6 ΜΗ που πρέπει να αποφύγετε όταν το παιδί σας έχει ένα ξέσπασμα θυμού

Ακόμα και όταν γνωρίζετε, ως γονείς, πώς πρέπει να αντιδράσετε σε ένα ξέσπασμα, εν βρασμώ ψυχής δυσκολεύεστε να αντισταθείτε στο να κάνετε το λάθος πράγμα – κάτι που όχι μόνο δεν λειτουργεί αλλά κάνει τα πράγματα χειρότερα. Το να αφιερώσετε λίγο χρόνο για να σκεφτείτε γιατί είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αποφύγετε αυτές τις αντιδράσεις, μαζί με μερικές συμβουλές για το πώς να το κάνετε, μπορεί να σας βοηθήσει να εδραιώσετε την απόφασή σας να μη στρέφεστε σε αυτές αντανακλαστικά.

Τι πρέπει να αποφεύγετε όταν το παιδί σας έχει ένα ξέσπασμα θυμού;

ΜΗΝ ακυρώνετε την προοπτική ή τα συναισθήματα του νηπίου σας

Όταν οι γονείς περιγράφουν τα ξεσπάσματα του παιδιού τους, συχνά μιλούν με ύφος δύσπιστο. “Τρελαίνεται τελείως με το παραμικρό!” Οι γονείς χρησιμοποιούν συνεχώς αυτή τη λέξη, “με το παραμικρό“, και τις πολλές συνώνυμες λέξεις και φράσεις – “το πιο μικρό”, “το πιο ασήμαντο” – για να περιγράψουν τα πράγματα που προκαλούν τα ξεσπάσματα του παιδιού τους. Εκ πρώτης όψεως, οι λόγοι για τους οποίους τα νήπια έχουν ξεσπάσματα μπορεί να είναι εμφανώς παράλογοι.

Και όμως, όταν είστε με τα παιδιά σας, είναι σημαντικό να μην γελάτε, να παίρνετε στα σοβαρά τις αντιδράσεις και τις εμπειρίες τους.

ΜΗΝ λέτε στο παιδί σας πώς να αισθάνεται

Αυτός είναι ένας σπουδαίος γενικός κανόνας που είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τα ξεσπάσματα θυμού. Πρόκειται για σχόλια που όχι μόνο ακυρώνουν τα συναισθήματα και τις εμπειρίες των μικρών παιδιών, αλλά και τα καθοδηγούν να αισθάνονται κάτι διαφορετικό από ό,τι αισθάνονται – για παράδειγμα, “Μη θυμώνεις” ή “Σταμάτα να εκνευρίζεσαι τόσο πολύ!“.

Αυτό είναι συχνό φαινόμενο στην διάρκεια του παιχνιδιού, ιδίως όταν τα παιδιά προσπαθούν να κατακτήσουν μια δεξιότητα, όπως η κατασκευή ενός κτιρίου από τουβλάκια ή η σχεδίαση ενός (πιο) τέλειου κύκλου. Συχνά, κατά τη διάρκεια αυτών των δραστηριοτήτων, τα παιδιά ουρλιάζουν ή κλαίνε όταν δεν τα κάνουν όπως θέλουν ή «πρέπει», με αποτέλεσμα οι γονείς να σπεύδουν να “βοηθήσουν”, γνωστό και ως “κάνω ό,τι χρειαστεί για να αποφύγω την κατάρρευση”. Οι γονείς λένε αμέσως στο παιδί τους ότι “δεν υπάρχει λόγος να στεναχωριέται” ή ότι “μπορεί να ξαναπροσπαθήσει”.

Παρόλο που αυτά τα σχόλια μερικές φορές λειτουργούν για να αποτρέψουν ένα ξέσπασμα θυμού τη στιγμή εκείνη , κάποια μικρά παιδιά συχνά αναστατώνονται ακόμη περισσότερο στην απάντηση αυτή. Αντίθετα, όμως, συχνά ηρεμούν όταν οι γονείς απλώς βοηθούν να χαρακτηρίσουν το συναίσθημά τους ή να περιγράψουν την εκάστοτε περίσταση. “Είσαι απογοητευμένος που μοιάζει περισσότερο με ορθογώνιο παρά με κύκλο, ε;” ή “Δούλευες τόσο σκληρά και μετά ήρθε ο σκύλος και το κατέστρεψε”. Όταν τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να ακούνε και να κατανοούν τα συναισθήματά τους οι γονείς τους, νιώθουν κατευνασμένα και δεν χρειάζεται πλέον να εκδηλώνουν την αγωνία τους με πιο δυνατές φωνές ή πιο έντονο κλάμα.

