαίων λεμφαδένων. Αν αυτοί, ωστόσο, έχουν αφαιρεθεί, λεμφική δυσλειτουργία και πρήξιμο του χεριού μπορεί να κάνουν την εμφάνισή τους.

Ο καρκίνος και η ακτινοθεραπεία δύνανται επίσης να δημιουργήσουν λεμφοίδημα. Οι όγκοι και ο σχηματισμός ουλώδους ιστού από την ακτινοβολία και τις επεμβάσεις μπορεί να προκαλέσει βλάβη και τραυματισμό του λεμφικού συστήματος.

Επιπροσθέτως, το λεμφοίδημα μπορεί να προκύψει ύστερα από θεραπεία όγκων στο κεφάλι και τον αυχένα και να οδηγήσει σε πρήξιμο του προσώπου, των ματιών, των χειλιών και του λαιμού.

Διάγνωση

Ο γιατρός θα πραγματοποιήσει μία κλινική εξέταση και θα σας ζητήσει το ιατρικό ιστορικό σας. Πιθανότατα, θα ζητήσει και κάποιες απεικονιστικές εξετάσεις, αν υποπτεύεται λεμφική δυσλειτουργία, με πιο κοινή την λεμφαγγειογραφία. Είναι ένας τύπος ακτινογραφίας ακτίνων-Χ που χρησιμοποιεί σκιαγραφικό υγρό για την καθαρή απεικόνιση λεμφαγγείων και λεμφαδένων. Κατά την διάρκεια της εξέτασης, ο γιατρός θα ενέσει το υγρό σε μία φλέβα ανάμεσα στα δάχτυλα των ποδιών σας ή στην βουβωνική χώρα. Οι ακτινογραφίες θα αποκαλύψουν οποιεσδήποτε ανωμαλίες στο λεμφικό σύστημα.

Μία μαγνητική τομογραφία μπορεί επίσης να πραγματοποιηθεί αντί της ακτινογραφίας ακτίνων-Χ.

Πώς κατηγοριοποιείται το λεμφοίδημα;

Το λεμφοίδημα κατηγοριοποιείται στα ακόλουθα στάδια ανάλογα με την σοβαρότητά του:

• Στάδιο 0 (Υποκλινικό στάδιο): Δεν υπάρχουν ορατές αλλαγές, αλλά μπορεί να παρατηρήσετε αλλαγές στην αφή, όπως πόνο και ανελαστικότητα του δέρματος.
• Στάδιο Ι (Αναστρέψιμο στάδιο): Το λεμφοίδημα είναι ήπιας μορφής. Το πρήξιμο στην πάσχουσα περιοχή φαίνεται να αλλάζει μέσα στην ημέρα. Ο ιστός εμφανίζει αποτύπωση με την εφαρμογή πίεσης. Δεν υφίστανται ακόμη μόνιμες αλλαγές στο δέρμα.
• Στάδιο ΙΙ (Μη αυτόνομα αναστρέψιμο στάδιο): Πλέον η πάθηση είναι μέτριας σοβαρότητας και χαρακτηρίζεται από μη αναστρέψιμο πρήξιμο σε περιοχές που εμφανίζουν «σπογγώδη» αίσθηση στην αφή. Επίσης, μπορεί να εμφανιστεί φλεγμονή και σκλήρυνση του δέρματος.
• Στάδιο ΙΙΙ (Λεμφοστατική Ελεφαντίαση): Είναι η πιο σοβαρή μορφή λεμφοιδήματος κατά την οποία παρατηρείται μία διαρκώς εξελισσόμενη κατακράτηση υγρών. Η πάσχουσα περιοχή σκληραίνει και διογκώνεται πολύ σε μέγεθος. Οι αλλαγές του δέρματος είναι μόνιμες και συχνά παρατηρείται απώλεια της λειτουργικότητας.

Θεραπεία

Οι στόχοι της θεραπείας είναι η μείωση του πρηξίματος έγκαιρα στον μέγιστο δυνατό βαθμό και η διατήρηση της λειτουργικότητας και του εύρους κίνησης της πάσχουσας περιοχής.

Κατ’ οίκον φροντίδα

Η συμπίεση του πάσχοντος άκρου είναι ένας από τους βασικότερους τρόπους θεραπείας του λεμφοιδήματος. Βοηθά την λέμφο να «απεγκλωβιστεί» από τα χέρια ή τα πόδια και να κινηθεί προς τον θώρακα, προσομοιάζοντας κατά κάποιον τρόπο την φυσιολογική κυκλοφορία.

Μπορείτε να τυλίξετε το χέρι ή το πόδι σας σφιχτά με έναν ελαστικό επίδεσμο ή να φορέσετε προϊόντα συμπίεσης με στόχο την συνεχή άσκηση πίεσης στην περιοχή. Αυτό θα μειώσει το μέγεθος του άκρου, θα αποσυμφορήσει το δέρμα από την συνεχή τάση και θα βελτιώσει την κινητικότητα.

