Νόσος Alzheimer: Υφίσταται πριν την ηλικία των 60 ετών;

Άνθρωποι ηλικίας άνω των 70 ετών μπορεί να παρατηρούν σχετική απώλεια μνήμης και να ανησυχούν για εμφάνιση της νόσου Alzheimer ή άλλης μορφής γεροντική άνοια. Τι συμβαίνει όμως σε ηλικίες ανθρώπων μικρότερες των 60 ετών; Δεν είναι αρκετά νέοι ώστε να αναπτύξουν τη νόσο; Δυστυχώς όμως, υπάρχει ένα ποσοστό της τάξης του 10% στο οποίο τα συμπτώματα της νόσου του Alzheimer εμφανίζονται σε νεαρή ηλικία, μερικές φορές αρκετά χρόνια νωρίτερα από την ηλικία των 65.

Από τις διάφορες μορφές άνοιας, στην πραγματικότητα, το Alzheimer είναι αυτό που μπορεί να εμφανιστεί και σε νεαρότερη ηλικία.

Μια σχετικά πρόσφατη μελέτη από την Ολλανδία κατέληξε ότι οι νεαρότεροι άνθρωποι που έχουν κάποια μορφής άνοια κατατάσσονται ποσοστιαία με τους εξής υποτύπους:

• το 55% είχε νόσο του Alzheimer
• το 11% αγγειακή άνοια
• το 3% μετωποκροταφική άνοια
• το 3% άνοια της νόσου του Parkinson
• το 2% άνοια με σωμάτια Lewy
• το 2% πρωτοπαθή προοδευτική αφασία

Η άνοια νεαρής έναρξης είναι ασυνήθιστη και για να είμαστε πιο ακριβείς, η άνοια νεαρής έναρξης (εξ ορισμού που αρχίζει πριν από την ηλικία των 65 ετών και μερικές φορές ονομάζεται άνοια πρώιμης έναρξης) είναι ασυνήθιστη.

Διαβάστε επίσης: Ποιοι είναι οι τύποι άνοιας;

Μια άλλη μελέτη στη Νορβηγία διαπίστωσε ότι η άνοια νεαρής έναρξης εμφανίζεται σε 163/100.000 άτομα. Αυτό αντιστοιχεί σε λιγότερο από το 0,5% του πληθυσμού. Υπάρχουν βέβαια μερικές εξαιρέσεις σε αυτό το συμπέρασμα. Μία από αυτές είναι οι ασθενείς με σύνδρομο Down, όπου ποσοστό μεγαλύτερο από το μισό θα αναπτύξουν νόσο Alzheimer γύρω στα 40-50 τους χρόνια.  Αυτό συμβαίνει επειδή έχουν ένα επιπλέον αντίγραφο του χρωμοσώματος που φέρει το γονίδιο για το αμυλοειδές που βρίσκεται στις πλάκες του Αλτσχάιμερ.  Εκτός του συνδρόμου Down υπάρχουν και άλλες γενετικές ανωμαλίες που εμφανίζονται σε οικογένειες και μπορούν να προκαλέσουν πρώιμη νόσο του Αλτσχάιμερ. Το οικογενειακό ιστορικό σε αυτές τις περιπτώσεις είναι πολύ σημαντικό και πρέπει να λαμβάνεται υπόψη.

Διαβάστε επίσης: Άνοια: Μύθοι και αλήθειες

Σε τι διαφέρει η πρώιμη νόσος Αλτσχάιμερ από την όψιμη έναρξη της νόσου;

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να υποθεί με σαφήνεια είναι ότι, όπως δύο άνθρωποι δεν είναι ίδιοι, έτσι και δύο άτομα με νόσο Alzheimer δεν παρουσιάζουν τα ίδια συμπτώματα, ακόμη και αν η νόσος ξεκίνησε στην ίδια ηλικία. Παρ ‘όλα αυτά, υπάρχουν κάποιες διακριτές διαφορές μεταξύ της νεαρής έναρξης και της όψιμης έναρξης της νόσου του Alzheimer.

Τα άτομα με τυπική, όψιμη έναρξη της νόσου του Alzheimer ξεκινώντας από την ηλικία των 65 ετών και άνω δείχνουν το συνδυασμό αλλαγών στη σκέψη και τη μνήμη λόγω της νόσου του Alzheimer συν εκείνες τις αλλαγές που αποτελούν μέρος της φυσιολογικής γήρανσης. Τα μέρη του εγκεφάλου που αλλάζουν περισσότερο στη φυσιολογική γήρανση είναι οι μετωπιαίοι λοβοί. Οι μετωπιαίοι λοβοί είναι υπεύθυνοι για πολλές διαφορετικές γνωστικές λειτουργίες, συμπεριλαμβανομένης της μνήμης εργασίας – την ικανότητα να κρατά κανείς πληροφορίες στο κεφάλι του και να τις χειρίζεται – και τη διαύγεια στα προβλήματα που έχει.