Αν, από την άλλη πλευρά, τους λένε αρκετά συχνά να μην αισθάνονται αυτά που αισθάνονται, τα νήπια και τα παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορεί να καταλήξουν να πιστεύουν ότι έχουν την ικανότητα να ενεργοποιούν και να απενεργοποιούν τα συναισθήματά τους σε ανύποπτο χρόνο ή – πιο σωστά – ότι θα έπρεπε να είναι σε θέση να το κάνουν. Και όχι μόνο θα έπρεπε να έχουν αυτή τη μαγική δύναμη, αλλά θα έπρεπε να την ασκούν όχι όταν το θέλουν, αλλά όταν το θέλουν οι γονείς τους. Τα μικρά παιδιά πρέπει να μάθουν ότι τα συναισθήματά τους είναι μέρος της ζωής –ακόμη και τα δύσκολα- και ότι έρχονται και φεύγουν, όπως τα κύματα στη θάλασσα . Ως γονείς, πρέπει να τους υποδείξετε και να τους διδάξετε πώς να αντιμετωπίζουν αυτά τα συναισθήματα, όχι πώς να μην τα έχουν, κάτι που, ειλικρινά, δεν θα λειτουργήσει ούτως ή άλλως.

ΜΗΝ λέτε ψέματα στο παιδί σας για να προλάβετε ένα ξέσπασμα θυμού

Συχνά οι γονείς λένε ψέματα – ή μισές αλήθειες – για να αποφύγουν να πουν απλά όχι και να μην αναγκάσουν το παιδί τους να βιώσει (και να εκφράσει, πιθανότατα με τη μορφή ξεσπάσματος) απογοήτευση ή δυσαρέσκεια. Υπάρχουν φορές που ένα μικρό ψέμα είναι εντάξει; Ναι. Μια στο τόσο, μπορείτε, βέβαια, να λέτε στο νήπιο ή στο παιδί προσχολικής ηλικίας ότι δεν υπάρχουν άλλα μπισκότα, παρόλο που ξέρετε ότι υπάρχει άλλο ένα κουτί που δεν έχει ανοιχτεί στο ντουλάπι. Αλλά το να λέτε στο παιδί σας ότι το iPad είναι χαλασμένο (όταν απλώς δεν θέλετε να το χρησιμοποιήσει) ή ότι το κατάστημα παιχνιδιών είναι κλειστό (όταν απλώς δεν θέλετε να σταματήσετε εκεί στο δρόμο για το σπίτι) δεν κάνει καλό ούτε στο παιδί σας ούτε σε εσάς.

ΜΗΝ λέτε ότι η συμπεριφορά του παιδιού σας σάς στενοχωρεί

Αυτό ενδεχομένως να το έχετε πει ή να το έχετε ακούσει πολλές φορές όλα αυτά τα χρόνια. Ένα παιδί θα αρχίσει να θυμώνει ή να εκνευρίζεται για κάτι και ο γονιός θα απαντήσει κάνοντας ένα λυπημένο πρόσωπο ή προσποιούμενος ότι κλαίει, σημειώνοντας: “Ξέρεις, με στενοχωρεί πολύ όταν φέρεσαι έτσι“. Τα παιδιά δεν είναι υπεύθυνα για τη συναισθηματική ευημερία των γονιών τους. Αυτός ο δρόμος οδηγεί σε μία μόνο κατεύθυνση, και είναι η άλλη: οι γονείς είναι υπεύθυνοι για τη συναισθηματική ευημερία των παιδιών τους. Εξαιτίας αυτού, το να προσπαθείτε να παρακινήσετε τη συμπεριφορά του νηπίου σας σημειώνοντας την επίδραση στα συναισθήματά σας είναι ένας ολισθηρός δρόμος. Θα είναι σημαντικό γι’ αυτό να μάθει ότι η συμπεριφορά του επηρεάζει άλλους ανθρώπους; Φυσικά. Παρ’ όλα αυτά, είναι αναπτυξιακά ακατάλληλο να του ζητάτε να συμπεριφέρεται με έναν συγκεκριμένο τρόπο από αίσθημα ευθύνης για τα συναισθήματά σας.

Το να λέτε “αρχίζω να αισθάνομαι απογοητευμένος/ θυμωμένος/ εκνευρισμένος” είναι προτιμότερο, καθώς η διατύπωση υπονοεί ότι οι καταστάσεις των συναισθημάτων σας είναι δικές σας και μοντελοποιεί την ικανότητά σας να τις αναγνωρίζετε και να τις χαρακτηρίζετε, και στη συνέχεια να ενεργείτε ανάλογα – μια δεξιότητα που το παιδί σας θα ωφεληθεί αν μάθει και το ίδιο.

