Πληγές του παρελθόντος μας… οι συμπεριφορές του παρόντος προς αγαπημένα μας πρόσωπα

Οι παλιοί συναισθηματικοί τραυματισμοί έχουν έναν τρόπο να περιπλέκουν τη ζωή μας, θολώνοντας την κρίση μας και κάνοντας τις αποφάσεις πιο δύσκολες από ό,τι θα έπρεπε.

Για παράδειγμα σε έναν άνθρωπο – ας την ονομάσουμε Μαρία – ανατέθηκαν πάρα πολλές ευθύνες ως παιδί.

Στην τρυφερή ηλικία των πέντε ετών, η Μαρία τιμωρούνταν τακτικά για τυπικά παιδικά παραπτώματα, όπως το να αφήνει την πόρτα ανοιχτή και να μην σκουπίζει το τραπέζι αφού έχει φάει. Αναμενόταν επίσης να βοηθάει τα άλλα μέλη της οικογένειας με οποιονδήποτε τρόπο, χωρίς να της το ζητήσουν. Ως ενήλικας σε θεραπεία, η Μαρία συνειδητοποίησε ότι είχε αναγκαστεί να κουβαλάει πολύ μεγαλύτερο βάρος από ό,τι ήταν σωστό όταν ήταν μικρή. Έτσι, άρχισε να επιτρέπει στον εαυτό της να μην αναλαμβάνει την ευθύνη για τους άλλους, εκτός αν της ζητηθεί. Αυτή η νέα προσέγγιση προήλθε από τη θεραπεία και την ανάπτυξη της Μαρίας, ωστόσο την έκανε παθητικό εταίρο στις σχέσεις. Για παράδειγμα, ενώ ετοίμαζε τη δική της βαλίτσα για διακοπές, παρατήρησε τα γυαλιά ανάγνωσης του συζύγου της στο κομοδίνο. Νιώθοντας ότι δεν ήταν δική της ευθύνη να του υπενθυμίσει να πακετάρει τα γυαλιά του, δεν είπε τίποτα. Στο αεροπλάνο, η Μαρία και ο σύζυγός της έβγαλαν και οι δύο βιβλία για να διαβάσουν κατά τη διάρκεια της πτήσης. Τότε ήταν που ανακάλυψε ότι είχε ξεχάσει να πάρει μαζί του τα γυαλιά του. Όταν η Μαρία ανέφερε ότι τα είχε δει στο κομοδίνο, ο σύζυγός της ρώτησε: “Γιατί δεν μου θύμισες να τα πάρω μαζί μου;”. Εκείνη αμέσως ένιωσε ενοχλημένη και ξεσπάθωσε: “Τα γυαλιά σου δεν είναι δική μου ευθύνη”. Ο σύζυγός της, πληγωμένος και απογοητευμένος, καθόταν ήσυχα δίπλα της ενώ εκείνη καυχιόταν. Οι διακοπές τους ξεκίνησαν άσχημα.

Δυσμενής υπεραναπλήρωση

Αν η Μαρία είχε τη δυνατότητα να απολαύσει μια παιδική ηλικία χωρίς ευθύνες ενηλίκων, ίσως να είχε πάρει μια διαφορετική απόφαση όταν εντόπισε τα γυαλιά του συζύγου της. Γνωρίζοντας τη σημασία τους για τον βιβλιόφιλο σύντροφό της, θα μπορούσε είτε να είχε πακετάρει η ίδια τα γυαλιά είτε να του τα είχε αναφέρει πριν φύγουν. Η άρνησή της να ασχοληθεί με το αν ο σύζυγός της είχε τα γυαλιά ανάγνωσης είναι ένα παράδειγμα αδυναμίας υπεραναπλήρωσης. Είναι αλήθεια ότι η Μαρία δεν θα έπρεπε να έχει τόσες πολλές ευθύνες νωρίτερα στη ζωή της. Αλλά είναι επίσης αλήθεια ότι στις ενήλικες στενές σχέσεις, αναλαμβάνουμε την ευθύνη ο ένας για τον άλλον με πολλούς μικρούς τρόπους -συνήθως από επιλογή, όχι από υποχρέωση- ως έναν τρόπο έκφρασης της οικειότητάς μας. Η άρνηση της Μαρίας να αναλάβει την ευθύνη για τους άλλους προέρχεται από μια θέση αυτοφροντίδας, αλλά οδηγεί σε απομάκρυνση από τις σχέσεις. Ένα καλό πράγμα καταλήγει να είναι ένα κακό πράγμα.

