Ο κορωνοϊός μπήκε στη ζωή μας σαν αστραπή. Ήρθε από το πουθενά και απειλεί τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης αδυνατούν να τον αντιμετωπίσουν και οι άνθρωποι δεν μπορούν να προστατευτούν. Μοιάζει πραγματικά με εφιάλτη. Ένας παρόμοιος εφιάλτης επισκέφτηκε την νέα Υόρκη το 1916, τότε που η πολιομυελίτιδα έκανε την εμφάνιση της, οδηγώντας στον θάνατο εκατομμύρια ανθρώπους. Αυτό το γεγονός πρέπει να μας ωθήσει να κοιτάξουμε με ψυχραιμία πίσω και να δούμε αν και τι μπορούμε να μάθουμε από το παρελθόν για να μπορέσουμε και εμείς να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά αυτή την πανδημία.

Τι μαθήματα μπορούμε να πάρουμε από το ξέσπασμα της πολιομυελίτιδας του 1916 στη Νέα Υόρκη;

Η ιστορία

Το ίδιο τρομακτικό σκηνικό βίωσε η Νέα Υόρκη, το καλοκαίρι του 1916, με το ξέσπασμα της πολιομυελίτιδας. Το ξέσπασμα αυτό, άφησε το σημάδι του στην ζωή της Αμερικής για μισό αιώνα. Η πολιομυελίτιδα, είναι γνωστό ότι προκαλείται από κάποιον ιό, αλλά η φύση και ο τρόπος μετάδοσης και επίθεσης του αποτελούσε ένα μυστήριο.

Μέχρι τότε, η πολιομυελίτιδα αναφερόταν μόνο σε ιατρικά εγχειρίδια και σε μεγάλο βαθμό ήταν άγνωστη στο κοινό. Αρχικά, αυξήθηκε σποραδικά σε διάφορες περιοχές που τέθηκαν σε περιορισμό. Οι ασθενείς παρέλυαν και οδηγούνταν στον θάνατο. Τα θύματα ήταν κυρίως παιδιά. Ακολούθως, γύρω στα τέλη του 20ού αιώνα, η πολιομυελίτιδα μεταλλάχθηκε ανεξήγητα σε μια βάναυση επιδημία, που απειλούσε στην κυριολεξία ολόκληρες Ηπείρους. Η Νέα Υόρκη το 1916, ήρθε αντιμέτωπη για πρώτη φορά με τις νέες απειλητικές διαθέσεις αυτής της νόσου. Οι αρχές της δημόσιας υγείας, δεν γνώριζαν τίποτα από την αρχή και βάδιζαν στα τυφλά και ο Επίτροπος Δημόσιας Υγείας, όπως ήταν αναμενόμενο, έκανε πολλά λάθη.

Όπως περιγράφει στο βιβλίο του, ο Gareth Williams, με τίτλο «Παράλυση από το φόβο: Η ιστορία της πολιομυελίτιδας», ακολούθησε ένα χρονικό διάστημα κατά το οποίο οι ασθενείς έμπαιναν σε απομόνωση και θεραπεία, ανιχνεύονταν οι επαφές και έμπαιναν σε καραντίνα και επιβάλλονταν μέτρα δημόσιας υγιεινής και αποστάσεων, για να μπορέσει να σπάσει η αλυσίδα μετάδοσης της νόσου. Μέσα σε μερικές εβδομάδες, τα νοσοκομεία γέμισαν με ασθενείς που τελικά θα κατέληγαν στο νεκροτομείο, καθώς ο αναπνευστήρας που χρειάζονταν για να μην πεθάνουν όταν οι αναπνευστικοί τους μυς παρέλυαν, δεν είχε ακόμη εφευρεθεί.

Η καραντίνα σήμαινε το κλείσιμο ολόκληρων δρόμων και στη συνέχεια γειτονιών. Περισσότερα από 1.000 παιδιά έφευγαν από τη Νέα Υόρκη κάθε μέρα, οπλισμένα με ένα ιατρικό πιστοποιητικό που επιβεβαίωνε ότι δεν είχαν συμπτώματα (αλλά αναπόφευκτα υπήρχαν και πολλές ασυμπτωματικές και εξαιρετικά μολυσματικές περιπτώσεις). Η αστυνομία τοποθετήθηκε στα σημεία εξόδου της πόλης, στους σιδηροδρόμους, τους δρόμους και τα ποτάμια της πόλης, για να αποτρέψει όλους εκείνους που προσπαθούσαν να διαφύγουν παράνομα.