Αυτό σημαίνει ότι, σε σχέση με τη γνωστική λειτουργία, τα άτομα με πρώιμη έναρξη της νόσου του Alzheimer μπορεί να παρουσιάσουν σχετικά μεμονωμένα προβλήματα με την επεισοδιακή μνήμη τους – την ικανότητα να σχηματίζουν νέες αναμνήσεις για να θυμούνται τα πρόσφατα επεισόδια της ζωής τους. Τα άτομα με καθυστερημένη έναρξη της νόσου του Alzheimer παρουσιάζουν προβλήματα με την επεισοδιακή μνήμη, τη μνήμη εργασίας και τη διαύγεια- επίγνωση της κατάστασης.

Η κατάθλιψη και το άγχος είναι πιο συχνά στην πρώιμη νόσο του Alzheimer

Τα άτομα με καθυστερημένη έναρξη της νόσου του Alzheimer παρουσιάζουν μεγαλύτερη εξασθένηση, κατά μέσο όρο, στη γνωστική λειτουργία και την καθημερινή λειτουργία τους από εκείνους με πρώιμη νόσο του Alzheimer – τουλάχιστον όταν ξεκινά η νόσος. Ωστόσο, επειδή η διαύγειά τους είναι επίσης μειωμένη, τα άτομα με νόσο όψιμης έναρξης δεν παρατηρούν αυτές τις δυσκολίες τόσο πολύ. Οι περισσότεροι από τους ασθενείς όψιμη νόσο του Alzheimer ισχυρίζονται είτε ότι τα προβλήματα μνήμης τους είναι αρκετά ήπια, είτε ότι δεν έχουν καθόλου προβλήματα μνήμης!

Αντίθετα, οι ασθενείς με πρώιμη νόσο του Alzheimer, επειδή έχουν περισσότερη διαύγεια, είναι συχνά καταθλιπτικοί για την κατάστασή τους και ανήσυχοι για το μέλλον, ένα εύρημα που επιβεβαιώθηκε πρόσφατα από μια ομάδα ερευνητών στον Καναδά. Και σαν να μην έφτανε η νόσος του Αλτσχάιμερ σε νεαρή ηλικία για να προκαλέσει κατάθλιψη και άγχος, πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι σε άτομα με νεαρή έναρξη της νόσου του Αλτσχάιμερ, η παθολογία εξελίσσεται πιο γρήγορα.

Μια άλλη τραγική πτυχή της πρώιμης έναρξης της νόσου του Alzheimer είναι ότι, επηρεάζοντας τα άτομα στην ακμή της ζωής, τείνει να διαταράσσει τις οικογένειες περισσότερο από ό, τι η νόσος όψιμης έναρξης. Τα έφηβα και νεαρά ενήλικα παιδιά δεν είναι πλέον σε θέση να στραφούν στους γονείς τους για καθοδήγηση. Τα άτομα που μπορεί να φροντίζουν τα παιδιά στο σπίτι πρέπει τώρα να φροντίζουν και τον σύζυγό τους – πολλές φορές μπορεί να έχουν και τη φροντίδα ενός ηλικιωμένου γονέα και την εργασία πλήρους απασχόλησης. Όλα αυτά καθιστούν την κατάσταση δύσκολα διαχειρίσιμη και η οικογένεια είναι εύκολο να περάσει κρίση.

Είναι κληρονομική η πρώιμη έναρξη του Alzheimer;

Ναι, σύμφωνα με τα νεότερα δεδομένα φαίνεται ότι η πρώιμη νόσος του Alzheimer είναι κληρονομική.