• Προϊόντα συμπίεσης

Τα προϊόντα συμπίεσης είναι ειδικά σχεδιασμένες κάλτσες ή μανίκια που εφαρμόζουν σφιχτά στο πρησμένο άκρο. Ο γιατρός θα σας συστήσει το κατάλληλο μέγεθος και πίεση που θα πρέπει να έχουν τα προϊόντα αυτά, ανάλογα με τη σοβαρότητα του πρηξίματος. Πολλά προϊόντα συμπίεσης είναι διαθέσιμα στα φαρμακεία.

Τα επίπεδα εφαρμοζόμενης πίεσης μετρώντας σε χιλιοστά της στήλης υδραργύρου (mm Hg). Όσο περισσότερη συμπίεση χρειάζεστε, τόσο μεγαλύτερη θα πρέπει να είναι η πίεση.

Παρόλο που δεν υπάρχει κάποια σταθερά στην βιομηχανία, χρησιμοποιούνται ευρέως οι παρακάτω μετρήσεις:

• Χαμηλή πίεση (κλάση 1): λιγότερο από 20 mm Hg
• Μέτρια πίεση (κλάση 2): μεταξύ 20 και 30 mm Hg
• Υψηλή πίεση (κλάση 3): πάνω από 30 mm Hg

Η διαβαθμισμένη συμπίεση είναι ο τύπος που συνίσταται πιο συχνά και μπορεί να εφαρμοστεί είτε με κάλτσες και μανίκια διαβαθμισμένης συμπίεσης είτε με ελαστικούς επιδέσμους. Στοχεύει στην εφαρμογή της υψηλότερης πίεσης στο πιο διογκωμένο τμήμα του άκρου και την σταδιακή μείωσή της προς το λιγότερο διογκωμένο τμήμα.

Εάν κάποιο έτοιμο προϊόν διαβαθμισμένης συμπίεσης δεν είναι διαθέσιμο, ένας ιατρός εξειδικευμένος στα λεμφοιδήματα μπορεί να σας υποδείξει πώς να εφαρμόσετε την συγκεκριμένη τεχνική μόνοι σας. Ξεκινάτε την περίδεση της περιοχής σφιχτά με πολλά επικαλυπτόμενα στρώματα με έναν ελαστικό επίδεσμο. Καθώς η περίδεση προχωρά κατά μήκος του άκρου, γίνεται πιο χαλαρή και με λιγότερες αλληλεπικαλυπτόμενες στρώσεις.

• Διαλείπουσα πνευματική συμπίεση

Μία άλλη μορφή θεραπείας συμπίεσης ονομάζεται διαλείπουσα πνευματική συμπίεση. Γίνεται χρήση γιλέκων ή μανικιών που είναι προγραμματισμένα να φουσκώνουν και να ξεφουσκώνουν με στόχο την προσομοίωση της φυσιολογικής λεμφικής ροής.

• Άθληση

Η άσκηση μπορεί να σας βοηθήσει να διαχειριστείτε μία λεμφική δυσλειτουργία. Καθώς οι μύες συστέλλονται κατά την διάρκειά της, εφαρμόζουν πίεση στα λεμφαγγεία, συνεισφέροντας στην κίνηση της λέμφου μέσα σε αυτά και στην μείωση του πρηξίματος.

Οι ειδικοί στα λεμφοιδήματα συνιστούν μια πλειάδα ασκήσεων για την διαχείριση της πάθησης:

• Απλές ασκήσεις εύρους κίνησης, όπως ασκήσεις κάμψης γόνατος ή περιστροφικές κινήσεις των καρπών, σχεδιασμένες να διατηρούν την κινητικότητα και ελαστικότητα των αρθρώσεων.
• Απλές επαναληπτικές ασκήσεις που αποτρέπουν την συσσώρευση υγρού στα πόδια ή τα χέρια, όπως yoga, περπάτημα ή κολύμβηση.

Στοχεύστε σε 20 με 30 λεπτά γυμναστικής όσες περισσότερες ημέρες της εβδομάδας μπορείτε. Συμβουλευτείτε πρωτίστως τον γιατρό σας πριν την έναρξη οποιουδήποτε τύπου άθλησης.

Ιατρικές και χειρουργικές διαδικασίες

Συχνά προτείνεται ολοκληρωμένη αποσυμφορητική θεραπεία για το λεμφοίδημα, η οποία περιλαμβάνει:

• Ασκήσεις των άκρων
• Προϊόντα συμπίεσης
• Λεμφικό μασάζ
• Καθημερινή φροντίδα του δέρματος

Το λεμφικό μασάζ είναι ένας τύπος θεραπείας μάλαξης που πραγματοποιείται από έναν πιστοποιημένο επαγγελματία εξειδικευμένο στο λεμφοίδημα. Η μάλαξη των ιστών επιτρέπει στην λέμφο να κινείται καλύτερα.