Τα μέτρα δημόσιας υγιεινής περιελάμβαναν το πλύσιμο των χεριών με νερό και σαπούνι, ενώ η κυβέρνηση εξόπλισε τον λαό με απολυμαντικά. Ακολούθως, άρχισαν να ψεκάζονται με νερό καθημερινά τα πεζοδρόμια. Αργότερα, οι μύγες και οι γάτες θεωρήθηκαν πιθανοί φορείς του ιού και ξέσπασε ένας «πόλεμος» εναντίων τους, οδηγώντας στην θανάτωση περίπου 50.000 γάτων. Όταν τα μέτρα άρχισαν να χαλαρώνουν, οι πολίτες της Νέας Υόρκης κατηγόρησαν τους Ιταλούς μετανάστες για διάδοση του ιού, οι οποίοι εξοστρακίστηκαν, κακοποιήθηκαν και ξυλοκοπήθηκαν. Και παρόλο που τα ποσοστά μόλυνσης στους ανθρώπους αυτούς ήταν χαμηλά, παρέμειναν οι κακοί της υπόθεσης μέχρι τη δεκαετία του 1950.

Όταν η επιδημία της πολιομυελίτιδας τελικά εξαφανίστηκε, μετά από αρκετούς δύσκολους μήνες, άφησε πίσω της πολλά σημάδια με σχεδόν 20.000 παράλυτους ανθρώπους και 6.000 θανάτους μόνο στη Νέα Υόρκη. Άφησε επίσης πίσω της, ένα βαθιά ρυαζόμενο αίσθημα φόβου στους ανθρώπους.

Διαρκής φόβος

Η επιδημία άφησε βαθιά σημάδια στους ανθρώπους, που δεν επουλώθηκαν ποτέ. Κάθε καλοκαίρι, η πολιομυελίτιδα έκανε την εμφάνιση της, διότι κατάφερε να μετατραπεί σε εποχιακή επιδημία. Κάθε χρόνο λοιπόν, την «εποχή της πολιομυελίτιδας» οι πλούσιοι εγκατέλειπαν τις πόλεις τους με την ψευδαίσθηση ότι τα βουνά και οι ακτές θα τους προστάτευαν. Κανένας όμως δεν μπορούσε να κρυφτεί από την νόσο. Όταν έκαναν την εμφάνιση τους τα πρώτα κρούσματα, έκλειναν σχολεία, εκκλησίες, επιχειρήσεις και τελικά ολόκληρες οι πόλεις. Μάλιστα, το 1953, μια ετήσια έρευνα έδειξε ότι ο φόβος της πολιομυελίτιδας ήταν η δεύτερη αιτία φόβου για τους Αμερικάνους, ακριβώς κάτω από τον πυρηνικό πόλεμο.

Τα μαθήματα

Έναν αιώνα σχεδόν αργότερα, η επιδημία της Νέας Υόρκης μοιάζει με μια αρχαία ιστορία, καθώς ο ιός της πολιομυελίτιδας εξαφανίστηκε όταν δημιουργήθηκε τελικά ένα αποτελεσματικό εμβόλιο. Αυτή, όμως, η αρχαία ιστορία, εξακολουθεί να μας δίνει πολλά μαθήματα για το πώς θα αντιμετωπίσουμε αυτό τον νέο εχθρό, την COVID-19.

Σήμερα, έχουμε στη διάθεση μας την μοριακή ιολογία του 21ου αιώνα, την επιδημιολογική μοντελοποίηση και τον επιταχυνόμενο σχεδιασμό εμβολίων, αλλά δυστυχώς, η ανθρώπινη συμπεριφορά έχει παραμείνει στάσιμη. Σήμερα, παρατηρείται ένας πανικός, που σημαίνει καροτσάκια γεμάτα τρόφιμα και χαρτί τουαλέτας, ενώ οι άνθρωποι διακατέχονται από μια μόνιμη δυσφορία για τα μέτρα προφύλαξης που επιβάλλουν οι κυβερνήσεις σε μια προσπάθεια να περιορίσουν την εξάπλωση του ιού. Τότε χρειάστηκαν 40 ολόκληρα χρόνια για να βρεθεί ένα αποτελεσματικό εμβόλιο. Σήμερα, με λίγη τύχη σε ένα περίπου χρόνο θα έχουμε ένα αποτελεσματικό εμβόλιο.

Ο δρόμος μπροστά μας θα είναι επικίνδυνος και τραχύς, αλλά εξοπλισμένοι με υπομονή και με λιγότερο πανικό θα καταφέρουμε να το αντιμετωπίσουμε, με τρανταχτό παράδειγμα τη Νέα Υόρκη του 1916. Σε τελική ανάλυση, ποιο είναι το νόημα της ιστορίας αν δεν μαθαίνουμε από αυτήν;