Πιο συγκεκριμένα, μέχρι σήμερα,  έχουν ταυτοποιηθεί 230 μεταλλάξεις στα γονίδια των:

• presenilin (PS1, PS2)
• πρόδρομης αμυλοειδούς πρωτεΐνης (APP)

Οι μεταλλάξεις εντός αυτών των τριών γονιδίων (PS1/PS2/APP) επηρεάζουν μια κοινή παθογόνο οδό στη σύνθεση APP και την πρωτεόλυση, γεγονός που οδηγεί σε υπερβολική παραγωγή αμυλοειδούς β. Σε σύγκριση με τη σποραδική νόσο Alzheimer (AD), η πρώιμη έναρξη έχει ορισμένα διακριτικά χαρακτηριστικά, συμπεριλαμβανομένων:

• της νεαρής ηλικίας κατά την έναρξη
• του θετικού οικογενειακού ιστορικού
• μιας ποικιλίας μη γνωστικών νευρολογικών συμπτωμάτων και σημείων
• μιας πιο επιθετικής πορείας

Υπάρχει έντονη φαινοτυπική ετερογένεια μεταξύ των διαφόρων μεταλλάξεων του πρώιμου Alzheimer. Μελέτες σε προσυμπτωματικούς φορείς μετάλλαξης αποκαλύπτουν ανωμαλίες βιοδεικτών. Η διάγνωση του ΕΟΦΑΔ βασίζεται στο κλινικό και οικογενειακό ιστορικό, στα νευρολογικά συμπτώματα και εξέταση, στα χαρακτηριστικά των βιοδεικτών, καθώς και στον γονότυπο σε ορισμένες περιπτώσεις.

Όπως προαναφέρθηκε στο άρθρο, οι περιπτώσεις πρώιμου Alzheimer αποτελούν το 5-10% των περιπτώσεων Alzheimer, αλλά μόνο το 10-15% αυτών των περιπτώσεων παρουσιάζουν γνωστές μεταλλάξεις στις APP, PSEN1 και PSEN2, οι οποίες συνδέονται με την πρώιμη έναρξή του. Νέα δεδομένα δείχνουν ότι αυτές οι ανεξήγητες περιπτώσεις που ακολουθούν ένα μη-Μεντελικό πρότυπο κληρονομικότητας προκαλούνται δυνητικά από ένα μείγμα κοινών και πρόσφατα ανακαλυφθεισών σπάνιων παραλλαγών-μεταλλάξεων. Ωστόσο, μόνο ένα κομμάτι αυτής της γενετικής παραλλαγής έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα, αφήνοντας ασαφείς τους μοριακούς μηχανισμούς που διέπουν αυτόν τον τύπο της νόσου και τη σύνδεσή τους με κλινικές, νευροπαθολογικές αλλαγές και βιοδείκτες. Ενώ, λοιπόν, έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος στον χαρακτηρισμό του πρώιμου Alzheimer, απαιτείται πολλή δουλειά για να διαχωριστούν οι μοριακοί μηχανισμοί που διέπουν αυτόν τον τύπο της νόσου και να προσδιοριστούν οι υποτιθέμενοι στόχοι για ακριβέστερο έλεγχο της νόσου, διάγνωση, πρόληψη και θεραπεία.

Τι πρέπει να κάνετε εάν είστε κάτω των 65 ετών και έχετε προβλήματα μνήμης;

Εάν είστε κάτω των 65 ετών και έχετε προβλήματα μνήμης, είναι πολύ απίθανο να είναι η νόσος του Alzheimer. Συμβουλευτείτε άμεσα ένα κέντρο μνήμης και κλείστε ραντεβού με έμπειρο νευρολόγο.

Τι θα μπορούσε να προκαλέσει προβλήματα μνήμης σε νεαρή ηλικία;

Η πιο κοινή αιτία προβλημάτων μνήμης κάτω των 65 ετών είναι ο κακός ύπνος. Άλλες αιτίες των προβλημάτων μνήμης νεαρής έναρξης περιλαμβάνουν περιεμμηνόπαυση, παρενέργειες φαρμάκων, κατάθλιψη, άγχος, παράνομα ναρκωτικά, αλκοόλ, κάνναβη, τραυματισμούς στο κεφάλι, ανεπάρκειες βιταμινών, διαταραχές του θυρεοειδούς, χημειοθεραπεία, εγκεφαλικά επεισόδια και άλλες νευρολογικές διαταραχές.

Παρακάτω ακολουθούν μερικές συμβουλές που ο καθένας μπορεί να εκτελέσει σε οποιαδήποτε ηλικία , ώστε να βελτιώσει τη μνήμη του και να μειώσει τον κίνδυνο άνοιας:

• Γυμναστείτε με αερόβιες ασκήσεις
• Ακολουθείστε μεσογειακή διατροφή
• Αποφύγετε το αλκοόλ, την κάνναβη και τα ναρκωτικά
• Κοιμηθείτε επαρκώς τις βραδινές ώρες
• Συμμετέχετε σε κοινωνικές δραστηριότητες
• Ακολουθήστε νέες, γνωστικά διεγερτικές δραστηριότητες, ακούστε μουσική, εξασκηθείτε στην ενσυνειδητότητα και διατηρήστε μια θετική ψυχική στάση