ΜΗΝ παίρνετε προσωπικά τα ξεσπάσματα – και τα πράγματα που λέει το παιδί σας πριν ή κατά τη διάρκειά τους

Το Q-TIP είναι ένα σπουδαίο ακρωνύμιο (Quit Taking It Personally) και σημαίνει «σταματήστε να το παίρνετε προσωπικά». Γράψτε το, πλαστικοποιήστε το και κρεμάστε το στον τοίχο σε κάθε δωμάτιο. Ή βάλτε ένα ξυπνητήρι στο τηλέφωνό σας που να σας το υπενθυμίζει κάθε μια ώρα. Όταν το παιδί σας έχει ένα ξέσπασμα, μπορεί να πει και να κάνει πολλά. Με τι μοιάζει αυτό; “Σε μισώ!” “Είσαι κακή μαμά!” “Θέλω τον μπαμπά, όχι εσένα!” “Φύγε!” “Είσαι κακιά!” Αυτά τα πράγματα δεν είναι ποτέ εύκολο να τα ακούσετε, ειδικά από το ίδιο σας το παιδί. Και όμως, αυτά τα σχόλια είναι κατάλληλες εκφράσεις θυμού για τα παιδιά αυτής της ηλικίας.

Το να θυμώνετε και να απαντάτε με τον ίδιο τρόπο – “Κι εσύ είσαι κακός” ή “Εσύ είσαι πιο κακός” – δεν βοηθάει καθόλου στην ανακούφιση του μικρού σας και αναμφίβολα θα κλιμακώσει την κατάσταση. Υπονοεί επίσης ότι οι δυο σας – εσείς και το παιδί σας – αναμένεται να τηρείτε παρόμοια πρότυπα συμπεριφοράς, πράγμα που είναι και ψευδές και μπερδεμένο.

Επίσης, δεν συνιστάται να σχολιάζετε την ευπρέπεια ή τους τρόπους του παιδιού σας εκείνη τη στιγμή – “Μη μου μιλάς έτσι” ή “Σταμάτα να είσαι τόσο αγενής”. Σίγουρα, η δουλειά σας είναι να διδάξετε στο παιδί σας να σέβεται και να έχει καλούς τρόπους, αλλά αν το κάνετε με αυτόν τον τρόπο, αυτή τη στιγμή, θα εγγυηθείτε σχεδόν ότι δεν θα ακούσει πραγματικά το μήνυμα.

ΜΗΝ χρησιμοποιείτε σαρκασμό

Αν και κάπως πανταχού παρόν στην εποχή μας, ο σαρκασμός είναι μια μάλλον εξελιγμένη μορφή επικοινωνίας και μια μορφή που τα μικρά παιδιά δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν. Μπορεί να αντιληφθούν το γεγονός ότι ο τόνος σας δεν ταιριάζει με τα λόγια σας (όπως όταν το “πολύ αστείο” δηλώνεται με πικρό ή δυσοίωνο τρόπο), αλλά δεν θα ξέρουν τι σημαίνει αυτό. Ο σαρκασμός προκαλεί συχνά σύγχυση στα νήπια και τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, όπως και ο υποτιμητικός. Μερικά παραδείγματα σαρκαστικών σχολίων που σίγουρα έχετε ακούσει ή έχετε πει ώς γονείς πριν ή κατά τη διάρκεια του ξεσπάσματος του παιδιού τους:

“Ναι, και εγώ θέλω παγκόσμια ειρήνη”
“Η ζωή σου είναι τόσο δύσκολη”
“Το ξέρω! Ήρθε το τέλος του κόσμου!”
“Επειδή το Χ είναι το πιο σημαντικό πράγμα στον πλανήτη”

Στην καλύτερη περίπτωση, το νήπιο ή το παιδί προσχολικής ηλικίας θα νιώθει σύγχυση από τη χρήση του σαρκασμού σας όταν είναι αναστατωμένο. Στη χειρότερη περίπτωση, θα αισθανθεί υποτιμημένο. Όπως και να έχει, είναι σχεδόν βέβαιο ότι η αγωνία του θα αυξηθεί και το ξέσπασμά του θα χειροτερέψει και δεν θα βελτιωθεί.

Το “χάνετε την ψυχραιμία σας” δεν μπήκε σε αυτή τη λίστα με τα “μη”. Μήπως αυτό σημαίνει ότι σας συνιστούμε να χάσετε εντελώς την ψυχραιμία σας την επόμενη φορά που το νήπιό σας θα ξεσπάσει; Φυσικά και όχι. Αλλά ο λόγος που δεν το συμπεριλάβαμε εδώ είναι ότι κάποια στιγμή -ίσως όχι αύριο ή την επόμενη εβδομάδα- θα το κάνετε ή κάποια στιγμή το έχετε ήδη κάνει. Υψώσατε τη φωνή σας πιο δυνατά απ’ ό,τι θέλατε ή είπατε κάτι για το οποίο ακόμα μετανιώνετε. Τόσο εσείς όσο και το παιδί σας θα επιβιώσετε, και το θέμα με τη γονεϊκότητα είναι ότι θα έχετε άλλη μια ευκαιρία – τόσες άλλες ευκαιρίες – να το κάνετε σωστά.