Μπορεί να υπάρξει αλλαγή της προσωπικότητας χωρίς κίνητρα;

Μια νέα δημοσίευση στην επιθεώρηση Journal of Research in Personality ενισχύει το επιχείρημα ότι η προσωπικότητα είναι πιο εύπλαστη από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως – υποδεικνύοντας μάλιστα ότι η προσωπικότητα μπορεί να αλλάξει, όταν οι άνθρωποι δεν είναι απαραίτητα προσηλωμένοι στην αλλαγή.

“Ένας αυξανόμενος όγκος ερευνών δείχνει ότι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας μπορούν να αλλάξουν μέσω παρέμβασης”, αναφέρουν οι συγγραφείς της έρευνας, με επικεφαλής τον Nathan Hudson του Πανεπιστημίου Southern Methodist. “Οι θεωρητικοί έχουν υποθέσει ότι οι επιτυχημένες παρεμβάσεις μπορεί να απαιτούν (1) οι συμμετέχοντες να επιλέγουν αυτόνομα ποια χαρακτηριστικά θα αλλάξουν και (2) να επενδύουν βαθιά στη διαδικασία αλλαγής”.

Ποιες είναι οι δύο μελέτες που αναφέρονται στην αλλαγή της προσωπικότητας χωρίς κάποιο κίνητρο;

1. Στην πρώτη μελέτη, σε 175 φοιτητές ανατέθηκε τυχαία να αλλάξουν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας είτε της ευσυνειδησίας είτε της συναισθηματικής σταθερότητας. Στη συνέχεια, τους δόθηκε η δυνατότητα να επιλέξουν εργασίες για τη βελτίωση του συγκεκριμένου χαρακτηριστικού προσωπικότητας. Για παράδειγμα, σε όσους επιλέχθηκαν να εργαστούν για να γίνουν πιο ευσυνείδητοι, δόθηκαν προκλήσεις όπως “οργανώστε και καθαρίστε τα γραφεία σας” ή “φτιάξτε μια λίστα με εργασίες που θα θέλατε να ολοκληρώσετε”.
2. Στη δεύτερη μελέτη συμμετείχαν περισσότεροι από 400 φοιτητές σε διάφορα πανεπιστήμια. Σε αυτή τη μελέτη, οι μισοί από τους συμμετέχοντες κλήθηκαν τυχαία να λάβουν προκλήσεις που στόχευαν σε ένα χαρακτηριστικό που δεν είχαν επιλέξει.

Και στις δύο μελέτες, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των φοιτητών μετρήθηκαν πριν και μετά από τη χρήση του τεστ προσωπικότητας “Big 5” 44 στοιχείων.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η ευσυνειδησία, ή η ικανότητα να είναι κανείς υπεύθυνος, εργατικός και οργανωμένος, μπορούσε να βελτιωθεί ακόμη και αν οι συμμετέχοντες δεν είχαν κίνητρο για αλλαγή. Διαπιστώθηκε ότι η ολοκλήρωση μιας σειράς καθηκόντων σε τακτά χρονικά διαστήματα άλλαζε τις συνήθειες και επομένως βελτίωνε την ευσυνειδησία.

Η συναισθηματική σταθερότητα, ωστόσο, ήταν ένα διαφορετικό θέμα. Οι συμμετέχοντες στη μελέτη γίνονταν καλύτεροι στο χειρισμό δύσκολων καταστάσεων μόνο αν επέλεγαν να εργαστούν για τη συναισθηματική τους σταθερότητα. Διαφορετικά, τα καθήκοντα που τους ανατέθηκαν επί τέσσερις εβδομάδες αποδείχθηκαν αναποτελεσματικά ή και αντιπαραγωγικά.

Η μελέτη αυτή παρέχει ελπιδοφόρα στοιχεία ότι τα σχολεία, οι εταιρείες και άλλοι οργανισμοί θα μπορούσαν να ζητήσουν από τους ανθρώπους να κάνουν σχετικά μικρές αλλαγές που θα μπορούσαν να τους βοηθήσουν να είναι πιο οργανωμένοι και υπεύθυνοι με την πάροδο του χρόνου.

“Η ευσυνειδησία συνδέεται με ένα τεράστιο φάσμα θετικών αποτελεσμάτων στη ζωή, συμπεριλαμβανομένης της σωματικής και ψυχικής υγείας, των βαθμών, της επαγγελματικής απόδοσης, ακόμη και της θνησιμότητας”, λέει ο Hudson. “Έτσι, οι παρεμβάσεις τύπου “εκπαίδευσης στο χώρο εργασίας” που στοχεύουν στην ευσυνειδησία έχουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν τόσο τα ατομικά αποτελέσματα όσο και τα ευρύτερης κλίμακας κοινωνικά αποτελέσματα”.

Αντίθετα, φαίνεται ότι η συναισθηματική σταθερότητα απαιτεί μεγαλύτερη επένδυση από τα άτομα που συμμετέχουν σε μια παρέμβαση. Οι ερευνητές υποψιάζονται ότι ο λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι πρέπει να έχουν κίνητρα για να αλλάξουν τη συναισθηματική σταθερότητα είναι ότι το χαρακτηριστικό αυτό ασχολείται με τα αρνητικά συναισθήματα.

“Για πολλούς ανθρώπους, μπορεί να είναι δύσκολο “απλά να σταματήσουν να αισθάνονται θυμωμένοι” ή “απλά να σταματήσουν να είναι αγχωμένοι””, σχολιάζει η Hudson. “Το προαίσθημά μου είναι ότι οι έμμεσες στρατηγικές για την αλλαγή των συναισθημάτων κάποιου, όπως το να γράφει κανείς σε ένα ημερολόγιο ή να σκέφτεται θετικά πράγματα, μπορούν να λειτουργήσουν πραγματικά μόνο όταν οι άνθρωποι θέλουν να χρησιμοποιήσουν αυτές τις τεχνικές για να αλλάξουν τα συναισθήματά τους”.