Ένα άλλο παράδειγμα της “παρουσίας του παρελθόντος” και της υπεραναπλήρωσης είναι ακόμη πιο συνηθισμένο.

Υπερπροστασία, έλλειψη συγχώρεσης

Πολλοί άνθρωποι δυστυχώς κακομεταχειρίζονται από σημαντικά για τους ίδιους πρόσωπα στην παιδική ηλικία. Ορκίζονται στον εαυτό τους ότι όταν μεγαλώσουν, δεν θα αφήσουν ποτέ ξανά κανέναν να τους φερθεί άσχημα.
Ως ενήλικες, κάθε φορά που νιώθουν πληγωμένοι σε μια σχέση, θυμούνται την αδικία της πρώιμης κακομεταχείρισής τους. Υποθέτουν ότι ο πόνος τους σήμερα πρέπει να είναι αποτέλεσμα της τρέχουσας κακομεταχείρισης – όπως ακριβώς συνέβαινε και στην παιδική ηλικία.
Στην πραγματικότητα, οι σχετικοί τραυματισμοί συχνά συμβαίνουν χωρίς κανείς να συμπεριφέρεται ιδιαίτερα άσχημα. Χάνουμε τα συνθήματα του άλλου- κάνουμε λανθασμένες υποθέσεις- δεν ακούμε καθαρά ο ένας τον άλλον. Η συνηθισμένη κακή επικοινωνία οδηγεί σε συναισθηματικό πόνο, παρά τις καλές προθέσεις.

Η θετική μάθηση από την πρώιμη κακομεταχείριση κάποιου, με τη μορφή της αυτοπροστασίας, γίνεται αρνητική επιρροή με τη μορφή της υπερευαισθησίας. Αντιδρούμε υπερβολικά στον δικό μας πόνο ως “απόδειξη” της κακίας ή της έλλειψης φροντίδας των άλλων. Μια υγιής αντίδραση στον τραυματισμό και την αδικία στο παρελθόν έχει μεταμορφωθεί σε μια ανθυγιεινή αντιδραστικότητα στις σημερινές σχέσεις.

Αυτό ήταν τότε …

Αν σας δόθηκαν πολλές ευθύνες ως παιδί, αυτό ήταν λάθος. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι εξακολουθεί να είναι λάθος και σήμερα να αναλαμβάνετε ευθύνες ως ενήλικας. Αν σας κακομεταχειρίστηκαν και σας πλήγωσαν ως παιδί, αυτό δεν θα έπρεπε να είχε συμβεί ποτέ. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι ο σημερινός σας πόνος σε μια σχέση είναι αποτέλεσμα κακομεταχείρισης.

Το να υπερασπιστείτε τον εαυτό σας με τους τρόπους που περιγράφονται παραπάνω μπορεί να μην είναι κατάλληλο ή χρήσιμο στις σημερινές καταστάσεις, παρόλο που θα ήταν κατάλληλο και χρήσιμο για κάποιον να σας υπερασπιστεί τότε.

Μέχρι να θεραπευτούμε από τις πληγές του παρελθόντος, διατρέχουμε τον κίνδυνο να συμπεριφερόμαστε στους αγαπημένους μας σήμερα σαν να ήταν οι χθεσινοί καταπιεστές μας.

“Αντιστεκόμαστε” στη φυσιολογική συμπεριφορά σαν να ήταν ακόμα ακατάλληλη και προστατεύουμε τον εαυτό μας σαν να εξακολουθούμε να δεχόμαστε επίθεση. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι θεραπευτές αρέσκονται να ρωτούν τους πελάτες αν ο σημερινός πόνος στη ζωή τους τους φαίνεται οικείος.

Το παρελθόν πρέπει να επεξεργαστεί και να θεραπευτεί. Μέχρι να συμβεί αυτό, προσπάθησε να ζεις στο παρόν.