Η συχνότητα του λεμφικού μασάζ εξαρτάται από την σοβαρότητα και τον εντοπισμό του οιδήματος, καθώς και από την κίνηση της πάσχουσας περιοχής. Η συνήθης συχνότητα είναι αρχικά 5 φορές την εβδομάδα για 3-8 εβδομάδες και ύστερα πραγματοποιείται στον βαθμό που κρίνεται κατάλληλος για την επίτευξη μιας διαρκούς βελτίωσης. Μπορείτε, βέβαια, να λάβετε εκπαίδευση από έναν επαγγελματία, ώστε να πραγματοποιείτε λεμφικό μασάζ μόνοι σας στο σπίτι.

Ωστόσο, αξίζει να δώσετε ιδιαίτερη προσοχή στο εξής: αποφύγετε τον εν λόγο τύπο μασάζ εάν πάσχετε από φλεγμονώδη κυτταρίτιδα ή άλλους τύπους δερματικής μόλυνσης ή βλάβης.

Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) έχει εγκρίνει την χρήση ακτινοβολίας laser χαμηλού επιπέδου για την θεραπεία του λεμφοιδήματος που σχετίζεται με τον καρκίνο του μαστού. Η εφαρμογή της εν λόγω μεθόδου συνιστάται να γίνεται από φυσικοθεραπευτή ή άλλο επαγγελματία υγείας που εξειδικεύεται στα λεμφοιδήματα. Μελέτες έχουν δείξει ότι είναι αποτελεσματική στην μείωση του πρηξίματος, του πόνου και του μεγέθους του άκρου.

Η λιποαναρρόφηση φέρει θετικά αποτελέσματα σε πιο προχωρημένα στάδια λεμφοιδήματος, όπου έτερες θεραπευτικές προσεγγίσεις δεν προσφέρουν βελτίωση. Και για την συγκεκριμένη μέθοδο υπάρχουν μελέτες που αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητά της στην μείωση του μεγέθους του άκρου, καθώς και στην βελτίωση της λειτουργικότητας, της φυσικής κατάστασης και της ποιότητας ζωής. Βέβαια, παράλληλα με την λιποαναρρόφηση, κρίνεται απαραίτητη η χρήση προϊόντων συμπίεσης, ώστε το πρήξιμο να παραμείνει μειωμένο και να μην επανέλθει στην πρότερη κατάσταση.

Όταν το λεμφοίδημα υφίσταται μαζί με κάποια βακτηριακή μόλυνση, πρώτα αντιμετωπίζεται με αντιβιοτικά, για τον έλεγχο του πόνου και του πρηξίματος, αλλά και την πρόληψη εξάπλωσης της πάθησης.

Επιπλοκές

Υπάρχουν λοιμώξεις που μπορούν να εμφανιστούν μαζί με το λεμφοίδημα, όπως η φλεγμονώδης κυτταρίτιδα (δεν πρέπει να συγχέεται με το αισθητικό πρόβλημα της «όψης φλοιού πορτοκαλιού») ή η λεμφαγγειίτιδα.

Η φλεγμονώδης κυτταρίτιδα είναι, όπως υποδηλώνει το όνομά της, μία βακτηριακή φλεγμονή του δέρματος. Σχετίζεται με αλλαγές του δέρματος που συχνά συνοδοιπορούν με το λεμφοίδημα, επιτρέποντας στα βακτήρια να αποκτήσουν πρόσβαση σε βαθύτερους ιστούς.

Η λεμφαγγειίτιδα μπορεί να οφείλεται σε βακτηριακή, ιική ή μυκητιασική μόλυνση των λεμφαγγείων.

Τα συμπτώματα μιας μόλυνσης περιλαμβάνουν ένα ραβδωτό ή γεμάτο κόκκινες κηλίδες τμήμα του δέρματος της πάσχουσας περιοχής, καθώς και ρίγη, πυρετό και φαγούρα.

Έκβαση

Η έκβαση εξαρτάται από το στάδιο, τον εντοπισμό και την αιτία του λεμφοιδήματος και, σαφώς, από την γενική κατάσταση της υγείας σας.

Το λεμφοίδημα είναι μία εξελισσόμενη πάθηση που απαιτεί διαρκή θεραπεία. Στις περισσότερες περιπτώσεις θα αντιμετωπίζετε κάποιου είδους πρήξιμο σε τακτά χρονικά διαστήματα, αλλά είναι διαχειρίσιμο.

Είναι υψίστης σημασίας να περιβάλλεστε από μία ομάδα επαγγελματιών υγείας εξειδικευμένων στα λεμφοιδήματα, η οποία να απαρτίζεται από φυσικοθεραπευτές, χειρουργούς και ειδικούς ιατρούς. Η καλύτερη αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος είναι ένας συνδυασμός των καταλληλότερων για εσάς θεραπειών.